Vertrouwen in de media daalt; in de journalistiek niet

De zin stond in een promotietekst voor het theatercollege Het zijn net mensen 2.0 van schrijver en journalist Joris Luyendijk. Die heeft de tekst inmiddels van zijn site laten halen.

‘Ik pleit in mijn voorstelling juist voor gezonde scepsis, dus een middenweg tussen te veel vertrouwen en verlammende hyperkritiek. Dat had ik toen ik de tekst zeven maanden geleden schreef nog niet helder’, zegt hij tegen NRC. Luyendijk ziet zijn fout als ‘bewijs dat je niet alles zo maar moet geloven wat je leest op een website die stelt dat je niet alles zomaar moet geloven’.

NRC bekeek zes grootschalige, vaak geciteerde onderzoeken naar vertrouwen in instituties in binnen- en buitenland. Die laten al jaren zien dat het vertrouwen in de media in de meeste westerse landen op een laag niveau ligt. En de studies tonen de laatste jaren een dalende trend.

Historisch laag is het wantrouwen echter niet. In de geraadpleegde onderzoeken stijgt of stabiliseert het vertrouwen in de pers dit jaar ten opzichte van vorig jaar.

De studies, uitgevoerd onder tienduizenden respondenten, geven een gedeelde oorzaak voor het toegenomen wantrouwen: sociale media trekken het gemiddelde naar beneden. Daartegenover staat een toegenomen vertrouwen in traditionele media.

Vorig jaar zocht Villamedia naar cijfers over het vertrouwen in Nederlandse media en concludeerde dat daar weinig betrouwbaars over te melden is. Het onderzoek is daarvoor te grofmazig. Er wordt bijvoorbeeld geen onderscheid gemaakt tussen media (wat als het vertrouwen in De Telegraaf stijgt en in NOS Nieuws daalt).

Al helemaal onduidelijk is of het erg is dat vertrouwen stijgt of daalt. Bij kritisch en goed geïnformeerd publiek is vertrouwen misschien niet het belangrijkste aspect.

Toch zag HUMAN-hoofdredacteur Marc Josten wel een probleem en dan vooral aan de ‘aanbodzijde’ van de journalistiek. ‘Aan de aanbodzijde is er iets anders aan de hand: omdat er onvoldoende middelen zijn om de feiten bij het publiek te brengen, raakt het publiek los van de feiten en de wereld van de journalistiek.’

NRC checkte eerder een bewering van Luyendijk, namelijk of zijn boek goed verkocht. Daar was de auteur destijds verbaasd over. In plaats van de inhoud serieus te nemen, controleerde de krant of de verkoopcijfers klopte, vertelde hij vorig jaar tijdens een journalistiek congres in Italië. Bekijk hieronder dat fragment.