Karel Smouter over zijn boek ‘Blauw wit rood’: ‘De weg ernaartoe was er één vol hobbels’

De Deense filosoof Søren Kierkegaard bracht het ooit het best onder woorden: ‘Het leven moet voorwaarts worden geleefd, zodat het achterwaarts kan worden begrepen.’

Al ruim vier jaar vóór mijn boek ‘Blauw wit rood’ verscheen, pitchte ik een plan, tekende ik een contract (bij de Bezige Bij) en ontving ik een voorschot. ‘Hoe gaat het met je boek’, vroegen mijn vrienden vervolgens steevast. Eerst geïnteresseerd, vervolgens plagerig. Het plan leek langzaam rijp voor de prullenbak. Maar wat was het plan precies?

Ik wilde een boek schrijven over een thema dat ik in die tijd als correspondent Oost-Nederland in vrijwel ieder interview tegenkwam: de kloof die – in elk geval in de hoofden van mensen – is ontstaan tussen de Randstad en ‘de rest’.

De periferie bevrijdde zichzelf steeds meer van stigma’s als krimp en achteruitgang

Veranderende wereld
De weg naar een boek was er één vol hobbels. De eerste hobbel was een inhoudelijke. De wereld die ik wilde beschrijven veranderde voortdurend. De periferie bevrijdde zichzelf steeds meer van stigma’s als krimp en achteruitgang, en werd in de beeldvorming steeds meer de oplossing voor de problemen van de Randstad.

Daarbij gaf de pandemie natuurlijk een ferme zet. Ineens waren vertrekkers uit de Randstad, zoals ikzelf en mijn gezin, niet langer de uitzondering. Er werd een duidelijk aanwijsbare trend zichtbaar. De afgelopen jaren waren er meer verhuisbewegingen van west naar oost dan andersom. Ook de stikstofcrisis en de boerenprotesten zorgden ervoor dat het ineens een héél ander boek werd.

De tweede hobbel was een financiële. Het fonds waar ik – destijds nog als freelancer - op gerekend had, bleek niet overtuigd van het plan. En ook hier gooide de pandemie roet in het eten: het maakte dat ik mijn freelance correspondentschap Oost-Nederland verruilde voor een vaste baan bij NRC. Ineens was er nauwelijks meer tijd om aan het boek te werken.

De derde hobbel was een persoonlijke. Er was intussen een baby op komst. Het vooruitzicht een boek te schrijven terwijl ik scheel van de slaap zou zien, wist me weinig te bekoren.

Springplank
Uiteindelijk bleek die laatste hobbel geen barrière, maar een springplank. Want tijdens de hete zomer van 2022 groeide het besef: het is nu of nooit. Ik sloot me de laatste week van mijn zomervakantie op in een kantoortje met airco, plakte alles wat ik ooit over dit onderwerp geschreven had in een Word-document en begon van daaruit een boek te boetseren. Door een nieuwe structuur op het oude materiaal te leggen, werd het – hoop ik tenminste – méér dan een verzameling oude reportages.

Op 15 augustus belde ik mijn uitgever: ‘Ik heb een boek geschreven’! En precies tegelijk met de baby zag het boek op de elfde van de elfde dit jaar dan toch het levenslicht. Een ander boek dan gepland, maar misschien wel beter getimed dan ik van tevoren bedacht had.