Frits van Exter over de noodzaak van tegenwicht

Maart 2016: Het jaarverslag van het meldpunt voor slachtoffers van sektes is voor het radioprogramma ‘De Ochtend’ (KRO-NCRV) aanleiding voor een studiogesprek en een korte reportage. De verslaggever gaat op pad naar het Noord-Brabantse Hoeven met Carine Damen, de auteur van een boek over sektes.

Je hoort haar stem: ‘We lopen hier in een park met allemaal mooie villa’s (…) En niemand zou verwachten als je hier loopt dat er verschrikkelijke dingen achter de voordeur gebeuren. En toch is dat zo. (…) Want hier woont de Orde der Transformanten en dat is een groep waar toch heel veel misbruik plaatsvindt.’ Damen heeft het over seksueel misbruik en bevestigt desgevraagd dat er ook sprake is van ‘financiële uitbuiting.’ De verslaggever meldt dat Damen ‘heel goed weet hoe sektes opereren’.

De Raad voor de Journalistiek onderschrijft de klacht van de Orde tegen de uitzending: ernstige beschuldigingen vragen om onderzoek naar de feiten en wederhoor. Het was onzorgvuldig.

Anderhalf jaar later: Carine Damen is te gast in het programma Radio EenVandaag (AVROTROS). Zij spreekt over haar ervaringen na publicatie van haar boek over sektes. De Orde van Transformanten en andere groepen belagen haar met allerlei procedures. Wat de Orde betreft, herhaalt zij de ‘verschrikkelijke dingen’ die daar zouden zijn gebeurd. De interviewer: ‘Maar goed, het kan zijn (…) dat zij vonden dat je ook echt smaad pleegde (…) dat je hen verkeerd beschreef, dat je dingen schreef die niet klopten.’

De Raad voor de Journalistiek wijst de klacht van de Orde tegen deze uitzending af: het is de luisteraar duidelijk genoeg dat het niet gaat om feiten maar om de persoonlijke ervaring van Damen en dat de Orde het daar niet mee eens is. Bovendien was de interviewer voldoende kritisch. Het was zorgvuldig.

Let op de verschillen. Aan een reportage kun je feiten en wederhoor toevoegen, in een live-gesprek moet de interviewer zelf tegenwicht bieden. En in het eerste programma was Damen dé deskundige, in het tweede ging het om haar persoonlijke verhaal.

Er zijn overeenkomsten met de conclusies over de klachten van Gijs van Dam. De Raad oordeelde dat Trouw gedeeltelijk onzorgvuldig was omdat de redactie te weinig afstand had genomen tot de beschuldiging van Jelle Brandt Corstius, terwijl presentator Matthijs van Nieuwkerk in De Wereld Draait Door dat wél had gedaan in het interview met hem: ‘Oké hier staken dan de stemmen.’

Frits van Exter is voorzitter van de Raad voor de Journalistiek. Hij heeft geen stem in de beoordeling van klachten en verwoordt hier zijn persoonlijke mening.