Nederlandse Staat hoeft Afghaanse fixers niet naar Nederland te halen, oordeelt de rechter

Een van twee fixers was van augustus tot december 2015 onder meer werkzaam voor BNNVARA-journalist Sinan Can. De fixers verwezen een motie van D66-Kamerlid Belhaj, die in 2021 het kabinet opriep om het beschermingsbeleid voor Afghaans personeel aan te passen.

Ook andere medewerkers die de Nederlandse overheid hebben bijgestaan, moeten zo snel mogelijk worden geëvacueerd.

Volgens de rechtbank vallen fixers niet onder die motie. “De Staat hoeft de fixers niet naar Nederland over te brengen. De toezeggingen die de regering aan de Tweede Kamer heeft gedaan zijn niet tot de fixer gericht. Hij kan daaraan geen rechten ontlenen”, oordeelt de rechtbank in het arrest dat afgelopen dinsdag werd uitgesproken.

De motie van Kamerlid Belhaj roept echter specifiek op om ook ‘fixers van journalisten en journalisten’ naar Nederland te evacueren. Uit een eerdere inventarisatie van Free Press Unlimited bleek dat tenminste 10 Afghaanse medewerkers die voor Nederlandse media werkten hierheen gehaald zouden moeten worden.

Lees ook: Free Press Unlimited maakt zich zorgen om achterblijvers in Afghanistan

In januari 2022 hoorden de twee fixers van een contactpersoon bij het ministerie van Buitenlandse Zaken dat ze niet voorkwamen op lijsten van te evacueren personen. De Nederlandse Staat is in 2021 gestopt met het evacueren van mensen uit Afghanistan. Er zouden daarna geen concrete oproepen zijn ontvangen om geëvacueerd te worden.

‘Geen rechten ontlenen’ aan Kamermoties
De rechtbank oordeelt dat er in Kamerbrieven en moties weliswaar is gesproken over het evacueren van journalisten en fixers uit Afghanistan, maar dat dit ‘politiek verkeer’ is en dat de fixers dus geen ‘rechten kunnen ontlenen’ aan de motie noch de toezeggingen van het kabinet.

Nederland heeft geen verplichting om de twee fixers te evacueren, omdat zij beide niet voor de Nederlandse Staat gewerkt hebben. Bovendien hebben zij zich te laat gemeld voor een mogelijke evacuatie, stelt de rechtbank.

Deze keuze heeft voor de fixers een wrang resultaat

“Niet te ontkennen is dat deze keuze voor de fixers een wrang resultaat heeft, nu niet in geschil is dat de fixers op zichzelf wel onder de
motie Belhaj viel (en een oproep had kunnen krijgen) maar om onduidelijke, min of meer toevallige redenen geen oproep heeft gekregen”, aldus de uitspraak.

“Dat de Staat ergens een grens heeft willen trekken en dat hij die grens heeft aangebracht tussen fixers die voor 26 augustus 2021 al wel een oproep hadden gekregen en fixers voor wie dat niet geldt, is op zichzelf niet onbegrijpelijk of onredelijk”, concludeert de rechtbank.

Het arrest is niet in de geest van de motie Belhaj

‘Onverdedigbaar’
“De NVJ vindt de uitspraak teleurstellend en om morele en humanitaire redenen onverdedigbaar”, zegt secretaris Wais Shirbaz. Het arrest is volgens hem niet in de geest van de motie Belhaj. ‘De situatie in Afghanistan voor de journalisten en hun ondersteuning (fixers) daar zijn sinds het aantreden van de Taliban niet minder erg geworden, integendeel. Daarom roept de NVJ het kabinet op om alsnog uitvoering te geven aan de motie Belhaj en de overgebleven journalisten en fixers te evacueren.’

“De uitspraken zijn teleurstellend. Het gerechtshof gaat mee in de framing van de Staat dat er nu geen sprake meer is van ‘evacuatie’ maar van ‘overbrenging’ - wat mijns inziens een woordspel is - en vindt dat een individuele burger niet gebonden is aan toezeggingen in de Kamer omdat die zich niet tegen de individuele burger richten. Dat laatste lijkt mij onjuist. Een toezegging in de Kamer is in het openbaar. Niemand heeft het kabinet gedwongen tot die toezegging”, reageert Frans-Willem Verbaas, advocaat vreemdelingenrecht en advocaat van de twee fixers.

Hij vervolgt: “Nederland laat zich op zijn gierigst zien. Vermoedelijk honderden Afghanen die op de een of andere manier betrokken waren bij de Nederlandse missie zijn in de steek gelaten. Dat is het treurigste van allemaal. De boodschap van aan mensen die samenwerken met Nederlandse journalisten in het buitenland is dat wij ze niet gaan helpen als ze daardoor in problemen komen.”