mgm nvj maart

— vrijdag 6 november 2009, 09:19 | 8 reacties, praat mee

Straathond van de democratie

Even snuffelen, plassen en dan doorlopen. Dat is volgens journalist Frits Bloemendaal (chef GPD redactie en auteur van het boek ‘De Communicatieoorlog’) het gedrag van de parlementaire pers. Ik concludeerde na mijn onderzoek voor mijn scriptie dat hij gelijk heeft, zo stelt winnares Karin de Geest van de scriptieprijs van De Journalist. Politieke journalisten lijken vaak meer op straathonden dan op waakhonden van de democratie.

Laatste wijziging: 17 november 2009, 10:07

Wat is het verschil tussen een straathond en een waakhond? Het belangrijkste is dat een waakhond een taak heeft en een straathond niet. Een straathond blaft, kwijlt, bijt en rent wanneer hij zin heeft. Een waakhond dient een hoger doel en maakt zich nuttig.

De parlementaire pers wordt niet voor niets een waakhond genoemd: ze heeft een taak. Het belangrijkste is dat ze burgers informeert, zodat Nederlanders weten wat er in de politiek gebeurt en kunnen beslissen waarop ze stemmen. Daarom is het belangrijk dat verslaggevers nieuws in de juiste context plaatsen, een waarheidsgetrouw beeld schetsen en over onderwerpen berichten waarvan burgers iets moeten weten als ze hun stem willen bepalen. Op die manier bewaken journalisten ook de democratie: ze besnuffelen het Binnenhof, blaffen als er onrecht gaande is en waarschuwen het publiek.

Maar de parlementaire pers neemt niet meer haar verantwoordelijkheid. Toegegeven, dé parlementaire pers bestaat niet. Er zijn grote verschillen tussen de politieke verslaggeving van De Telegraaf en De Volkskrant, het Nederlands Dagblad en de NOS. Toch schenken politieke verslaggevers in het algemeen te veel aandacht aan zaken die er weinig toedoen, terwijl belangrijke inhoudelijke zaken onbelicht blijven. Door verschillende oorzaken, zoals de opkomst van snelle media als de tv en internet, de veranderde cultuur, en toegenomen concurrentie tussen media, zijn parlementair journalisten gaan lijken op straathonden die blaffend achter onschuldige postbodes aanrennen.

Parlementair verslaggevers lopen bijvoorbeeld regelmatig achter mediahypes aan. Dit gebeurde onder meer in 2008, toen Geert Wilders zijn filmpje Fitna uitbracht. Al maanden voor het filmpje uitkwam, kreeg het enorm veel aandacht van de geschreven en de audiovisuele pers. Uiteindelijk bleek het, zowel inhoudelijk als kwalitatief gezien, weinig voor te stellen. De media-aandacht was sterk overdreven geweest.

Natuurlijk waren er goede redenen om aandacht te geven aan Fitna. Het gaat echter niet om de vraag of de Haagse verslaggevers erover hadden moeten berichten, maar om de vraag hoe ze dat hadden moeten doen. Zelfs iets onbeduidends als Wilders’ bekendmaking van de titel ‘Fitna’ en de datum waarop het filmpje op internet zou verschijnen was nieuws. Terwijl dat burgers op geen enkele manier helpt te participeren in de democratie.

Tijdens hypes domineert meestal het oppervlakkige nieuws, en worden politieke beslissingen die veel meer invloed hebben op burgers overschaduwd Doordat verslaggevers in sneltreinvaart het nieuws verslaan, worden er ook veel fouten gemaakt. Bovendien kunnen politici van hypes gebruik maken en de media manipuleren. Wilders is een uitstekend voorbeeld: zijn absurde bijdragen aan Kamerdebatten (denk aan zijn voorstel voor een hoofddoekjesbelasting, of die keer dat hij demonstratief met zijn fractie wegliep uit het debat) houden de journalistieke gemoederen meer bezig dan de inhoudelijke en realistischere toespraken van anderen.

Ook buiten hypes om worden brokken gemaakt. De journalistiek versoapt de politiek. De ‘poppetjes’ in de politiek en de politieke spelletjes worden bijvoorbeeld overbelicht. Heeft Balkenende wel leiderschapskwaliteiten? Wie heeft ruzie met wie? Welke compromissen zijn gesloten? Journalisten lijken veel meer geïnteresseerd in de vermeende onenigheid in het kabinet over de verlenging van de missie in Uruzgan, dan in de inhoudelijke voors en tegens.
Natuurlijk zijn machtsverhoudingen belangrijk in de politiek, en natuurlijk is het goed om te weten of er ruzie is in het kabinet. Maar de pers vergoot politieke spelletjes uit, waardoor het lijkt alsof politici zich alleen bezighouden met kinderachtige ruzies. Nederlandse kiezers moeten ook weten wat inhoudelijke beslissingen in de praktijk betekenen

Een ander kenmerk van de versoaping is dat incidenten, zoals opvallende uitspraken en proefballonnetjes van Kamerleden, enorm in de belangstelling staan. Zo werd CDA-Kamerlid Jan Schinkelshoek opgebeld door tal van nieuwsploegen, omdat hij tijdens een Kamerdebat had geopperd een parlementaire poes in dienst te nemen om de muizen op het Binnenhof te vangen. Dat vonden nieuwsprogramma’s interessant; de NOS bood hem zelfs een poes aan. Schinkelshoeks opmerking was echter een grapje geweest dat onderdeel uitmaakte van een inhoudelijke toespraak over het werk van de Tweede Kamer. Daar hadden de nieuwsploegen echter geen belangstelling voor.

Het voorbeeld van Schinkelshoek is tekenend. Niet alleen maakt de pers regelmatig van een mug een olifant, ook geeft ze veel meer aandacht aan het kleine, opvallende, spectaculaire nieuws, dan aan de belangrijke inhoud. Journalisten bedrijven ‘kleedkamerjournalistiek’: ze lopen door de wandelgangen en drinken koffie met politici om naar leuke en spectaculaire nieuwtjes te vissen en ruzies te ontdekken, maar ze doen weinig verslag van inhoudelijke debatten.

Wat doe je eraan? Het probleem is niet dat parlementair journalisten niet geloven dat ze fouten maken. Een onderzoek uit 2004 wees uit dat 54 procent van de Haagse verslaggevers de stelling onderschreef dat de journalistieke wereld ‘één groot papegaaiencircuit’ is, en vond maar liefst tweederde dat de verslaggeving te veel gedomineerd wordt door incidenten.  Het is echter niet gemakkelijk om als journalist in je eentje waakhond te worden, als de rest straathond blijft.. Journalisten zijn roedeldieren en volgen elkaar. Een dagblad wil voorkomen dat het nieuws mist dat concurrenten op de voorpagina hebben staan. Bovendien beïnvloeden politici de pers in negatieve zin.

Het is juist daarom belangrijk dat journalisten rustiger aandoen. Slow-journalism, wordt dat ook wel genoemd. Desnoods geeft de overheid subsidies aan kranten, zodat zij niet hoeven te bezuinigen op hun parlementaire redacties en minder op concurrenten hoeven te letten. Dan kunnen de journalisten een artikeltje minder schrijven en meer tijd nemen om nieuws te checken en achtergrondinformatie te zoeken. En dan kunnen journalisten nadenken over welke onderwerpen écht belangrijk zijn voor burgers om te weten, voor ze achter hun collega’s aanrennen. Het is tenslotte belangrijk voor ons land dat politiek journalisten afschrikwekkende waakhonden worden die zich richten op hun taak.

Bekijk meer van

Tip de redactie

Logo Publeaks Wil je Villamedia tippen, maar is dat te gevoelig voor een gewone mail? Villamedia is aangesloten bij Publeaks, het platform waarmee je veilig en volledig anoniem materiaal met de redactie kunt delen: publeaks.nl/villamedia

Praat mee

8 reacties

Peter, 8 oktober 2009, 11:26

Welja, ga de kranten ook omvormen tot subsidieslurpers. Ik dacht dat we daar de publieke omroepen al voor hadden met hun volstrekt eenzijdige en links georienteerde berichtgeving.

Bert Vuijsje, 12 november 2009, 17:21

‘Anonieme lafbekjes’ noemde Bert Wagendorp de reaguurders van GeenStijl en dergelijke kortgeleden in de Volkskrant. Terecht, lijkt me. Zou het geen verstandig idee zijn om op Villamedia een simpele regel in te voeren: reacties alleen met volledige naam.

Bert Vuijsje

Rick Praamstra, 12 november 2009, 17:55

@Bert Vuijsje: Ja, dat zou misschien ideaal zijn. Maar hoe kan een internetredactie dat nu controleren? Ik kan mezelf wel Piet de Vries noemen, zonder dat Villamedia erachter komt dat ik eigenlijk Rick Praamstra heet.

Stan de Jong, 13 november 2009, 17:09

Het is jammer dat een belangrijk thema als het onderhavige door mevrouw De Geest toch weer wordt gebruikt om Wilders te bashen. Hoezo was Fitna ‘inhoudelijk niet interessant’, waarom zijn de toespraken van andere parlementariers ‘realistischer’, waarom was het niet nuttig om de verschijningsdatum van Fitna op het internet als nieuws te brengen (dan weet toch elke burger wanneer hij het kan bekijken en zich zo een oordeel vormen - over democratie gesproken) etc.

@Bert Vuisje Ik ben het echt zelf hoor!

Tom Bergrath, 14 november 2009, 12:09

@Stan de Jong. Fitna was inhoudelijk gezien een baggerwerk van heb ik jou daar. In die zin drukt De Geest zich nog diplomatiek uit. Het begrip “bashen” heeft bij jou wel een erg ruime betekenis gekregen.

Kees Cornelder, 14 november 2009, 23:51

Waar is het ‘zelfreinigend vermogen’ van de (Haagse) journaille gebleven, indien de opvattingen van De Geest waar zijn: en waarom niet?

alberto stegeman, 16 november 2009, 12:56

Aha, ik heb jou wel door Piet de Vries! Een beetje reageren onder het pseudoniem Rick Praamstra. Nogal doorzichtig, vind je ook niet?

Olivier, 16 november 2009, 19:04

Tsja, een deel van de stellingen is denk ik gebaseerd op jeugdigd idealisme en onwetendheid. Maar de schrijfster heeft soms wel een punt. Ja, de Haagse pers rent vaak achter hypes aan. Maar vaak zijn het wel eerst de dames en heren volksvertegenwoordigers die ze in de markt zetten. Want de meeste van hen houden zich bezig met details in plaats van hoofdlijnen.

En de ergste manco in het Haagse journaille is de verwevenheid van pers en woordvoerders. Bijna zonder uitzonderin zijn de journalisten doodsbang voor hun ‘contacten’ die vaak niet meer zijn dan de woordvoerder die af en toe een brokje toewerpt. In ruil daarvoor blijven echte doorbijtverhalen achter wege. Dat mis ik alleen in het betoog.

Als je Den Haag journalistiek beter wil bedienen, lazer de helft van alle woordvoerders/ spindocters eruit en ga echte journalistiek bedrijven. Dat zouden nog eens spannende tijden worden…

Colofon

Villamedia is een uitgave van Villamedia Uitgeverij BV

Uitgever

Dolf Rogmans

Postadres

Villamedia Uitgeverij BV
Postbus 75997
1070 AZ Amsterdam

Bezoekadres

Johannes Vermeerstraat 22
1071 DR Amsterdam

Factuurgegevens

Villamedia Uitgeverij BV
Johannes Vermeerstraat 22
1071 DR Amsterdam

Contact

redactie@villamedia.nl

Redactie (tips?)

Chris Helt, hoofdredacteur

Marjolein Slats, adjunct-hoofdredacteur

Linda Nab, redacteur

Lars Pasveer, redacteur

Trudy Brandenburg-Van de Ven, redacteur

Rutger de Quay, redacteur

Nick Kivits, redacteur

Sales

Sofia van Wijk

Emiel Smit

Teddy van der Laan

Webbeheer

Marc Willemsen

Vacatures & advertenties

vacatures@villamedia.nl

Bereik

Villamedia trekt maandelijks gemiddeld 120.000 unieke bezoekers. De bezoekers genereren momenteel zo’n 800.000 pageviews.

Rechten

Villamedia heeft zich ingespannen om alle rechthebbenden van beelden en teksten te achterhalen. Meen je rechten te kunnen doen gelden, dan kun je je bij ons melden.