Nieuwe manieren om verhalen te vertellen

Als je de website op komt, waan je je in de schuilkelder onder het ministerie van Financiën. Het is er donker, en met je zaklamp kun je op ontdekkingstocht. Ergens gaat een klein lampje knipperen, of springt een radio aan. In de hoek licht een interactieve kaart van Nederland op. Tik je woonplaats in, en je ziet wat daar gebeurt als de dijken doorbreken. Klik op de video en een expert vertelt je hoe het rampenplan in elkaar steekt als de kerncentrale van Borssele ontploft. Deze schets geeft een indruk van hoe het project ‘Ondergronds’, bedacht door Sterre van der Hee (21) en Harrison van der Vliet (27) eruit zou kunnen gaan zien. Met het plan, waarmee ze op een interactieve manier in kaart willen brengen wat er gebeurt als het mis gaat in Nederland, won het duo begin juni op de Grote Zelfstandigendag van de NVJ een pitch voor het beste online idee. De komende maanden mogen ze het plan gaan uitvoeren voor en met begeleiding van NRC Handelsblad. Er is een startkapitaal van 3500 euro mee gemoeid.

Van der Hee en van der Vliet studeren samen aan de Universiteit van Amsterdam, waar ze een master Journalistiek doen. In die hoedanigheid zijn ze een tijd geleden de blog eenminuutvoortwaalf.nl begonnen, waarop ze schuilkelders uit de Koude Oorlog in kaart brengen. Eerst alleen in Amsterdam, inmiddels willen ze het uitbreiden naar de rest van Nederland. Van der Hee: ‘We waren maandag nog in zo’n atoomschuilkelder aan de Amstel. Met zo’n grote zware deur erin, met grote hendels en een luchtdrukinstallatie. Dan denk je meteen: wat als je hier in zit met tweehonderd mensen? Wat gebeurt er dan? Wie heeft de leiding?’ Van de Koude Oorlog was het een kleine stap naar de hedendaagse rampenplannen. ‘Ondergronds’ komt voort uit dezelfde basale journalistieke vragen. Als er zich een groot probleem voordoet, welke draaiboeken treden er dan in werking? Waar gaat de overheid heen? Is er onder elk gemeentehuis een schuilkelder? Hoe worden we aangestuurd? Zijn gemeenten daarop voorbereid, en hoe? En wie schrijft de rampenplannen eigenlijk? Van der Vliet: ‘Dat willen we op een gedegen manier uitzoeken, zonder te vervallen in allerlei doemdenken of de grootste complottheorieën. Een dijkdoorbraak is een reëel scenario. Een explosie ook. Dat maakt het fascinerend.’

Net als een game
Los van inhoudelijk onontgonnen terrein is het vooral de innovatieve manier waarop het duo dat verhaal wil gaan vertellen die tijdens hun pitch in het oog sprong. ‘Ondergronds’ moet een interactieve, beeldgedreven beleving worden. Van der Hee: ‘Als je op onze website komt, moet je het gevoel krijgen dat je echt in die schuilkelder onder Financiën zit. Je moet het verhaal gaan ontdekken, bijna als in een game.’

Van der Vliet: ‘Normaal gesproken is op internet alles snel en direct tot je beschikking. Daar durven wij – heel dwars – vanaf te stappen. Wij zeggen: ontdek maar, in plaats van: hier heb je alle informatie, klik maar aan wat je wilt hebben. Niet alle informatie is in één keer beschikbaar. We geven alvast wat weg, en een deel ook niet, zodat je op een later moment nog eens terug kan komen. Als je een account aanmaakt, krijg je je persoonlijke versie van het verhaal en kun je bijvoorbeeld zien waar je bent gebleven omdat het gedeelte van de bunker dat je al hebt gezien, verlicht blijft. Misschien kunnen we het wel blijven uitbreiden terwijl het al online staat. Dat er steeds een nieuwe ruimte opent.’

Van der Hee: ‘Je kunt er eindeloos creatief mee zijn.’

Inspiratie haalde het duo veelal uit het buitenland. Uit The Guardian bijvoorbeeld, die nog niet zo lang geleden een verhaal hadden over de vluchtelingenstroom uit Syrië waarin de lezer na een bepaalde paragraaf een keuze moest maken – wat zou je doen: via Europa vluchten, of illegaal via Turkije op een boot stappen – die het verdere verloop van het verhaal bepaalde. Van der Hee: ‘Ook een soort game.’ Ook keken ze naar Vox.com, de journalistieke website van Ezra Klein (oud-Washington Post), waar de makers een soort digitale post-it’s tussen de alinea’s stoppen: klik erop en je krijgt extra tekst en uitleg. In eigen land zijn ze enthousiast over NRC, dat Snowfall-achtige longreads produceert die ‘Berry’s’ zijn gaan heten. De eerste ging over rechtsback Berry van Aerle van het Nederlands Elftal in 1988, daarna volgde er één over The Lehman Brothers en recent een over de kunsthalroof. Van der Hee: ‘Voor deze wedstrijd wilden we daar een logische vervolgstap op maken. Die Berry’s, en alle andere voorbeelden overigens ook, zijn vooral tekst-gedreven. Het zijn mooie producties van bijna tienduizend woorden die als het ware worden ‘aangekleed’. Ons uitgangspunt is beeld, tekst wordt ondersteunend. Ik denk dat dat een originele manier van storytelling is, we hebben het nog weinig eerder gezien.’

Nieuwe mogelijkheden
Je proberen te onderscheiden van de rest in je online strategie wordt steeds belangrijker, meent het duo. Van der Vliet: ‘Iets anders durven dan de rest is heel wezenlijk. Kijk maar naar The Guardian: als die met een bijzondere infographic komt, heeft iedereen het erover.’ Van der Hee: ‘Alle kranten zijn op zoek naar nieuwe manieren om verhalen vorm te geven en te presenteren. The Washington Post doet het, The Guardian, The New York Times. Maar hier doen we het ook, vorig jaar waren het Eindhovens Dagblad en het Brabants Dagblad bijvoorbeeld druk met Layar, NRC met Berry’s. Soms wordt het heel goed en soms wordt het niks, maar los daarvan is het gewoon heel leuk om op zoek te gaan naar nieuwe mogelijkheden, en het internet biedt er ontzettend veel. Je zit nooit aan de bestaande vormen vast die de papieren krant wel heeft.’

Het duo ziet deze kans bij NRC dan ook als een groot leerproces voor de toekomst. Van der Vliet: ‘Zoeken naar nieuwe manieren om verhalen te vertellen vind ik heel spannend, daar wil ik graag mee bezig blijven. Als dit project af is hoop ik dat we veel hebben geleerd over wat mensen leuk vinden en wat niet. Welke delen van zo’n site worden goed bezocht, en welke niet? Op basis daarvan kunnen we weer verder. De volgende stap. Op die manier moet je bezig blijven, want uiteindelijk gaat alles die kant op.’