Een veilige haven

Na een roerig jaar is in februari de kogel door de kerk: de Vlaamse krantenuitgevers van Mediahuis – anderhalf jaar geleden ontstaan uit een fusie tussen de familiebedrijven Corelio en Concentra – neemt NRC Media over. De nieuwe uitgever, die in België onder meer De Standaard, Het Nieuwsblad en Gazet van Antwerpen uitgeeft, is voor 80 procent eigenaar van de twee kranten. De overige 20 procent komt in handen van de Stichting Democratie & Media en Vereniging Veronica. Alles gaat mee in de verkoop, alleen het geflopte NRC café, gehuisvest onder de redacties op het Rokin, werd buiten de deal gehouden – dat liep te slecht en sluit binnenkort de deuren.

Op de burelen van NRC zijn ze blij met de overname. 149 van de 172 redacteuren die hebben gestemd, waren voor de overname. Hoofdredacteur Peter Vandermeersch laat zich in diverse media mild uit over de voormalige eigenaar, die rond de 90 miljoen euro opstrijkt met de verkoop. Egeria heeft van NRC ‘een onderneming’ gemaakt en dat is wat waard, benadrukt hij. Maar op de redactie hadden ze na vier jaar wel ‘hun bekomst’ van de private equity-investeerder. ‘Ze hebben ons niet behandeld als de professionele, creatieve organisatie die we zijn’, zegt voorzitter van de NRC-ondernemingsraad Hubert Smeets. In 2012 kwam het tot een botsing tussen OR en Egeria, omdat de eigenaar zichzelf 12,5 miljoen uitkeerde, tweeënhalf keer de winst van dat jaar. Een ‘buitensporig superdividend’ in deze tijden, oordeelde de OR. Nog geen jaar daarvoor werden dertig arbeidsplaatsen geschrapt.

Over de nieuwe eigenaar valt in de praktijk nog weinig te zeggen, omdat de overname pas net rond is, zeggen zowel Smeets als zijn collega en voorzitter van de redactieraad Mark Kranenburg. Behalve dat het algehele gevoel op de redactie ‘positief’ is. Kranenburg: ‘Omdat Mediahuis een echte uitgeverij is die veel meer notie heeft van het bijzondere product dat een krant is dan een private equity partij. Laat een private investeerder los op het Concertgebouworkest’, zegt hij metaforisch ‘en ze zullen er een synthesizer neerzetten; dat scheelt een hoop violisten.’ Wat dat betreft heeft hij meer vertrouwen in de uitgeverijen die in Mediahuis verenigd zijn; twee familiebedrijven met liefde voor de papieren krant.

Smeets vult aan dat ook het feit dat de Vereniging Veronica en de Stichting Democratie en Media een minderheidsbelang hebben genomen in Mediahuis Nederland, bijdraagt aan dat vertrouwen. ‘Die hebben op tal van punten, bijvoorbeeld op financiële hoofdlijnen, zeggenschap. Dat is een geruststellende gedachte. Voor de OR was ook heel belangrijk dat er in de Raad van Commissarissen een president-commissaris zou worden benoemd die niet ook bestuurder is van Mediahuis België. Dat is in de persoon van Aad Stoop (ex-secetaris van de Stichting Democratie en Media, red.) ook gelukt.’

Eigen koers
Wat ongetwijfeld ook een geruststellende gedachte is, is dat Mediahuis heeft beloofd niet het mes in de titels te zetten, en de kranten hun eigen koers te laten varen. Vrij uitzonderlijk na een overname; die gaan doorgaans gepaard met flinke reorganisaties. In plaats daarvan heeft de nieuwe eigenaar ‘een sterke wil om voor continuïteit te zorgen’, aldus het Commentaar in NRC, nadat de deal was beklonken. Het strategisch plan dat twee jaar geleden is opgesteld, wordt ondersteund, en het redactiestatuut onderschreven. De gesprekken die de OR en redactieraad met de Vlamingen hebben gevoerd, omschrijft Kranenburg ook als ‘prettig’ en ‘helemaal niet geforceerd’. ‘Op de vraag welke kant het op zou gaan, zeiden ze steeds: Jullie moeten gewoon je gang gaan, we hebben geen vastomlijnde plannen. Een beetje a-typisch voor een overname; meestal wordt er meteen over synergie gepraat.’

De NRC kranten vallen nu onder Mediahuis Nederland, wat inhoudt dat ze niet zijn geïntegreerd in de rest van het bedrijf en min of meer verantwoordelijk zijn voor hun eigen winkel. Iets wat bij de Telegraaf Media Groep – ook even kort in beeld als overnamekandidaat – nooit had gekund, denkt Smeets. ‘Daar waren we meteen geïntegreerd met alle problemen van dien, en hadden we niet de relatieve autonomie gehad die het Mediahuis ons op dit moment gunt.’ De enige keerzijde die hij ziet, is dat NRC wederom zelf geld heeft moeten lenen bij de bank om de overname mogelijk te maken. ‘Voor de tweede keer in vijf jaar moet NRC een substantieel deel van de overnameprijs zelf via een lening afbetalen. Dat wil zeggen dat de NRC voor de tweede maal in vijf jaar voor een substantieel deel werkt voor de bank en niet voor haar eigen vermogen.’

Verlost
Dat de werkwijze van Mediahuis NRC hoogstwaarschijnlijk zou bevallen, had de krant al afgeleid van hoe het de Limburgse kranten MGL is vergaan. Dagblad De Limburger en Limburgs Dagblad werden vorig jaar september overgenomen door Concentra.

De Limburgse kranten hebben er alles aan gedaan om aan te sturen op een overname met een partij die ze zagen zitten. Er werd gedemonstreerd en gestaakt. Er werd gesaneerd om nog mooiere cijfers te schrijven, en zo een nog betere overnamepartner te worden. Rob Cox, voorzitter van de Ondernemingsraad daar: ‘We hadden behoefte aan een bedrijf waar inkt door de aderen van eigenaren stroomt. Een bedrijf dat kijkt naar het belang van de krant in de regio. Het was al lang duidelijk dat we van Mecom niets hoefden te verwachten als het gaat om dergelijke journalistieke ambities of een visie.’

De euforie was dan ook groot toen de overname een feit was, en MGL eindelijk verlost van de Britse investeerder. In Concentra vond MGL ‘een veilige haven’, zei directeur Loek Radix bij de overname. Net voordat de deal was beklonken, kwam de Persgroep nog even ten tonele als overnamekandidaat.  De uitgever wilde de hele Mecom-boedel over te nemen, inclusief de kranten van MGL. Gesprekken werden gevoerd, maar MGL koos uiteindelijk zelf voor Concentra. De Wegenerkranten gingen wel naar de Persgroep. Hoofdredacteur van de Limburgse kranten Huub Paulissen: ‘Daar kiezen ze voor centralisatie van de regionale kranten: één mal waar ze allemaal in moeten passen. Dat hoeft niet slecht te zijn, maar we waren ervan overtuigd dat onze eigenwijsheid daar minder tot zijn recht zou komen dan bij Concentra nu.’

Nu ze een halfjaar onder de nieuwe uitgever werken, is die gedachte niet veranderd. Bij de overname werd niet gesneden in de journalistieke bezetting. En de eigenzinnige koers die de redactie anderhalf jaar geleden al invoerde – meer investeren in regionale onderzoeksjournalistiek – bleef ongewijzigd. Nog steeds is de helft van de redactie die de twee kranten maakt, vrijgemaakt voor onderzoek en verdieping. En na jaren van opeenvolgende reorganisaties zonder perspectief op de toekomst, is er ineens weer ruimte om te investeren in nieuwe producten, zegt Paulissen. ‘In België is het de cultuur om kranten dikker te maken en veel bijlages te drukken. Daar studeren wij nu ook op.’ Het begin is er: voorheen hadden we eens in de drie weken een themabijlage, nu wekelijks. Ook wordt er veel tijd gestoken in het ontwikkelen van nieuwe digitale initiatieven. Nog voor de zomer moet er bijvoorbeeld een nieuwe app verschijnen, die veel gebruiksvriendelijker zal zijn dan de huidige. ‘Daarvoor kunnen we gebruik maken van de technische infrastructuur van Mediahuis – al vallen we officieel alleen onder Concentra. Het scheelt ons heel wat marktverkenning.’

Medewerkers van de titels hebben ondertussen het gevoel dat ze na het drama van Mecom een nieuwe start hebben kunnen maken. Cox: ‘Concentra is een familiebedrijf waar mensen achter zitten die ontzettend betrokken zijn met het maken van kranten en vinden dat je erin moet investeren. We merken dat ze echt hun best doen om het bedrijf te leren kennen. Ze denken mee en overleggen. Dat is een hele vooruitgang.’

Efficiency-slag
De familiebedrijven Corelio en Concentra hebben van oudsher misschien drukinkt door de aderen stromen; gek zijn ze niet. De Vlaamse krantencultuur staat naast liefde voor papier ook bekend om zijn efficiency-denken. Dat ook de uitgevers verenigd in Mediahuis dat niet schuwen, bleek wel uit de reorganisatie die ze doorvoerden bij hun Belgische kranten: daar werden vorig jaar na de fusie 138 voltijdsbanen geschrapt.  Bovendien zijn de tarieven voor freelancers er ‘schamel’, volgens Pol Deltour van de Vlaamse vereniging voor Journalisten. ‘Slecht betaalde freelancers vormen een groot probleem voor de nieuwsvoorziening’, waarschuwde hij onlangs nog in NRC. Ook wordt van de Vlaamse kranten verwacht dat ze steeds meer en intensiever samenwerken en kopij delen, wat Mediahuis in België op stevige kritiek kwam te staan van onder meer de mededingingsautoriteit.

Hoe reëel is de angst dat dit scenario uiteindelijk ook bewaarheid wordt op de redacties in Nederland? ‘Niet’, zegt Paulissen resoluut. ‘Ik snap de zorgen wel, het is overal erg op dit moment: NDC, HDC, de Wegener kranten waar in één week twee hoofdredacteuren terug treden. Maar er zijn op dit moment absoluut geen plannen om hier ergens het mes in te zetten. Natuurlijk, we moeten de mouwen opstropen en er hard voor werken. Onder de streep moeten alle investeringen geld op gaan leveren. En of dat lukt, is altijd afwachten. Maar wij zijn gelukkig goed rendabel, waar velen het water helaas – ik zou het ze beter gunnen – aan de lippen heeft staan.’

Ook verregaande samenwerkingen staan niet op de agenda. De Limburgse kranten hebben een verbond met de publieke zender L1, waarmee ze samen de nieuwssite 1Limburg maken. Dat blijft onveranderd, ook al is Concentra zelf eigenaar van de commerciële zender TV Limburg. Ook het contract dat MGL had met de Wegener Persdienst loopt nog gewoon drie jaar door – al is de Persdienst inmiddels opgeheven en zal de kopij straks van de kranten van de Persgroep komen.  Wel worden er volgens Paulissen ‘verkennende gesprekken’ gevoerd met de Limburgse huis-aan-huis bladen van A&C Media, die ook onder de vlag van Concentra worden uitgegeven, over meer afstemming en een mogelijk gezamenlijk initiatief voor een digitaal lokaal project. ‘Maar we zullen het niet gauw in uitwisseling van kopij zoeken.’ Cox benadrukt dat dit plan nog zeer prematuur is. ‘De OR heeft daar nog geen uitspraak over gedaan.’

Voor de kranten van NRC geldt in principe hetzelfde. NRC maakt winst. Er wordt niet gesneden, en er wordt niet gezocht naar journalistieke synergie – af en toe wordt er kopij uitgewisseld met De Standaard, maar die afspraak dateert al van ver voor de overname en de samenwerking wordt niet geïntensiveerd nu de kranten allebei onder de vlag van Mediahuis varen.

Maar: de oplages dalen. NRC én nrc.next waren in het vierde kwartaal van 2014 zelfs de grootste dalers van alle landelijke dagbladen met respectievelijk tien procent (van 170.559 naar 153.654) en 29 procent (van 54.471 naar 38.480). Opmerkelijk genoeg daalde zorgenkindje next daarnaast ook digitaal met een vijfde. Dus zoemt rond: áls er iets staat te gebeuren, dan bij nrc.next. Een vraag die dan ook steeds terugkeerde in de gesprekken die de redactieraad en OR hadden met de nieuwe eigenaar was: gaat de stekker eruit? ‘Maar het tegendeel is waar’, zegt Mark Kranenburg. ‘Ze zeggen in next te willen investeren om de teruggang te stoppen. En ze laten het aan de redactie over hoe ze dat gaan doen. Hoe het uiteindelijk afloopt, is afwachten. Wij weten ook wel dat ze bij Het Mediahuis geen filantropen zijn. Maar dit is een positief signaal.’

Rust in de tent dus? Zo zou Hubert Smeets de situatie nou ook niet willen omschrijven. ‘Maar dat heeft niet zozeer met het Mediahuis te maken, als wel met de sector. Die is onrustig en in transitie. Het gevoel onder die omstandigheden in een soort veilige haven te zijn beland? Ja, dat is er wel.’