Rutte’s ministerie van Algemene Zaken krijgt stevige tik op de vingers over slepende Woo-afhandeling
UPDATE Het ministerie van Algemene Zaken had zich oplossingsgerichter moeten opstellen bij een Woo-verzoek van een journalist van Nieuwsuur rondom de coronacrisis. Het ministerie stelde na twee jaar dat de aangetroffen documenten formeel-juridisch gezien niet relevant zijn en vroeg om een nieuw informatieverzoek. Het ministerie is tekortgeschoten door deze onbehulpzame en obstructieve houding, stelt het Adviescollege Openbaarheid en Informatiehuishouding (ACOI) in een brief aan demissionair premier Rutte.
Nieuwsuur diende het informatieverzoek in voor een reconstructie hoe het kabinet indertijd dacht over het begrip groepsimmuniteit. Na een jaar zonder noemenswaardige voortgang diende de Nieuwsuur-journalist een klacht in bij het adviescollege over de omgang met het Woo-verzoek, dat daarop probeerde te bemiddelen.
Een jaar bemiddeling leverde echter niets op. Het ministerie liet pas deze zomer weten dat er wat hen betreft een nieuw verzoek moest komen. “Dit ondanks de medewerking van de journalist die actief heeft meegedacht en oplossingen heeft aangedragen om te komen tot een goede invulling van het verzoek”, aldus ACOI.
In het originele verzoek gaf de (niet nader geduide) Nieuwsuur-journalist een duidelijke afbakening in tijd en vraag. In de brief staan diverse voorbeelden hoe Algemene Zaken regelmatig op het laatste moment reageerde dat er bij zoekacties weinig substantieels was aangetroffen. Een bemiddeling werd in juli vorig jaar - 400 dagen na indiening van het eerste verzoek - opgestart.
Algemene Zaken erkende in een gesprek in november 2022 dat de afhandeling van het verzoek “niet de schoonheidsprijs verdient”, maar wijt dat aan onderbezetting en het feit dat “groepsimmuniteit nooit een belangrijk onderwerp bij het departement is geweest, hetgeen zou verklaren dat er zo weinig documenten zijn aangetroffen.”
Volgens het ministerie zijn er wel 500 hits op die zoekterm, maar dat betekent volgens Algemene Zaken niet dat de zoekresultaten ook allemaal betrekking zouden hebben op een groepsimmuniteit-strategie. Dat zou dan nader onderzoek vereisen in hoeverre die resultaten relevant zijn.
Afgelopen juni hebben de bemiddelaars Algemene Zaken erop gewezen dat het onder de Woo ongebruikelijk is “dat het bestuursorgaan zelf beoordeelt welke informatie interessant is voor de verzoeker”. De journalist gaf aan die analyse zelf te willen uitvoeren en was bovendien bereid die bij Algemene Zaken zelf uit te voeren en tot een definitieve selectie te komen.
Voorzitter van het ACOI Ineke van Gent: “Publieke informatie is niet van de overheid, maar van ons allemaal. De afhandeling van een Woo-verzoek is geen gunst waarvoor de verzoeker eerst een hindernisbaan dient af te leggen om vervolgens op een gesloten vesting te stuiten. Elk bestuursorgaan moet behulpzaam en open zijn wanneer burgers om openbaarmaking van overheidsinformatie verzoeken.”
Het ACOI maant Rutte inzicht te geven hoe het zogeheten hotspotarchief rondom coronadenken eruit ziet en welke documenten het bevat. Een hotspotarchief bevat documenten rondom een uitzonderlijke situatie (zoals een pandemie) die “voor eeuwige bewaring” in aanmerking komen.
“Vraag niet om een nieuw Woo-verzoek, maar begin met het daadwerkelijk verzamelen en beoordelen van de ongeveer 500 documenten die zijn aangetroffen bij de laatste zoekslag door AZ met de door de journalist gegeven trefwoorden”, aldus het adviescollege.
Daarnaast maant het ACOI het ministerie eom daadwerkelijke behulpzaamheid te tonen in contacten rondom het Woo-verzoek. Rutte en zijn ministerie hebben wat het adviesorgaan betreft een voorbeeldfunctie, niet in de laatste plaats “in functie als minister-president en als aanjager van een nieuwe, open bestuurscultuur.”
“Werk vanuit een constructieve houding: verleg de focus in het contact van wat er niet mogelijk zou zijn en niet hoeft van de wet of de rechter naar wat er wel mogelijk is en kan in de praktijk”, aldus ACOI. Ministeries en journalisten kunnen samen zoeken naar oplossingen, aldus het adviescollege.
Dat hoeft bovendien niet steeds gepaard te gaan met geheimhoudingsplicht, stelt ACOI.
Reactie Nieuwsuur
Nieuwsuur wil op dit moment niet uitgebreid ingaan geven op het advies. “Formeel zitten we nog middenin de procedure, dus dat zou niet zuiver zijn”, zegt Joost Oranje, oud-hoofdredacteur en tegenwoordig chef van de onderzoeksredactie.
Oranje: “We moeten nu besluiten of we alsnog in bezwaar gaan tegen het besluit van Algemene Zaken en daarna eventueel de gang naar de bestuursrechter maken. Als we dat doen, dan sturen we dit advies van het ACOI natuurlijk mee. Het is in ieder geval glashelder, zowel inhoudelijk als in de beschrijving en beoordeling van de procedure. Daar zijn we blij mee.”
Praat mee