Toezichthouders inlichtingendiensten vrezen voor verzwakking van hun rol
Plannen om de rol van toezicht op inlichtingendiensten AIVD en MIVD te beperken zullen ten koste gaan van privacy van gewone burgers. Het demissionnaire kabinet werkt aan zo'n beperking, omdat de Evaluatiecommissie Wet op inlichtingen- en veiligheidsdiensten (ECW) in januari constateerde dat de inlichtingendiensten meer speelruimte willen.
De rol van toezichthouders Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB) en de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD) werden vergroot, als wisselgeld na het door kabinet verloren raadgevend referendum over de sleepwet.
We stemden de #sleepwet weg omdat onze rechten en vrijheden onvoldoende worden beschermd. Het demissionaire kabinet kondigde vandaag aan nog meer toezicht uit de wet te willen halen.https://t.co/FYnFlr8RwR
— Bits of Freedom (@bitsoffreedom) March 5, 2021
In NRC zeggen TIB-voorzitter Mariëtte Moussault en CTIVD-voorzitter Nico van Eijk dat de huidige voorstellen om de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv) in het voordeel van inlichtingendiensten aan te passen hen grote zorgen baart.
De ECW beval in het eindrapport aan om bij bulkdata geen onderscheid meer te maken hoe deze verkregen werd (hacken, kabelinterceptie of via een informant) in ruil voor meer ingebouwde waarborgen én een langere bewaartermijn tot wel drie jaar, waarbinnen diensten de data op waarde moeten schatten.
De CTIVD schreef in januari onomwonden dat “de operationele belangen van de diensten ten behoeve van de bescherming van de nationale veiligheid en de belangen van de bescherming van fundamentele rechten van de burgers in het rapport van de ECW niet in balans zijn.” De CTIVD had verder juist bezwaar gemaakt tegen langere bewaartermijnen.
TIB-voorzitter Moussault zegt dat overheid en inlichtingendiensten de rol van toezichthouders blijkbaar hebben onderschat. “De verwachting was denk ik dat we drie keer per jaar voor de bühne iets als onrechtmatig zouden beoordelen. Dat we echt op de rem trappen vinden de diensten moeilijk te accepteren.”
Zonder toezicht en kaders waarbinnen bulkdata binnengeharkt mag worden opereren inlichtingendiensten als in een surveillancestaat, stellen de voorzitters. De TIB en CTIVD bepalen kaders waarbinnen de diensten opereren, nog voor acties doorgang mogen vinden.
Voorstellen om de Wiv te verbeteren vallen erg slecht bij het toezicht op de diensten. TIB-voorzitter Moussault legt haar functie neer als de voorstellen realiteit worden, zei ze tegen @StevenDerix en mij. Balans tussen privacy en nationale veiligheid dreigt zoek te raken. https://t.co/FFKF2qu4gB
— Rik Wassens (@Rikwassens) March 8, 2021
Sommige tapverzoeken worden door TIB afgekeurd. De toezichthouders constateerden de afgelopen jaren problemen met bewaartermijnen, onvolledige implementatie van de wet uit 2018, het te makkelijk delen van gegevens met bevriende landen en ongericht gebruik van nieuwe bevoegdheden, zoals hacken.
Demissionair kabinet gaat aan slag met wetswijziging WIV in lijn met evaluatiecommissie die bevoegdheden toetscommissie (TIB) wil veranderen. Dat is controversieel dus waarom dit niet overlaten aan nieuw kabinet? Waarom wel aan encryptie & WIV sleutelen maar geen AP-geld regelen? https://t.co/pOFQjVGlA2 pic.twitter.com/ntmkZ3YqEc
— Kees Verhoeven (@KeesVee) March 5, 2021
Van Eijk en Moussault willen dat ze de bevoegdheid krijgen om bindende sancties op te leggen bij overtredingen, zoals de Nederlandse Zorgautoriteit of de Autoriteit Persoonsgegevens dat kunnen. Dat is cruciaal bij toezicht op inlichtingendiensten “waar alles supergeheim is”, stelt Van Eijk. Meer bij NRC
Praat mee