mgm nvj maart

— maandag 4 juli 2022, 10:11 | 0 reacties, praat mee

De zaak-Jiskefet: waarom het merkrecht geen belemmering mag vormen voor journalistieke activiteiten

De zaak-Jiskefet: waarom het merkrecht geen belemmering mag vormen voor journalistieke activiteiten

We vroegen Bart Brouwers, voorzitter van het Persvrijheidsfonds, waarom het fonds het hoger beroep van uitgeverij Noblesse steunde in de zaak-Jiskefet. Brouwers legt het uit: ‘Journalisten moeten ongehinderd kunnen publiceren over een persoon, bedrijf of organisatie, ook indien hierop een merkrecht rust.’ Laatste wijziging: 4 juli 2022, 16:54

‘De val van ABN Amro (Prisco Battes), ‘Bier voor Afrika. Het best bewaarde geheim van Heineken’ (Olivier van Beemen), ‘Heineken na Freddy’ (Stefan Vermeulen), ‘HEMA. De onwaarschijnlijke ontsnapping van een nationaal icoon’ (Stefan Vermeulen), ‘De Rabo Ploeg’ (Maarten Kolsloot), ‘Het drama Ahold’ (Jeroen Smit) en ‘Het geheim van De Telegraaf’ (Mariette Wolf).

Het zijn zomaar wat titels van journalistieke werken waarvan de auteur zich - óók in de titel - heeft gericht op een bekend Nederlands bedrijf. Het moge duidelijk zijn dat al die bedrijven hun merknaam zorgvuldig hebben laten vastleggen en beschermen. En toch was er geen enkele twijfel bij de betrokken journalisten over de vraag of ze hun onderzoek ondanks het merkrecht hierop zouden mogen focussen. Laat staan dat ze er op de cover van hun boek geheimzinnig over zouden moeten doen. Gelukkig maar.

Desondanks kwam een Nederlandse rechtbank vorig jaar tot de conclusie dat de ‘Jiskefet Encyclopedie’ van Richard Groothuizen en Rutger Vahl een zodanige inbreuk opleverde op het merkrecht van Jiskefet BV dat het alleen verkocht mocht worden met op de cover de toevoeging ‘ongeautoriseerd’. Uitgeverij Noblesse ging er met succes tegen in beroep: het Hof stelt nu dat de titel van een individueel boek ‘een onderdeel van de waar zelf is, oftewel het boek’. De titel is volgens het Hof niet een teken van onderscheid waarmee een uitgever aanduidt dat dat boek afkomstig zou zijn van Jiskefet.

Het uitbrengen van de encyclopedie maakt volgens het Hof ook verder geen inbreuk op het merkrecht van Jiskefet BV. ‘De door Noblesse gebruikte titel Jiskefet Encyclopedie is een voor de hand liggende aanduiding voor het door haar uitgegeven boek en daarom heeft zij een geldige reden voor dat gebruik’, aldus het Hof.

Dat is goed nieuws voor de journalistiek, of eigenlijk voor onze samenleving. Journalisten moeten ongehinderd kunnen publiceren over een persoon, bedrijf of organisatie, ook indien hierop een merkrecht rust. Anders zouden biografieën of andere publicaties over personen, bedrijven of organisaties in het gedrang kunnen komen. Immers, als het merkrecht voor de titel van een journalistiek boek geldt, waarom dan niet voor de cover van een magazine, voor de voorpagina van een krant, voor om het even welk online bericht? Bovendien: als een merknaam verboden terrein zou worden, waarom dan niet ook de naam van een persoon, een land of welke andere officieel vastgelegde aanduiding van een juridische entiteit?

Het merkrecht is, vergelijkbaar met het auteursrecht, bedoeld om parasitair gedrag van copycats of meelifters te voorkomen. Het vormt in die zin een belangrijk houvast voor originele makers die hun talenten en expertise willen verhandelen. Begrijpelijk dus dat Jiskefet er alles aan wil doen om misbruik te voorkomen. Dat zou gevolgen kunnen (en moeten) hebben voor alles en iedereen die met deze naam een slaatje probeert te slaan.

Door de reikwijdte van dit recht echter ook van toepassing te maken op journalistieke activiteiten komt de rol van journalisten in onze maatschappij in de knel - en daarmee de maatschappij zelf. De journalistiek staat buiten dat spel van parasiteren of meeliften, juist omdat het haar maatschappelijke basistaak is om een licht te schijnen op alles dat relevant kan zijn voor onze samenleving. Dat moet tot uiting kunnen komen in elke vorm die gepast is voor een beoogd publiek.

Wat hebben we genoten van Jiskefet, seizoen na seizoen. Mooi dat er nu een encyclopedie is die dat alles voor ons op een rijtje heeft gezet. Fijn dat dat ook zonder expliciete toestemming van de bedenkers in gang is gezet. En geweldig dat het Hof korte metten heeft gemaakt met hun poging om daar een stokje voor te steken. Persvrijheid laat zich niet beknotten door het merkrecht.

Tip de redactie

Logo Publeaks Wil je Villamedia tippen, maar is dat te gevoelig voor een gewone mail? Villamedia is aangesloten bij Publeaks, het platform waarmee je veilig en volledig anoniem materiaal met de redactie kunt delen: publeaks.nl/villamedia

Praat mee

Colofon

Villamedia is een uitgave van Villamedia Uitgeverij BV

Uitgever

Dolf Rogmans

Postadres

Villamedia Uitgeverij BV
Postbus 75997
1070 AZ Amsterdam

Bezoekadres

Johannes Vermeerstraat 22
1071 DR Amsterdam

Factuurgegevens

Villamedia Uitgeverij BV
Johannes Vermeerstraat 22
1071 DR Amsterdam

Contact

redactie@villamedia.nl

Redactie (tips?)

Chris Helt, hoofdredacteur

Marjolein Slats, adjunct-hoofdredacteur

Linda Nab, redacteur

Lars Pasveer, redacteur

Trudy Brandenburg-Van de Ven, redacteur

Rutger de Quay, redacteur

Nick Kivits, redacteur

Sales

Sofia van Wijk

Emiel Smit

Teddy van der Laan

Webbeheer

Marc Willemsen

Vacatures & advertenties

vacatures@villamedia.nl

Bereik

Villamedia trekt maandelijks gemiddeld 120.000 unieke bezoekers. De bezoekers genereren momenteel zo’n 800.000 pageviews.

Rechten

Villamedia heeft zich ingespannen om alle rechthebbenden van beelden en teksten te achterhalen. Meen je rechten te kunnen doen gelden, dan kun je je bij ons melden.