Brandbrief mediacoalitie voor behoud van ‘goed werkend’ systeem van persalarmeringen

Voor het systeem, waarbij de pers door hulpdiensten wordt ingelicht over incidenten en calamiteiten, zou een wettelijke basis ontbreken, meent Yeşilgöz-Zegerius.

Eind vorig jaar adviseerde de Landsadvocaat om het instrument van persalarmering te beëindigen, omdat die mogelijk informatie kan bevatten die tot een individu is te herleiden. Het alarm zou daarom in strijd zijn met privacywetgeving.

“De hulpdiensten zijn tevreden over dit systeem. Als dit systeem wegvalt zullen woordvoerders van de hulpdiensten zwaar worden belast. Naar wij begrijpen ontbreekt daar echter de capaciteit voor”, schrijven de organisaties. Ze dringen aan op uitstel van afschaffing en vragen de minister daar uiterlijk morgen op te reageren.

Eerder bood de NVJ aan om alternatieven voor het systeem te helpen ontwikkelen. Dat leidde onder meer tot een succesvolle hackathon, waar diverse alternatieve oplossingen werden aangedragen.

Alle mediapartijen zijn overtuigd van het belang om een (semi)-automatisch systeem voor persalarmeringen overeind te houden.

Het is volgens de partijen van belang dat de samenleving niet alleen over incidenten geïnformeerd wordt, maar ook over het functioneren van de hulpdiensten zelf. “Wij vinden het niet wenselijk dat media voor het bepalen van wat nieuws is, afhankelijk worden van hulpdiensten. Dat is een potentiële belemmering van onze taak om het publiek te informeren”, stelde voorzitter Genootschap van Hoofdredacteuren Corine de Vries eerder dit jaar tegenover Villamedia.

Een door de mediapartijen aangevraagde analyse van het Landsadvocaat-advies concludeert dat het vermeende privacy-gevaar onvoldoende basis biedt om het hele systeem op te doeken.

De brandbrief bevat veertien adviespunten:

1.    Openheid van data is het uitgangspunt.
2.    Het systeem van automatische persalarmeringen functioneert al vele jaren goed, in ieder geval tot tevredenheid van de politie, en zonder dat er bij de NVJ klachten bekend zijn van de brandweer of de ambulancediensten.
3.    Er is een maatschappelijk belang bij het systeem van persalarmeringen. Niet alleen stelt het de media in staat om snel verslag te kunnen doen van calamiteiten, maar de media kunnen ook verslag doen van het optreden van de hulpdiensten zelf.
4.    Persalarmeringen bevatten op zichzelf geen persoonsgegevens. Voor wat betreft de incidenten waarbij de persalarmering niet tot een persoonsgegeven te herleiden is, is er geen reden om het huidige systeem af te schaffen.
5.    Er zal duidelijker in kaart moeten worden gebracht wanneer persalarmeringen in de praktijk mogelijk tot verstrekking van persoonsgegevens zouden kunnen leiden. Bij de NVJ zijn geen concrete voorbeelden hiervan bekend. In het advies van de Landsadvocaat wordt één theoretisch voorbeeld genoemd, dat zeer vergezocht lijkt. Een logische vervolgstap is daarom om nu eerst in kaart te brengen of het advies van de Landsadvocaat een louter theoretisch probleem adresseert, of dat de hulpdiensten in de praktijk regelmatig aanlopen tegen concrete problemen.
6.    Dat er bij journalistiek onderzoek ter plekke van een incident persoonsgegevens worden verzameld door de media is inherent aan goede journalistiek. De media gaan hier zorgvuldig mee om. De juridische aspecten van deze journalistieke nieuwsgaring staan los van het systeem van automatische persalarmeringen. Beperking door de overheid van de ruimte voor journalistieke nieuwsgaring gaat al snel in de richting van censuur.
7.    De mondeling aangekondigde afschaffing per 1 april a.s. is onvoldoende onderbouwd.
8.    Afschaffing van het systeem van automatische persalarmeringen is een beperking van het grondrecht op toegang tot informatie. Een beperking van een grondrecht is uitsluitend toegestaan als deze beperking noodzakelijk is, en voldoet aan de beginselen van subsidiariteit en proportionaliteit. Daar is momenteel geen sprake van.
9.    De toezegging in de Kamerbrief om in overleg te kijken wat nog wél kan is nog niet voldoende nagekomen.
10.  Een logische vervolgstap is om hier nader overleg over te hebben. Op korte termijn zal een vervolgoverleg plaatsvinden tussen NVJ, Genootschap van Hoofdredacteuren, ministerie en de hulpdiensten.
11.  De datum van 1 april 2023 is geen harde datum. De datum staat niet in de Kamerbrief van 12 december 2022. De datum van 1 april is mondeling meegedeeld en lijkt willekeurig gekozen. Er is geen zwaarwegend belang om vast te houden aan die datum. Uitstel ligt voor de hand, zodat partijen in overleg een oplossing kunnen vinden waarbij het systeem van automatische persalarmeringen behouden blijft.
12.  Indien er onverhoopt geen oplossing wordt gevonden zou een vervolgstap kunnen zijn dat de NVJ en het Genootschap het Adviescollege Openbaarheid en Informatiehuishouding (ACOI) vraagt om te bemiddelen. Indien een bemiddelingstraject niet tot een gezamenlijke oplossing leidt kan het ACOI vervolgens een advies uitbrengen.
13.  Als laatste stap zou de NVJ en het Genootschap de rechter kunnen vragen de voorgenomen afschaffing te toetsen. Een rechtszaak hierover is kansrijk.
14.  Overleg is nog kansrijker. Er zijn nog allerlei tussenstappen mogelijk, en er is alle bereidheid bij betrokken partijen om in overleg een oplossing te vinden.

Naast de Nederlandse Vereniging van Journalisten en het Genootschap van Hoofdredacteuren hebben NDP Nieuwsmedia, het Persvrijheidsfonds, de NOS, RPO, NLPO, Talpa/Hart van Nederland en het ANP de brandbrief ondertekend.