Reacties op omroepplan minister Slob: “Ik ben ongerust”

Laatste update is van 18 juni: reacties VPRO, NDP Nieuwsmedia en College van Omroepen toegevoegd.

Want wat verandert er allemaal? Een groot deel lekte al eerder uit, maar hier nog een overzicht. De publieke omroep zal vanaf 2021, wanneer de maatregelen van kracht worden, geen reclame-uitingen meer uitzenden vóór 20.00 uur. Daarnaast is ook besloten om onlinereclame-uitingen volledig te weren. Tegelijkertijd wil het kabinet dat de NPO zich meer gaat richten op het gebruik van verschillende platformen om content te verspreiden.

Doordat de reclame-inkomsten wegvallen, loopt de publieke omroep volgens de cijfers van het kabinet zo’n 60 miljoen euro mis. Vanaf 2020 wordt de rijksmediabijdrage verhoogd met 40 miljoen euro. Dat betekent dat de publieke omroep het naar schatting met 20 miljoen euro minder moet gaan doen. Ster-directeur Frank Volmer heeft al aangegeven dat de berekeningen niet kloppen en dat veel meer zal kosten dan waar het kabinet van uitgaat. Verder wordt het derde net op termijn een platform voor regionale omroepen: NPO Regio en zal het salaris van presentatoren verder worden afgebouwd

NPO
NPO-baas Shula Rijxman is bezorgd over de plannen. “Als deze bezuiniging doorgaat, dan gaat het op vele fronten vele titels raken.” Volgens haar zullen de gevolgen van de plannen direct worden gevoeld door alle kijkers, luisteraars en programmamakers.

De NPO moet de financiële gevolgen van de plannen nog doorrekenen, maar Rijxman weet al wel dat de omroepen tientallen miljoenen verliezen. “Als ik praat over tientallen miljoenen, dan zijn het echt wel tientallen miljoenen. Daar moet je aan denken. En tientallen miljoenen, dat zijn heel veel programma’s. Op radio, televisie, en NPO Start. Ik ben ongerust”, aldus Rijxman.

Er komt ook minder compensatie dan gehoopt werd. “Ik denk in alle eerlijkheid dat het bedrag dat beschikbaar komt niet voldoende zal zijn om het programmapakket op radio, televisie en NPO Start in stand te houden.”

Minister Slob zegt in een interview met het AD dat er nog genoeg opties zijn. “Wij trekken de portemonnee om in elk geval het grootste deel van het bedrag dat de NPO straks misloopt te compenseren (met 40 miljoen euro, red.). Dat vind ik een behoorlijke prestatie. Dat we dan ook iets van de omroepen vragen, vind ik niet onredelijk. Wij denken dat dit kan door in de ondersteunende diensten veel meer te gaan samenwerken. Daar liggen echt mogelijkheden.”

Mediabedrijven RTL Nederland, Talpa Network, De Persgroep en Mediahuis gaven eerder al aan dat ze het plan van Slob een juiste stap vinden. Ze schrijven dat ze de dubbele inkomstenstroom van de publieke omroep een doorn in het oog vinden, vanwege de marktverstorende werking.

College van Omroepen
Het College van Omroepen, het overlegorgaan dat wordt gevormd door de bestuurders van de acht omroepen die uitzenden op de NPO, kan zich over het algemeen vinden in de plannen.

“Het belangrijkste is dat we ons niet gaan blindstaren op het budget”, vertelt voorzitter Arjan Lock aan NU.nl. “Daar zit een zorg, maar de ruimte voor modernisering is nu belangrijker.” “Er wordt gepleit voor meer ruimte voor omroepen om specifieke doelgroepen te bereiken en meer vrijheid om online te opereren. En dat is positief.”

“De plannen bieden ruimte in de programmering voor alle geluiden van de verschillende omroepen en van die pluriformiteit ben ik voorstander.” Ook de plannen dat de programmering zich meer uitbreidt naar online (het kabinet wil dat de NPO zich meer gaat richten op het gebruik van verschillende platformen om content te verspreiden om jongeren beter te bereiken) vallen in goede aarde bij de verschillende omroepen. “Dat is cruciaal om nieuwe generaties aan de publieke omroep te blijven binden”, vindt Lock

VPRO
De VPRO ondersteunt extra aandacht voor regionale journalistiek en versterking van de samenwerking tussen de landelijke en regionale omroep. Maar het ombouwen van NPO 3 van jongerenzender naar een regionet leidt tot verdere vergrijzing van de omroep. “Een sterk lineair platform voor kinderprogrammering en jongeren verdwijnt, maar volstrekt onzeker is of er voldoende budget en aandacht blijft bestaan voor programmering voor kinderen en jongeren”, aldus VPRO-directeur Lennart van der Meulen. “De VPRO pleit er daarom voor het bereik van nieuwe generaties expliciet op te nemen in de mediaopdracht van de publieke omroep.”

De VPRO is voorstander van een publieke omroep die onafhankelijk van STER-inkomsten programmeert. Dat versterkt het publieke karakter. De VPRO vraagt zich wel ernstig af of het gekozen scenario zonder reclame online en met reclamevrije netten tot 20.00 uur verstandig is. Van der Meulen: “De kans is groot dat de druk op primetime reclame-inkomsten hierdoor alleen maar toeneemt en de publieke omroep de facto commerciëler gaat programmeren. Precies het tegenovergestelde van wat in de brief wordt beoogd. De VPRO zou graag andere vormen van een reclameluwe omroep onderzoeken. Bijvoorbeeld het geheel reclamevrij maken van een net en de kinderprogrammering.”

FNV
Volgens De FNV zorgen de nieuwe plannen van Slob juist voor meer onzekerheid over programma’s en bij de makers. De vakbond verwacht dat de nieuwe plannen een ‘budgettaire wurggreep’ creëeren en dat de onafhankelijkheid van de omroepen en de makers hiermee steeds meer in het gedrang komt.

Martin Kothman, bestuurder FNV bij Spreekbuis: ‘Wij kijken met argusogen naar de politieke ontwikkeling rondom de publieke omroep. In heel Europa en nu dus ook in Nederland krijgen politieke partijen en populistische partijpolitieke standpunten steeds meer invloed op de media in het algemeen en de publieke omroepen in het bijzonder. Dit toekomstplan van minister Slob biedt daartegen onvoldoende tegenwicht, maar biedt met extra bezuinigingen als middel, gelegenheid de publieke omroep steeds verder te marginaliseren.

FNV wil dat de teruggang in reclame-inkomsten geheel wordt gecompenseerd en dat er randvoorwaarden komen bij de (aan)besteding van publiek geld die ervoor zorgen dat medewerkers in de hele omroepketen ongeacht hun contractvorm kunnen rekenen op een fatsoenlijke beloning. Waarbij de cao voor het Omroeppersoneel de norm is.

Enkele weken geleden startten de FNV en NVJ de petitie ‘Publieke Omroep, juist nu’. Beide partijen vinden een goed toekomstplan van levensbelang en roepen het kabinet (Mediazaken) op om juist nu te investeren in de publieke omroep. Ook vragen zij aandacht voor de positie van programmamakers en ondersteunende diensten. Inmiddels is de petitie al bijna 10.000 keer ondertekend.

RPO
Gerard Schuiteman, bestuurder van de RPO, vindt de ontwikkeling van NPO Regio goed voor de regionale journalistiek in Nederland: “Door de programma’s van de regionale omroepen via voorkeuzepositie 3 uit te zenden neemt het bereik en de impact van de regionale nieuwsvoorziening sterk toe.”

Eenmalig trekt het Kabinet 15 miljoen euro uit om de samenwerking tussen regionale en lokale omroepen verder te versterken. Ook dit is heel goed nieuws voor de regionale en lokale journalistiek vindt Schuiteman. Het geld zou direct ingezet moeten worden in journalistieke menskracht. “We hebben al veel goede samenwerkingsvoorbeelden tussen regionale en lokale omroep en die kunnen nu nog verder uitgebreid worden.”

De regionale omroepen gaan daarom graag samen met de landelijke omroep en de NOS aan de slag om dit nieuwe NPO Regio zo snel mogelijk te realiseren.

NDP Nieuwsmedia
NDP Nieuwsmedia verwelkomt het voornemen van het kabinet om toe te werken naar een reclamevrije publieke omroep. Over de extra investeringen in de regionale publieke omroepen oordeelt de brancheorganisatie kritisch.

De brancheorganisatie is positief over de beperking van de reclame bij de publieke omroep. “De duale financiering van de publieke omroep – rijksbijdrage én reclame-inkomsten – stuit bij marktpartijen op weerstand, omdat het de publieke omroep onnodig marktverstorend maakt.”

Over het extra budget dat wordt vrijgemaakt (15 miljoen euro voor regionale programmering en 15 miljoen voor samenwerking tussen regionale en lokale omroepen) is NDP Nieuwmedia kritisch. “De publieke inkomsten voor de Regionale Publieke Omroep bedragen dit jaar ruim 147 miljoen euro, reclame-inkomsten niet meegerekend. Bovendien zal het nieuwe landelijke regionet ook aanspraak maken op landelijke financiering.”

NDP Nieuwsmedia vindt dat de nieuwe invulling voor NPO 3 binnen de huidige budgetten voor de RPO en NPO moet worden gevonden. Bovendien vraagt NDP Nieuwsmedia zich af of de reclame op de kanalen en websites van de regionale omroepen in lijn van deze brief ook niet zou moeten worden beperkt.

Lees ook:
Meer bij Trouw