‘Aanwijzing strafvorderlijk optreden tegen journalisten’ gaat volgende week in

Het OM meldt dat de nieuwe Aanwijzing de in 2018 in werking getreden ‘Aanwijzing toepassing dwangmiddelen en opsporingsbevoegdheden bij journalisten’ vervangt. Het verschil met de oude Aanwijzing is de aandacht voor ‘bijvangst’ en journalisten die werkzaam zijn in het buitenland. De NVJ had eerder hierop aangedrongen en is positief over de aanpassingen.

Ten eerste betreft het journalisten die in een strafrechtelijk onderzoek naar een verdachte als ‘bijvangst’ in een strafdossier terecht zijn gekomen. Een voorbeeld hiervan is een telefoongesprek tussen een verdachte en een journalist, waarbij de telefoon van de verdachte onder de tap staat van de politie en waarvan het gespreksverslag in een dossier terecht is gekomen. Dat was vorig jaar het geval bij NOS-verslaggever Robert Bas. Hij werd zelfs gegijzeld door de rechter-commissaris, omdat hij zich om principiële en juridische redenen zijn bronnen niet bekend wilde maken. Het OM zegt in de nieuwe Aanwijzing de journalist op de hoogte te stellen wanneer het belang van het onderzoek dat toelaat, en voor zover het duidelijk is dat het een journalist betreft.

Daarnaast wordt in de aanwijzing een passage gewijd aan journalisten die in het buitenland werkzaam zijn. “Wanneer een verzoek of bevel van het OM of de politie aan een buitenlandse justitiële of politiële autoriteit betrekking heeft op een journalist, worden zoveel mogelijk de procedures gehanteerd die ook voor journalisten in Nederland gelden. Dat geldt tevens voor de inzet van dwangmiddelen tegen een journalist als vanuit het buitenland een verzoek of bevel wordt ontvangen.” Deze werkwijze werd overigens in de praktijk al uitgevoerd, liet Gerrit van den Burg, voorzitter van het College van procureurs-generaal vorig jaar weten. Dat gebeurde nadat journalist Ans Boersma Turkije was uitgezet. Volgens de Turken omdat ze van de Nederlandse justitie informatie hadden ontvangen dat Boersma terroristische contacten onderhield.

Een dwangmiddel bij journalisten waarbij de bronbescherming wordt doorbroken, kan niet zomaar worden toegepast, meldt het OM. Een officier van justitie kan dat pas inzetten als hij daarvoor toestemming heeft gekregen van de hoofdofficier van justitie en het College van procureurs-generaal op de hoogte is gesteld.

Lees ook:
Robert Bas, verslaggever tussen de wolven en de beren (9 december 2019)
Ans Boersma denkt voorzichtig na over haar toekomst: ‘Ik had nooit een plan B’ (1 april 2019)