Matthijs van Nieuwkerk wist niet dat DWDD een ‘burn-outfabriek’ was: ‘Natúúrlijk zag ik dat er mensen bij ons vertrokken, maar mij werd nooit verteld waarom’
Dat De Wereld Draait Door (DWDD) een ‘burn-outfabriek’ was, wist Matthijs van Nieuwkerk niet, zegt hij. ‘Over burn-outs ging het niet’, vertelt de presentator tegen NRC, in zijn eerste interview nadat hij eind vorig jaar in opspraak kwam door een artikel in de Volkskrant over de angstcultuur op de redactie van zijn programma.
‘Ik heb in de dagen na het stuk in de Volkskrant onze productieleider gebeld, met de vraag waarom ik niet wist van het hoge aantal burn-outs. Die wist het ook niet.’ Van Nieuwkerk vertelt tijdens het ruim drie uur durende interview bij hem thuis in zijn woonplaats Almen dat hij wist dat het verloop hoog was, ‘maar over burn-outs ging het niet.’
Een eerder artikel uit 2015 van de Volkskrant over de ‘pittige arena’ van de DWDD maakt weinig los, vertelt Van Nieuwkerk. ‘Maar er is nu een nieuwe morele maatstaf bij gekomen om dit soort situaties mee te meten: die van grensoverschrijdend gedrag. Inmiddels zeg ik: het is goed dat het gesprek over omgangsvormen op de werkvloer gevoerd wordt. Al is het pijnlijk dat de situatie bij DWDD daar de aanleiding voor is.’
Totstandkoming interview
Op 22 maart 2023 zoekt NRC contact met de presentator, met een verzoek om een interview. Hij zit dan al maanden thuis, komt amper de deur uit. Het verzoek van NRC resulteert twee weken later in een eerste afspraak, waarbij ook zijn vriendin, journalist Martha Riemsma, aanwezig is.
Aanvankelijk geeft van Nieuwkerk aan alleen geïnterviewd te willen worden via mail. ‘Dat doe ik al jaren.’ Toch besluit hij dit keer wel te spreken. ‘Anders gaat het alleen maar over waarom ik dat niet wil’, schrijft Karel Smouter in zijn verantwoording van het interview.
Na twee achtergrondgesprekken vindt op 18 juli het eerste on the record-interview van ruim drie uur plaats, bij Van Nieuwkerk thuis in Almen. Een tweede interviewafspraak, op verzoek van NRC, wordt afgezegd door Van Nieuwkerk. Dit omdat hij zich niet kan vinden in ‘de vragen die daar aan bod zouden komen’. De vragen gaan wat hem betreft te veel over details uit het artikel in de Volkskrant, terwijl hij ‘vooruit wil kijken’.
Vlak voor de deadline van het interview belt hij nog met Smouter over twee citaten, die hem inmiddels ‘als een graat in de keel’ zitten. ‘Ik ben bang dat de lezer straks nog steeds niet snapt waarom we die burn-outs niet zagen. Maar Hilversum is soms een duiventil. Natúúrlijk zag ik dat er mensen bij ons vertrokken, maar mij werd nooit verteld waarom. Laat staan hoe het daarna met ze verder ging. Misschien omdat ze het bij me weg wilden houden? Ik weet het niet, dat is aan de commissie-Van Rijn.’
Van Nieuwkerk zegt dat de Volkskrant erin geslaagd is om een beeld te schetsen over hoe het eraan toegaat op de werkvloer bij sommige (media)bedrijven. ‘We weten inmiddels dat het er op meerdere werkvloeren zo aan toegaat. De Volkskrant is erin geslaagd om dat maatschappelijke probleem op tafel te leggen. Met een bekend programma, een bekende presentator. Hoe scherp wil je het hebben?’
Of de presentator aan een comeback werkt, blijft in het interview onduidelijk. ‘Eerst maar eens dit interview, zodat de radiostilte is verbroken. Dan is er in mijn hoofd weer wat meer ruimte hoop ik. En dan is er uiteraard nog de commissie-Van Rijn, belangrijk voor iedereen die het betreft.’
Hoe zat het ook alweer?
Op 18 november 2022 publiceert de Volkskrant een artikel over grensoverschrijdend gedrag van presentator Matthijs van Nieuwkerk. Het ging volgens de medewerkers om ‘extreme woede-uitbarstingen en publieke vernederingen’. Tientallen werknemers vielen ziek uit vanwege de werkomstandigheden. Meer dan vijftig oud-medewerkers van DWDD vertellen dat Van Nieuwkerk de redacteuren met regelmaat kleineerde.
Volgens de Volkskrant wilde Van Nieuwkerk in eerste instantie niet ingaan op vragen van de krant. In een eerste verklaring zou hij zoals eerder beschreven geen spijt hebben betuigd en zou hij ook niet hebben gereageerd op het aantal medewerkers dat ziek was uitgevallen. In een latere reactie liet Van Nieuwkerk volgens de krant weten dat het hem spijt.
Lees hier hoe het onderzoek van de Volkskrant aan het rollen kwam.
Een dag na het onderzoek van de Volkskrant meldt de NPO dat er ‘op korte termijn’ een actieplan wordt opgesteld ‘om ervoor te zorgen dat er te allen tijde sprake is van een veilige werkomgeving voor alle medewerkers van de publieke omroep’, aldus NPO-voorzitter Frederieke Leeflang één dag na het onderzoek van de Volkskrant.
Het weekend na het spraakmakende verhaal van de Volkskrant laat de NPO aan staatssecretaris Uslu (Cultuur en Media) weten een onderzoek naar de werkomstandigheden bij De Wereld Draait Door (DWDD) in te stellen. Van Nieuwkerk legt zijn werk voorlopig neer. Hij stopt per direct bij BNNVARA. De dan 62-jarige televisiemaker ‘verbreekt de banden’ met de omroep, laat hij weten aan het ANP. ‘Het feit dat mijn werkgever openlijk twijfelt aan mijn oprechtheid, maakt een verdere samenwerking onmogelijk.’
Op dinsdag 22 november komt het nieuws naar buiten dat ook Frans Klein zijn functie als NPO-directeur neerlegt. Na de onthullingen over DWDD was Klein onder vuur komen te liggen: hij was als mediadirecteur van omroep Vara tot 2014 betrokken bij de talkshow.
Aan het einde van de week, op 25 november, wordt duidelijk dat Van Nieuwkerk meewerkt aan het onderzoek dat de NPO laat doen naar de werkomstandigheden achter de schermen bij het programma DWDD. Later zegt ook Frans Klein toe, meldt commissievoorzitter Martin van Rijn in het NPO-radioprogramma Met Het Oog Op Morgen. Vanwege andere meldingen binnen de NPO verzoekt de omroep het onderzoek breder in te stellen dan alleen naar DWDD en omroep BNNVARA.
De Onderzoekscommissie Gedrag en Cultuur Omroepen (OGCO) laat weten dat het rapport naar de werksfeer bij de NPO ‘rond de zomer’ verschijnt. De commissie werd vorig jaar november in het leven geroepen na het onderzoek van de Volkskrant over het vermeende grensoverschrijdende gedrag van onder anderen Van Nieuwkerk bij De Wereld Draait Door (DWDD). Inmiddels is duidelijk dat het rapport waarschijnlijk in het laatste kwartaal van dit jaar komt.
Het eerste deel van het onderzoek spitst zich toe op ‘de systematische oorzaken’ van grensoverschrijdend gedrag, zoals ‘de competitieve omgeving, gedrag en instelling en het effect van tijdelijke contracten en het werken met freelancers’. Dit deel van het onderzoek moet volgens de NPO leiden tot concrete aanbevelingen voor de toekomst. Het tweede deel van het onderzoek focust op het grensoverschrijdende gedrag zelf. In welke vorm was er sprake van, welke signalen waren er en wat is ermee gedaan?’
Inmiddels is Frans Klein alweer aan het werk. Sinds 1 augustus is hij Directeur Televisie bij Talpa Network. Uitkomsten van de onderzoekscommissie-Van Rijn naar de werksfeer bij DWDD en de NPO zijn er nog niet. Die komen waarschijnlijk in het laatste kwartaal van dit jaar.
Praat mee