Voormalig tv-recensent Arjen Fortuin was wel klaar met de televisie, maar vindt dat we juist méér lineaire tv moeten kijken

Het leven van een televisierecensent is het leven van een einzelgänger, blijkt al snel. Rond vijf uur ’s middags neemt hij, met notitieboekje en Twitter binnen handbereik, plaats voor de beeldbuis om pas tegen middernacht het scherm weer uit te zetten.

Fortuin was aan het begin sceptisch over zijn nieuwe baan. Zoals veel Nederlanders zei hij tegen zijn baas bijna geen televisie meer te kijken. Maar de televisie bood hem een venster op de wereld. ‘De televisie inspireerde mij. […] Wie op doodgewone televisieavonden de docuseries Schuldig en Klassen volgde, wist veel meer over de tweedeling in de Nederlandse samenleving voordat die hoog op de politieke agenda belandde en voorzag al in 2021 dat Marjolein Moorman [fractievoorzitter van de PvdA in Amsterdam, red] hoge ogen zou gooien bij de gemeenteraadsverkiezingen in 2022.’

De televisie heeft Fortuin ‘een beter geïnformeerde burger’ gemaakt

De televisie heeft Fortuin een beter geïnformeerde burger gemaakt, zegt hij zelf. Juist omdat we ons anno 2022 graag terugtrekken in onze eigen bubbels, en dus niet meer verrast worden door iets wat je normaliter niet zomaar zou bekijken. ‘We maken een ommetje langs dezelfde websites en volgen de tips van dezelfde influencers. Hoe anders is dat op televisie. Dagelijks zijn talloze televisiemakers in de weer om ons te laten zien wat zij de onmisbare verhalen vinden om de wereld mee te vatten.’

Tekst loopt door onder boekomslag

Coronacrisis was geschenk uit de hemel
De gemiddelde televisiekijker wordt steeds ouder – het publiek vergrijst. Maar de coronacrisis bracht een onverwachts geschenk uit de hemel voor het keer op keer doodverklaarde medium. Televisie bleek opeens het belangrijkste venster te zijn op de wereld. ‘Het bleef niet bij ministeriële persconferenties: er werd onophoudelijk gekeken, niet alleen uit verveling (geen bridge, geen yoga, geen bioscoop), maar ook uit honger. Razendsnel had zich een transformatie voltrokken. Eerst was het publiek verdwenen uit de talkshowstudio’s, daarna de kwebbellegers. Plotseling was er ruimte voor mensen met verstand van zaken.’ Door die ‘angstige maanden’ veranderde ook de blik van Fortuin op de televisie: ‘dat was ineens weer de plek waar wij, kijkende burgers, bijeenkwamen.’

Fortuin somt op waarom wij als kijkers juist wél naar (lineaire) televisie moeten kijken, ondersteund met columns die hij door de jaren heen schreef over uiteenlopende programma’s. Zo blikt hij terug op eerdere (boeren)protesten in Nederland, met als hoogtepunt gepikeerde boeren die zendtijd eisten van de NOS.

‘Relatief weinig grote bewegingen beginnen op televisie en helemaal niet op NPO 1. […] Mensen gaan de straat op, geprikkeld door tweets of andere posts op sociale media. Maar de hoofdprijs ligt – zoals de boerenbezetting van het Mediapark aantoonde – bij zendtijd op televisie. Tot en met de paradoxale vaststelling dat je je sticker met NOS = fake news toch vooral bij de NOS op tv wil laten zien.’

Daarnaast bespreekt Fortuin de televisie als moreel kompas (denk aan de verschillende MeToo-zaken), als spotlicht op lieve mensen (de ‘normale’ Nederlander die in het zonnetje wordt gezet in programma’s zoals First Dates) en kunst (programma’s die de wereld van de kijker groter maken).

‘Kijk ik nog televisie?’, beantwoordt Fortuin aan het einde van het boek alvast een mogelijke lezersvraag. Nu hij zijn carrière als televisierecensent voor NRC heeft beëindigd hoeft hij in principe helemaal geen televisie meer te kijken – tenminste, niet beroepsmatig. ‘Nu wen ik geleidelijk aan een leven zonder een storm aan rampzalige nieuwsberichten en de daardoor veroorzaakte televisiedwang.’ Fortuin kan ’s avonds om half zeven nog een rondje hardlopen, in plaats van dwangmatig voor de televisie te zitten.

Maar kijken doet hij nog – al slaat Fortuin de talkshows een stuk vaker over. Toch blijft het medium televisie hem ontroeren en inspireren. Fortuin weet de lezer – zelfs diegene die al jarenlang stoïcijns roept dat hij écht géén televisie meer kijkt) mee te nemen in een wonderlijke gang langs de hoogte- en dieptepunten van de Nederlandse televisie.

Na het lezen beklijft het gevoel dat je misschien toch eens wat vaker random kanalen moet zappen, dan je weer terug te trekken in je eigen Netflixbubbel.