Krantentovenaars van Kobbegem nu ook naar Wegener

PCM-Uitgevers kocht in 1995 NRC en AD en voegde dat toe aan de Volkskrant, Trouw en Het Parool. Nederland was even te klein. De pluriformiteit zou bedreigd worden. Over de dreigende eenvormigheid verschenen proefschriften, werden symposia georganiseerd en Kamervragen gesteld. Twintig jaar later, bij de recente uitbreiding van De Persgroep, werd alleen een zucht van verlichting gehoord.

En dat is niet zo gek. De gedachte bij vrijwel iedereen die bij Mecom werkt, moet zijn geweest dat het na de Engelse ‘durfkapitalisten’ nooit slechter kon gaan. Mecom wisselde bezuinigingen af met saneringen, verving strategieën (‘digital first’, ‘Spirit’, ‘high quality subscriber data’) even snel af als CEO’s en directeuren (Montgomery, Toumazis, Macnamara, Munsterman, Velgaard, Duinhoven). De ene streek volgde de ander op. De Limburgse kranten werden gesaneerd om ze klaar te maken voor de verkoop waarna de verkoop gesaboteerd werd. Hoofdredacteuren moesten op hun eigen baan solliciteren en kregen er een marketingklusje bij, journalisten moesten ‘content-harvesters’ worden. De GPD werd opgeblazen en vervangen door De Persdienst. Mecom verkocht Autotrack en Funda; en bleef achter met de digitale winkeldochters.

Waar ze bij Wegener behoefte aan hebben is rust. En een uitgever als baas. En daarmee zijn ze bij De Persgroep aan het juiste adres. Het Nederlandse track-record van de Belgische uitgever is dik in orde. Bij Het Parool, de Volkskrant, AD en Trouw hebben ze veel respect voor de kennis van kranten en marketing van de mannen van Christian van Thillo. De veranderingen gingen niet zonder saneringen maar het resultaat is wel een eigentijdse krant met een slankere organisatie. En de krantentovenaars van Kobbegem, Jaak Smeets en Hans Deridder, gaan nu ook bij Wegener aan het werk.

De grootste uitgever ooit
Het totale aandeel op de markt van betaalde papieren kranten van De Persgroep wordt 51 procent en dat is meer dan een uitgever ooit gehad heeft. Toen de fusie aangemeld werd bij de Autoriteit Consument en
Markt (ACM) vielen de collega’s over elkaar heen om bezwaren in te dienen. De nieuwe uitgeefkolos zou de overblijvers in hun bestaan bedreigen.

In eerste instantie leek de ACM de bezwaren te honoreren. De Persgroep kreeg erg veel macht bij het drukken, de distributie en de advertenties. Dat De Persgroep het drukken van kranten zou gaan beheersen lijkt overdreven. Temeer daar de Telegraaf Media Groep (TMG) het drukken onlangs als niet-kernactiviteit heeft bestempeld. Dat zet eerder de deur open naar samenwerking met De Persgroep. Bij de advertenties is 51 procent van de markt erg groot, een rondje Nederland kan je nu al doen met De Persgroep alleen, maar de ACM vond niet dat de concurrentie belemmerd werd.

De bezwaren bij de distributie sneden meer hout volgens de ACM. Toen kranten besloten samen te gaan verspreiden richtte men geen nieuw bedrijf op maar sprak af dat de grootste in elk gebied de distributie op zich zou nemen, en dat is nu in twee derde van ons land De Persgroep geworden. Die kan de voorwaarden (en de tarieven) bepalen. Maar omdat De Persgroep beloofde de contracten onder oude voorwaarden te verlengen was ook dat bezwaar uit de wereld.

Een regio-gigant
De nieuwe krant die De Persgroep van de Wegener-titels gaat maken wordt de grootste regionale ‘krant’ (wel met verschillende titels) van Nederland. In combinatie met de regio-titels van AD (70 procent van de oplage van het AD) en Het Parool heeft De Persgroep twee derde van de regionale markt in handen.

De uitgever is dominant in Zeeland, Zuid-Holland, Utrecht, Noord-Brabant, Gelderland, Flevoland en Overijssel. De drie noordelijke provincies zijn het terrein van NDC (13 procent van de regionale markt), Limburg is van Mediahuis (10 procent) en Noord-Holland van TMG (12 procent).

De combinatie van AD met de Wegener-titels levert de besparingen op, daar vallen ook de ontslagen: ruim 150 arbeidsplaatsen minder. De opheffing van De Persdienst – formeel: de samenvoeging met de centrale nieuwsdienst van het AD – is daarvoor mede verantwoordelijk.

Komt de Zwolse Courant terug?
Eén ding gaan ze bij De Persgroep zeker niet doen, en dat is het samenvoegen van titels. Van de desastreuze operatie van het AD in 2005 heeft men een lesje geleerd. Je moet met je fikken van de titels afblijven. De lezers van Rotterdams Dagblad, Haagsche Courant, Utrechts Nieuwsblad en Amersfoortse Courant kregen destijds zonder erom te vragen een AD door de strot geduwd terwijl de regioredacteuren de boodschap kregen dat ze waren overgenomen. Maar Brabants Dagblad, PZC, TC Tubantia, BN De Stem, Eindhovens Dagblad en De Gelderlander blijven gewoon bestaan. Sterker nog: de Zwolse Courant (nu De Stentor) komt misschien terug, evenals het Helmonds Dagblad.

De 900.000 abonnees van de gezamenlijke regiokranten van De Persgroep (de AD/Regiogroep) krijgen behalve regionieuws ook landelijk- en internationaal nieuws, service-informatie, weerberichten, strips, recepten,  features, columns, consumenten-nieuws, bijlagen. Daar gaan ze grote veranderingen zien. Elke titel wordt dikker (56 tot 64 pagina’s), krijgt een derde katern (‘het goede leven’ met uitgaan, cultuur en entertainment) en een zaterdagmagazine, gemodelleerd naar het huidige AD-magazine. En er komt meer topsport door de samenwerking met AD.

Dat niet-lokale deel is het stuk waar het meeste wordt bespaard. Het maakt immers niet uit of je een bijlage, katern of magazine voor 90.000 of voor 900.000 abonnees maakt. Als je dat nieuws ook nog aan andere partijen kan leveren, is dat helemaal mooi meegenomen. De Persgroep levert nu ook nieuws aan de NDC-kranten en het Nederlands Dagblad terwijl er tevens kopij gedeeld wordt met de Belgische kranten van De Persgroep.

De regio-uitdaging
Maar dat zaterdagmagazine, de landelijke topsport en het algemene nieuwskatern is niet waarom mensen een regionale krant lezen. De hamvraag bij de nieuwe krant – en waarschijnlijk ook bij de AD-regio-titels – is hoe het lokale nieuws op de schop gaat. De ambitie is er: elk dorp en iedere kern moet vaker in het nieuws komen. Ze moeten ‘het gesprek van de dag bepalen’ maar hoe dat in z’n werk gaat, blijft duister. Er komen geen mensen bij, er moeten meer ‘kleine’ stukken in de krant, en er moet meer gebruik gemaakt worden van freelancers.

Het is de grootste uitdaging voor De Persgroep. Je wordt niet spraakmakend door ‘kleine stukken’. Je wordt spraakmakend door relevantie, onderzoek en scoops; door in Renkum, Schijndel, Sluis en Rosmalen die zaken te volgen die de inwoners raken. Om ervoor te zorgen dat er langs het voetbalveld over jouw nieuws gepraat wordt, zal je moeten investeren (wat niet een voor de hand liggende optie is) of moeten veranderen (wat niet eenvoudig is). Bij De Persgroep gaan ze voor het laatste kiezen: anders verzamelen, maken en publiceren van lokaal nieuws, maar hoe ze dat gaan doen is nog in nevelen gehuld. Als het lukt wordt het ongetwijfeld een kunstje dat anderen graag zullen kopiëren.

Digitaal krijgen de AD/Regiogroep-kranten een apart team voor de website dat regionieuws moet verzorgen en de bezoekersaantallen moet verdubbelen. Er komt meer nadruk op sociale media terwijl er ook meer publieksinteractie moet komen. Maar voor dat onderdeel komen er mensen bij. Voor wat echt belangrijk is voor de regio: het lokale nieuws, dus niet. Daar moeten Van Thillo en zijn krantenkunstenaars nog een list voor verzinnen.

The best of the rest
Tegelijk met de vorming van de grote Persgroep wordt ook de rest van krantenland herschikt. NRC en de Limburgse kranten zijn in handen van het Vlaamse Mediahuis gekomen en mogelijk zit er nog een fusie aan te komen; die tussen TMG en NDC. Samen hebben ze een kwart van de regionale markt, en worden dan een goede tweede.

Er zijn goede argumenten voor én tegen zo’n samenwerking. Voor, dat TMG-CEO Geert-Jan van der Snoek de cijfers van NDC (Leeuwarder Courant, Dagblad van het Noorden en Friesch Dagblad) kent als geen ander. Hij was immers daar de baas voordat hij naar Amsterdam werd gehaald. Bovendien werkt NDC op digitaal gebied al samen met de regiokranten van TMG (Noordhollands Dagblad Haarlems Dagblad, Leidsch Dagblad en De Gooi- en Eemlander – samen de Holland Media Combinatie, HMC).

Ook heeft de NDC een schuld van 15 miljoen aan ING die als een molensteen om de nek van de uitgever hangt. TMG kan dat makkelijk overnemen en zo de eerste stap naar een overname doen. En eenmaal één bedrijf, kan er ook, net als bij De Persgroep, gewerkt worden aan het in elkaar schuiven van alle afdelingen.

Tegen de samenwerking pleit dat NDC ook nog kampt met een ingewikkeld en mogelijk duur pensioenprobleem, wat de uitgever tot een financieel risicovolle partner maakt. En Van der Snoek heeft zich niet populair gemaakt door snel uit het Noorden naar TMG te vertrekken. De achterblijvers bij de NDC hebben hem die streek nog niet vergeven.

Maar de ratio wint het mogelijk van de emotie. Een voorproefje van zo’n samenwerkingsoperatie wordt nu uitgevoerd bij de HMC-kranten. Daar is afscheid genomen van het nieuws van De Persdienst en betrekt men nu kopij van De Telegraaf. Alleen wordt dat niet zo genoemd uit angst voor een kleine opstand onder de abonnees. Binnen TMGis daarom een nieuwe dienst opgezet: Het Nieuwsloket. Daqt levert kopij aan Metro, De Telegraaf en HMC. Op die manier wordt voorkomen dat er rechtstreeks Telegraaf-kopij in de regionale kranten komt.  Wat volgens onderzoek tot zeker 5 procent extra abonneeverlies zou leiden.

Bij de Limburgse kranten, die net als NRC onderdeel van het Belgische Mediahuis zijn geworden, komen er grote veranderingen aan: het drukken verhuist naar België, terwijl men voor de niet-regio-content een beroep gaat doen op NRC. Maar zowel voor NRC als de Limburgse kranten geldt dat ze redactioneel door de Belgen worden vrijgelaten. Geen strakke regie zoals bij De Persgroep, maar meer het steunen van het lokale management in het bewerken van hun markt.

En dan zijn er nog de kleintjes: FD, het Nederlands Dagblad, het Reformatorisch Dagblad, en de Barneveldse Krant (BDU). De laatste is vooral een drukfabriek voor anderen, de krant doet men erbij. Wel een krant met het meest innovatieve business model van Nederland:

KZJ (Krant Zonder Journalisten) nadat men afscheid nam van vrijwel alle journalisten om ze vervolgens als ‘content-leverancier’ op hun eigen baan te laten ­solliciteren. De kleintjes (exclusief BDU) hebben één ding gemeen: geen eigen drukkerij; en dat is een hele zorg minder. FD drukt bij Rodi in Diemen, ook het ­Nederlands Dagblad zal daar vanaf november worden gedrukt (als tabloid en niet langer als ­Berliner). Nederlands Dagblad en Reformatorisch Dagblad hebben weliswaar te maken met een teruglopende abonnee­bestand, maar kunnen zich ook verheugen in een bijzonder trouwe lezersschare.