— dinsdag 20 oktober 2015, 13:41 | 0 reacties, praat mee

Je moet er steeds voor knokken

Drukte in de rechtszaal op maandag 12 oktober bij de rechtbank in Alkmaar. - © Hans van Weel

Het redactiestatuut van de Holland Media Combinatie is inzet van een unieke rechtszaak. Het statuut blijkt daarbij van waarde, maar uitholling ligt op de loer, waarschuwen journalisten. Steeds minder journalisten in vaste dienst betekent minder journalisten die het statuut kunnen bewaken. Laatste wijziging: 22 oktober 2015, 11:37

Maandag, 12 oktober. Directie en redactie van HMC Media zwaaien tijdens een kort geding voor de rechtbank in Alkmaar met hetzelfde redactiestatuut. Inzet is het benoemen van vier afzonderlijke hoofdredacteuren voor het Noord-Hollands Dagblad, het Leidsch Dagblad, het Haarlems Dagblad/IJmuider Courant en de Gooi- en Eemlander.

Mag niet, beweert de redactie, want is in strijd met het redactiestatuut. Staat in het redactiestatuut, zegt de directie van de Holland Media Combinatie. Na drie uur bakkeleien vraagt rechter Antoon Schotman of beide partijen niet beter een onafhankelijke expert kunnen inschakelen en die laten oordelen.
De directie, die niet wil reageren zolang de zaak onder de rechter is, voelt daar wel iets voor, tekent journaliste Leonie Groen van de nieuwsdienst op. De redactie wijst het idee resoluut van de hand. Voorzitter Peter Schat van de redactieraad zegt dat praten na acht maanden onderhandelen geen zin meer heeft. “We zijn beter af als u vonnist.”

Het dispuut vindt zijn oorsprong in de reorganisatie van 2004. De vier kranten gaan dan verder als één redactionele organisatie, waarbij de hoofdredacteuren de eindverantwoordelijkheid hebben. Dat zijn er op dat moment nog twee; een in noord en een in zuid. “Waarbij beoogd was”, aldus de pleitnota van de redactieraad, “dat na uitstroom van een van de hoofdredacteur er nog één over zou blijven.” Dat wordt vastgelegd in het statuut.

De algemeen hoofdredacteur komt er in 2012, in de persoon van Mike Ackermans, die na een conflict met de directie per 1 januari 2014 de handdoek in de ring gooit. Sindsdien worden de kranten geleid door drie adjunct-hoofdredacteuren: Peter Hovestad, Hugo Schneider, en Gerben van ´t Hek. De redactie wil een algemeen hoofdredacteur terug, de directie wil naar vier hoofdredacteuren.

Schat: “De directie interpreteert het huidige statuut zo, dat ze zoveel hoofdredacteuren kan aanstellen als nodig is.”

Redactiestatuutdeskundige Arthur Maandag staat de redactie namens de NVJ sinds januari bij. “De directie handelt ook in strijd met de geest van het redactiestatuut. Je moet kijken naar waarom er iets in staat. De bedoeling was te komen tot een redactieorganisatie met uiteindelijk één hoofdredacteur en een paar adjunct-hoofdredacteuren. Dan moet je achteraf niet maar een beetje gaan interpreteren, zoals de directie doet.”

De directie wil de krant tot in de haarvaten van de de dorpen terugbrengen en dat kan het beste wanneer iedere krant een eigen hoofdredacteur krijgt. Dat lijkt een nobele gedacht, maar daar denkt de redactie anders over. Die vreest dat de directie op deze manier de vier kranten tegen elkaar gaat uitspelen.
“Anders kunnen we straks niet meer als eenheid beslissen over de toekomst”, zegt Schat. “Met vier hoofdredacteuren wordt de redactionele organisatie bovendien topzwaar. Terwijl efficiency geboden is, juist in deze moeilijke tijden.”

Tijdens de zitting spreekt de directie met klem tegen dat de redactionele onafhankelijkheid in gevaar is. “Wij hebben helemaal geen kwade bedoeling”, tekent Leonie Groen op uit de mond van directeur Gert-Jan Oelderik. “De hoofdredactie gaat over de inhoud van de krant.”

Wat is dan wel de bedoeling?  Maandag: ‘Ik vermoed dat van bovenaf door eigenaar TMG de opdracht is gegeven. Het wordt ontkend, maar ik sluit niet uit dat de centrale redactie verdwijnt. Dan snap ik het aanstellen van vier hoofdredacteuren. Die gaan dan in feite alleen nog over het regionale nieuws, zoals ook bij de Wegener-kranten gebeurt. De rest wordt dan bij De Telegraaf gemaakt. Alkmaar wordt ontmanteld. De drukkerij gaat dicht, dat plan ligt er al.”

Overname
Ron Lodewijks maakte in 2014 de overname van Wegener door De Persgroep bij het Brabants Dagblad van nabij mee als voorzitter van de redactieraad en het zogeheten waakhondenoverleg. Het redactiestatuut was toen meerdere keren inzet van strijd, vertelt hij, bijvoorbeeld toen Mecom het nog voor het zeggen had.
Toenmalig CEO Yvonne Duijnhoven wilde alle hoofdredacteuren commerciële bevoegdheden geven. Een paar titels, zoals het BD, weigerden dat. “We hebben het redactiestatuut niet aangepast. Andere kranten wel. De passages zijn trouwens alweer achterhaald. De Persgroep ziet hoofdredacteuren van regionale kranten meer als filiaalchefs, die zich alleen met journalistiek moeten bemoeien.”

Bij de overname bedongen de redacties van de zeven kranten dat de redactiestatuten overeind bleven. Lodewijks: “We wisten dat De Persgroep niet veel op had met redactiestatuten en redactieraden. Dus hebben we daar extra daar zwaar op ingezet. Er is geen regel veranderd aan ons redactiestatuut.”

Het oorspronkelijke modelredactiestatuut dateert uit 1976. Kranten hebben het statuut door de jaren aangepast en gemoderniseerd. Zo is bijvoorbeeld bij het BD vastgelegd dat de hoofdredacteur ook verantwoordelijk is voor de inhoud van de website. Verder is geregeld dat de hoofdredacteur geen voorzitter meer is van de redactieraad, en dat de redactieraad adviesrecht heeft bij het benoemen van de adjunct-hoofdredacteur.

Lodewijks: “We hebben vaker meegemaakt hoe belangrijk het redactiestatuut is. De redactie kan bijvoorbeeld bij een structuurwijziging een adviseur aantrekken. Van dat recht hebben we bij de overname door De Persgroep gebruik gemaakt. Oud-hoofdredacteur Rimmer Mulder van de Leeuwarder Courant stond ons bij. Als wij niet aan tafel hadden gezeten, dan waren er veel meer banen verdwenen.”

Het redactiestatuut is opnieuw verankerd in de nieuwe cao voor het uitgeversbedrijf 2015-2017 (dagbladen, opinieweekbladen, publieksbladen en vaktijdschriften). Maar er is nog werk aan de winkel, zegt Yvonne Dankfort, secretaris tijdschriften bij de NVJ. “Binnen een werkgroep gaan we de model redactiestatuten moderniseren. Daarbij kunnen ook nieuwe modellen worden ontwikkeld zoals voor internet redacties, clusters van meerdere titels die op zichzelf te klein zijn om een eigen redactieraad op te zetten. De oude modelstatuten blijven tot die tijd van kracht.”

Nieuw is dat weekbladen met een kleine redacties samen een redactiestatuut kunnen opstellen. De NVJ gaat ze daarbij begeleiden. Als voorbeeld noemt Dankfort het cluster glossy’s. “Dan praat je vaak over kleine redacties, per titel van hooguit zes personen. Het inrichten van een redactieraad van minimaal drie personen legt een te grote druk op zo’n kleine redactie. Dat kun je beter in clusterverband doen.”

Bij week- of maandbladen is er veel minder getouwtrek over het redactiestatuut tussen redacties en directies dan bij kranten. Hoofdredacteur Arjen van Vliet (Truckstar, Formule 1) heeft er nooit mee hoeven te zwaaien. “Het redactiestatuut speelt bij een krant veel meer een rol dan bij een special interest blad over autosport of vrachtwagens of waarover dan ook. Je benadert het onderwerp per definitie positiever. De uitgangspunten van het redactiestatuut blijven overigens onverminderd van kracht: de hoofdredactie is eindverantwoordelijk voor de inhoud. Relatie- of seksadvertenties weiger ik bij Truckstar bijvoorbeeld categorisch. Dat past niet bij het karakter van het blad. Natuurlijk hebben we weleens discussies wat kan en wat niet. Adverteerders vragen steeds vaker om een uitgebreidere samenwerking dan louter adverteren. Dan is het goed te weten dat de redactionele onafhankelijkheid ergens gewaarborgd is.”

Gevaren
Dat laatste klinkt mooi. Toch ziet Ron Lodewijks gevaren afkomen op de redactie. Door overnames zijn directies machtiger geworden. Het wordt lastiger om als als krantentitel nog een vuist te maken.
“Een groot gedeelte van de krant wordt vervaardigd door de centrale redactie in Rotterdam. De hoofdredacteur blijft wel verantwoordelijk voor de inhoud en kan ongewenste artikelen uit de krant houden. Doet hij dat een paar keer achter elkaar, dan vrees ik toch dat de top van De Persgroep zal ingrijpen.”

Een tweede gevaar dat Lodewijks noemt, is dat het redactiestatuut geldt voor steeds minder journalisten. Dat maakt redacties extra kwetsbaar.

“Kranten hebben steeds minder journalisten in dienst. Steeds meer freelancers zorgen voor de kopij. Zij vallen buiten de cao en hebben niks van doen met het redactiestatuut. Wil je het statuut handhaven, dan zul je er steeds voor moeten knokken. Nu nog meer dan in het verleden, toen het goed ging met de kranten.”

Tip de redactie

Wil je Villamedia tippen, maar is dat te gevoelig voor een gewone mail? Villamedia is aangesloten bij Publeaks, het platform waarmee je veilig en volledig anoniem materiaal met de redactie kunt delen: publeaks.nl/villamedia

Praat mee

Colofon

Villamedia is een uitgave van Villamedia Uitgeverij BV

Uitgever

Dolf Rogmans

Postadres

Villamedia Uitgeverij BV
Postbus 75997
1070 AZ Amsterdam

Bezoekadres

Johannes Vermeerstraat 22
1071 DR Amsterdam

Factuurgegevens

Villamedia Uitgeverij BV
Johannes Vermeerstraat 22
1071 DR Amsterdam

Contact

redactie@villamedia.nl

Redactie (tips?)

Chris Helt, hoofdredacteur

Marjolein Slats, coördinator magazine

Linda Nab, redacteur

Lars Pasveer, redacteur

Trudy Brandenburg-Van de Ven, redacteur

Rutger de Quay, redacteur

Nick Kivits, redacteur

Sales

Sofia van Wijk

Emiel Smit

Teddy van der Laan

Webbeheer

Marc Willemsen

Vacatures & advertenties

vacatures@villamedia.nl

Bereik

Villamedia trekt maandelijks gemiddeld 120.000 unieke bezoekers. De bezoekers genereren momenteel zo’n 800.000 pageviews.

Rechten

Villamedia heeft zich ingespannen om alle rechthebbenden van beelden en teksten te achterhalen. Meen je rechten te kunnen doen gelden, dan kun je je bij ons melden.