Skepsis bijna blut door rechtszaak over artikel

Skepsis, dat tot nu toe radiostilte over de procedure afkondigde, is bijna door de reserves heen en doet nu een beroep op donateurs om bij te springen.

De stichting stelt zich ten doel buitengewone beweringen aan een kritisch onderzoek te onderwerpen. Volgens secretaris Jan Willem Nienhuys is daarbij over een periode van zo’n dertig jaar een financiële reserve opgebouwd van 250.000 euro. Daarvan is inmiddels 214.000 euro uitgegeven aan de affaire Santilli. De oproep aan donateurs leverde inmiddels zo’n 65.000 euro op, waardoor de procedure vooralsnog kan worden voortgezet.

Begin 2016 publiceert Pepijn van Erp op zijn eigen website en de site kloptdatwel.nl een artikel over Ruggero Santilli onder de kop the Continuing Stupidity of Ruggero Santilli. Dat zou wellicht tot geen enkel probleem hebben geleid, ware het niet dat wie ‘Ruggero Santilli’ in Google intikt, al snel op het artikel stuit. Santilli zou dat volgens Nienhuys hebben gemerkt aan plotseling ingetrokken invitaties voor spreekbeurten en slecht lopende zaken bij zijn bedrijf. Waarop Santilli in de VS naar de rechter stapte wegens geleden schade.

Omdat kloptdatwel.nl in het leven is geroepen door een aantal werkgroepleden van de Stichting Skepsis, werd ook voorzitter Frank Israel van de stichting gedaagd. Die laatste is astronoom aan de Sterrenwacht Leiden (Universiteit van Leiden). Nienhuys: “Voor zijn werk moet hij geregeld naar de VS, dan wil je niet over je schouder achterom moeten kijken of er misschien een deurwaarder vijf miljoen dollar van je wil.”

Omdat er toch een financiële reserve was opgebouwd voor dit soort kwesties, besloot het bestuur van de Stichting Skepsis eind 2016 tot het voeren van de zaak. “Bovendien speelt ook mee dat er volgens ons sprake is van de vrijheid van meningsuiting, zowel hier als in de VS”, aldus Nienhuys. De stichtig voert de zaak voor zowel Van Erp als voor Israel.

213.000 euro verder ziet Skepter echter de bodem van de schatkist in zicht. “We hebben daarom nu al besloten tot fundraising.” Volgens Nienhuys komt de zaak in oktober voor. Maar is het nog de vraag of het een zaak wordt voor een jury. Als dat het geval is, zullen de advocaatkosten in de VS snel verder oplopen.

Nienhuys verwacht het grootste deel van de advocaatkosten voor altijd kwijt te zijn, ook als – wat hij verwacht – Van Erp en Israel uiteindelijk in het gelijk worden gesteld. Het voortbestaan van tijdschrift en stichting zijn volgens hem nooit in gevaar geweest. De secretaris schat in dat er nu voorlopig genoeg geld in kas zit om de zaak verder te voeren. Van een faillissement door de rechtsgang zal geen sprake zijn. ‘Daar hebben we dingen op bedacht.’

Onduidelijk is hoe hoog de eis van Santilli uiteindelijk zal zijn. Nienhuys verwacht dat het om miljoenen gaat. Een jaar geleden zou Santilli hebben verklaard drie miljoen dollar schade te hebben geleden door de publicaties. Terugkijkend op de affaire zegt Nienhuys: “Als we in 2016 hadden geweten hoeveel het zou gaan kosten, hadden we het misschien niet gedaan. Maar onze juristen hebben ons verzekerd dat het onverstandig is om middenin een procedure te stoppen.“

Aan donateurs van Skepter schrijft hij:  “Onze advocaten hebben herhaaldelijk hun best gedaan om de zaak af te laten wijzen. Er is al een tussenoordeel ten gunste van Frank inzake een kort geding van Santilli, maar de zaak is nog niet voorbij.”

Skepter voert de zaak zonder steun van bijvoorbeeld de NVJ of het Persvrijheidsfonds. Nienhuys zegt dat er eigenlijk nooit aan is gedacht om de journalistenbond erbij te betrekken vanwege het aspect van persvrijheid.

Secretaris Nienhuys zegt inmiddels dat voorzitter Israel, auteur Van Erp en hijzelf op aanraden van hun juristen alleen nog via de advocaat met elkaar communiceren over de kwestie. Dat om te voorkomen dat Santilli de hele e-mailwisseling van Skepsis opvraagt. De mails van de advocaat zijn niet opvraagbaar.

Schrijver Pepijn van Erp (‘Ik noem mezelf vrijetijds-wetenschapsjournalist’) zegt de affaire ‘vervelend’ te vinden. “Het is niet zo dat ik er slecht van slaap, want ik heb wel vertrouwen in een goede afloop. Maar het kost veel energie. Ik heb me er nog het meest over verbaasd dat zo’n rechtbank in de VS zo’n zaak niet meteen terzijde legt.”

Bovendien bleek dat de kwestie behoorlijk ingreep in zijn privéleven. Zelfs gesprekken met familieleden werden door de wederpartij opgevraagd. Zelf weet Van Erp niet of hij de zaak als privépersoon zou hebben gevoerd. Maar nu ook Skepsis-voorzitter Frank Israel gedaagd werd, was dat niet aan de orde. Persoonlijk heeft de affaire hem nog geen geld gekost.

Wat hij ervan heeft geleerd? Dat hij op sommige momenten misschien iets subtieler zijn woorden kiest in een publicatie. Verder niet. En, zo geeft hij toe, heel veel meer kan hij momenteel niet zeggen. “Ik moet inderdaad nu nog op eieren lopen. Dat is ook de reden waarom we zelf nog niet hebben gepubliceerd. We willen geen olie op het vuur gooien, wat ik vertel kun je in openbare stukken ook lezen. Pas als de zaak achter de rug is, zal ik er weer over schrijven.”

Disclaimer: de auteur is passief donateur van de Stichting Skepsis