Liveblog Oekraïne: Europa wil hardere aanpak desinfo; wanneer is gruwelijk té gruwelijk?
In dit artikel houden we je op de hoogte van de ontwikkelingen rondom de oorlog in Oekraïne en de impact op journalisten, media en de journalistiek. Het Europees Parlement heeft aanbevelingen uit een rapport rond desinformatie aangenomen. Lidstaten moeten die dreiging serieuzer nemen, aldus de opstellers. Discussie over gruwelijk beeld uit oorlogsgebied - sensatiezucht of simpelweg weergave?
We houden een overzicht bij met journalisten die verslag doen vanuit Rusland en Oekraïne. Dat overzicht vind je hier.
Hoe het is voor Oekraïense journalisten die verslag doen van de oorlog in hun land?
Time Magazine sprak daarover met onder andere Olga Rudenko, hoofdredacteur van The Kyiv Independent en Olga Tokariuk, van EFE.
Desinformatie
Het Europees Parlement heeft gisteren ingestemd met maatregelen tegen desinformatie binnen de Europese Unie. Een speciale onderzoekscommissie presenteerde een rapport over de uitdagingen van gecoördineerde campagnes om verkiezingen te beïnvloeden. Buitenlandse mogendheden voeren digitale aanvallen uit op Europese digitale infrastructuur, proberen de samenleving te polariseren en hengelen oud-politici binnen als lobbyist.
Voorzitter Sandra Kalniete stelt dat hun onderzoek “hoogst verontrustend bewijs van vijandige buitenlandse partijen” opleverde, die in elke laag van de maatschappij actief zijn.
Rusland en China hebben beiden nieuws verspreid dat de Verenigde Staten in Oekraïne special laboratoria zou hebben voor de ontwikkeling van biologische en chemische wapens. Biden-woordvoerder Jen Psaki verwijst dat als samenzweringstheorie naar de prullenbak.
We took note of Russia’s false claims about alleged U.S. biological weapons labs and chemical weapons development in Ukraine. We’ve also seen Chinese officials echo these conspiracy theories.
— Jen Psaki (@PressSec) March 9, 2022
Volgens Psaki is de suggestie van illegale laboratoria belachelijk maar ook niet onverwacht. “Het is het type desinfo-campagne dat we de laatste jaren wel vaker hebben gezien van de Russen, in Oekraïne en ander landen. Deze beweringen zijn allang ontkracht, maar het type voorwendselen waarvan we wel verwachtten dat de Russen ze zouden verzinnen”, schrijft Psaki op Twitter.
Berichten over zulke laboratoria worden via speciaal opgetuigde nieuwssites verspreid en versterkt. Het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken gaf ook een ontkennende verklaring uit. De beschuldigingen dienen enkel als rechtvaardiging van Russisch geweld, aldus het State Department.
Wat te doen met gruwelijke beelden
Bij elk conflict worstelt de journalistiek met de vraag hoeveel oorlogsgeweld je kunt tonen. Uit Oekraïne komen afgrijselijke beelden. Diverse zaken komen samen: de wens het conflict te verslaan zoals het is en het conflict niet sanitair te verslaan. Tegelijk spelen vragen rond privacy van en piëteit met de slachtoffers en de wens lezers niet onverwacht te confronteren met traumatiserend beeld.
De Duitse Raad voor de Journalistiek retweette een stuk van Der Tagesspiegel over hun afwegingen rond oorlogsslachtoffers. Sensatie is uit den boze, als de slachtoffers enkel nog als object worden getoond en hun waarde als mens herabgewürdigt wordt verlaagd. Bij kinderen en jongeren moeten media zichzelf sterker censureren, aldus de Presserat.
Als wordt gekozen tot anonimisernig van slachtoffers, moet dat werkzaam zijn (Der Tagesspiegel besloot tot het pixelen van de gezichten van een omgekomen familie die door oorlogsfotograaf Lynsey Addario werd vastgelegd, red.)
Dürfen Medien Fotos von getöteten Zivilisten in der #Ukraine zeigen oder nicht? Auf @Tagesspiegel erklären wir, welche presseethischen Maßstäbe für Bilder von Kriegsopfern gelten: https://t.co/QnoACo8yvH
— Deutscher Presserat (@PresseratDE) March 9, 2022
De foto van Addario werd door de New York Times frontaal in print en website gebruikt. Gisteren publiceerde de krant een aangrijpend profiel van de familie Perebyinis.
Journalisten in het nauw
Er zijn in Oekraïne volgens officiële cijfers minstens drie internationale journalisten gewond geraakt door Russische troepen. Een Oekraïense journalist werd gericht in elkaar geslagen. Eerder kwamen bij beschietingen in Kiev en Mykolaiv de Oekraïense cameraman Yevhenii Sakun en journalist Victor Dudar om.
Het Committee to Protect Journalists (CPJ) dringt er bij zowel Rusland als Oekraïne op aan dat leden van de pers hun werk in vrijheid en veiligheid kunnen uitvoeren.
CNN publiceerde een overzicht hoe in Rusland, over jaren, de duimschroeven zijn aangedraaid op onafhankelijke media.
Journalistieke blunders
Een andere belangrijke vraag rondom duiding in oorlogstijd: wie laat je aan het woord? De BBC krijgt kritiek voor een radio-interview met Russische parlementslid, Poetin-loyalist én in de Verenige Staten veroordeeld spion (!) Maria Butina.
Hoewel politiek commentator Nick Robinson Butina tegengas geeft, vragen luisteraars zich af waarom de politica überhaupt een podium kreeg. Butina ontkende dat Rusland burgerdoelen aanvalt en vond het niet ondenkbaar dat Oekraïne zichzelf aanvalt. “Dat was… gedenkwaardig”, aldus Robinson over het interview.
"Are you suggesting the shells that are flattening Ukrainian cities are being fired by Ukrainians?"@bbcnickrobinson challenges Putin loyalist Maria Butina, member of the State Duma, over Russia's war in Ukraine.
— BBC Radio 4 Today (@BBCr4today) March 9, 2022
Listen to the full interview here: https://t.co/gRw0WSRbJR pic.twitter.com/d3HXncY96e
Het Duitse weekblad Die Zeit krijgt kritiek op een Instagram-post, ter promotie van een interview met Oekraïense president Volodymyr Zelensky, waar het hun enkel hun logo boven plaatste.
Normaliter niets aan de hand, ware het niet dat de enkele Z een omstreden Russisch militair symbool is voor exact de troepen die Oekraïne zijn binnengevallen, dat door sommige landen zoals Tsjechië is gelijkgesteld aan de swastika.
Might not have been a good idea for 'Die Zeit' to put its logo on the top of this picture of Volodymyr Zelenskyy pic.twitter.com/3Sdqsa7ffG
— German at Portsmouth (@GermanAtPompey) March 9, 2022
Die Zeit heeft de post, die tot vanochtend nog te bekijken was, inmiddels verwijderd.
Technologie
RTL Nieuws meldt dat het gebruik van VPN binnen Rusland enorm is gestegen. Zulke techniek maakt het mogelijk om internetblokkades binnen een land te omzeilen. “Voor burgers in Oekraïne en Rusland is dit het enige dat een schijn van online privacy en vrijheid kan bieden”, aldus een grote VPN-aanbieder.
Internet-infrastructuurgigant Cloudflare blijft Rusland actief, meldden we gisteren. Topman Matthew Prince stelt dat een vertrek enkel de gewone Rus zal raken. Uit gegevens van Cloudflare zou blijken dat Russen wel degelijk op zoek zijn naar informatie buiten de mediabubbel.
Google heeft ontwikkelaars op Android bericht dat de Google Play-winkel (en gerelateerde betaalopties) binnen Rusland is opgeschort.
Amazon heeft de videodienst Amazon Prime voor Rusland gestaakt. Andere internationale streamingplatformen deden eerder hetzelfde.
Muziekdienst Spotify houdt de kantoren in Rusland wel open, maar de betaalde dienst is beëndigd. Volgens Spotify zijn in het eerste kwartaal van 2022 hebben 1,5 miljoen betalende abonnees opgezegd. Dat is niet alleen vanwege de oorlog in Oekraïne, maar ook vanwege de controverse rondom podcaster Joe Rogan.
Diverse muzikanten haalden hun catalogus van Spotify uit ergernis over desinformatie op het platform. Spotify zegt dat het verlies van inkomsten uit Rusland weinig uitmaakt: slechts 1 procent van de totale omzet zou uit Rusland komen, aldus financieel topman Paul Vogel.
Biermerk Heineken heeft de productie en verkoop van het merk in Rusland opgeschort, meldt het aan aandeelhouders.
Sony heeft alle hardwareleveranties aan Rusland gestaakt Ook digitale activiteiten van hun PlayStation Store zijn Rusland beëindigd.
— PlayStation (@PlayStation) March 9, 2022
Praat mee