Een tegenstelling als in een Hollywood filmscript

In het moederland-als-redder-frame lijken Nederlandse media en Haagse politiek elkaar te bevestigen in de opvatting dat Suriname het niet alleen af kon. In de Surinaamse pers werd het gedrag van Nederland in navolging van het militaire regime bestempeld als neokoloniaal imperialisme.

Vijf kranten staan in het onderzoek van De Vries centraal: De Telegraaf, de Volkskrant, NRC Handelsblad en de twee Surinaamse dagbladen De Ware Tijd en De West. Gedurende de militaire dictatuur stonden de Surinaamse kranten, zeker in het begin van de jaren 80, onder directe censuur. De vergelijking tussen de vrije Nederlandse pers en die van de direct onder censuur staande Surinaamse pers gaat niet helemaal op vanwege die ongelijkwaardige positie.

‘Er was een nationalistisch besef’, aldus hoofdredacteur George Findlay van De West. ‘Het land is jong, we zijn er nog lang niet. Als buitenstaanders ons ondermijnen moeten we de kring sluiten (pagina 299).’ De censuur nam wat af aan het eind van de jaren 80, getuige de soms kritische columns en hoofdredactionele commentaren die toen in De Ware Tijd verschenen. Achteraf verwondert de toenmalige hoofdredacteur Leo Morpurgo zich over zijn ‘gedurfde’ commentaren. Die censuur ligt nog steeds op de loer, meent Wilgo Valies van de Bond voor Leraren in Suriname nadat de leiding van de Surinaamse Televisiestichting (STVS) het programma Achter het Nieuws (16-02-2017) midden in de uitzending stopte terwijl hij aan het woord was.

Een punt van kritiek op het boek is de onderbelichting van de rol van de Wereldomroep ten tijde van het militaire regiem. De dagelijkse voorgelezen persoverzichten vormden een, zo niet dé belangrijkste informatiebron voor Surinamers. Die uitzendingen hadden eveneens aan een kritische analyse onderworpen mogen worden.

In een haast encyclopedische opsomming van gebeurtenissen en voorvallen in de Nederlands-Surinaamse geschiedenis van 1980-1992 refereert De Vries ook aan de legendarische uitzending van Karel de Graaff van 3 december 1984 (‘Heren, heren’) waarin fervent aanhanger van Bouterse Evert Tjon op de vuist ging met de uit Suriname naar Nederland gevluchte politicus Paul Somohardjo.

Het boek ‘Mediastrijd om Suriname. Van mythemakers tot nieuwsverduisteraars’ is de handelseditie van het proefschrift ‘Strijd in de media. Media als spiegel van de postkoloniale verhouding tussen Suriname en Nederland’ waarmee De Vries in 2015 promoveerde aan de Universiteit van Amsterdam.

De handelseditie is opgedeeld in drie delen: de historie: kroniek van de geschiedenis (1975-1992), de media: theoretische kaders en de analyse van de berichtgeving (1980-1992). Een gevecht in woorden waarin de Nederlandse media Ronnie Brunswijk, de leider van het Junglecommando, neerzette als de ‘good guy’, een cultfiguur met een Robin-Hood-achtige status (de mythe) en Desi Bouterse als de ‘bad guy’ die het nieuws verduisterde. Een tegenstelling als in een Hollywood filmscript. Een dialoog tussen beide kaders bleef uit. Zwart tegenover wit, de status quo daarmee bevestigend, waarbij het zicht op onderliggende strijd en de problemen in de Surinaamse samenleving uit het oog werd verloren.

Een kritische reflectie op de rol van de media, het maakt het lezen van het boek meer dan de moeite waard, ook al kost het enige moeite. Je moet er even voor gaan zitten.