Constructieve journalistiek is geen malle mode

Drayer noemt het een pijnlijke misvatting dat De Correspondent zich heeft bekeerd tot de zogeheten ‘constructieve journalistiek’.

Heeft zij enig benul van het concept constructieve journalistiek? Ze haalt een citaat aan van Correspondent-adjunct Karel Smouter die zegt dat constructieve verhalen ‘mensen perspectieven willen aanreiken om te streven naar verandering’. Drayer vindt dit een ‘malle blik op de journalistiek’. Volgens haar moeten journalisten alleen maar ‘beschrijven wat er is gebeurd – niet minder maar alsjeblieft ook niet meer’.

Laat me haar uit de droom helpen: constructieve journalistiek is volop praktijk en wordt dagelijks beoefend, van GeenStijl met het Oekraïne-referendum tot aan Jeroen Pauw die een over Nederturken klagende Ebru Umar vraagt: ‘Wat is je oplossing?’ (uitzending 12 mei). Ook in de Volkskrant zijn tal van voorbeelden te vinden, en niet pas sinds gisteren. In 2004-’05 zette Yvonne Zonderop de Sociale Agenda op voor deze krant, een interactief project waarbij lezers en wetenschappers samen naar oplossingen zochten voor de grootste sociale problemen van Nederland.

Constructieve journalistiek is dus niet een nieuwe hype of een exclusief speledingetje van De Correspondent; het is een aanvulling op de oude journalistiek die zich beperkt tot waarheidsvinding. Daarmee draagt zij juist bij aan een completer beeld van de waarheid en de werkelijkheid. Want die werkelijkheid is meer dan alleen het nieuws dat de verstoringen van de bestaande orde registreert. Dat is vaak slecht nieuws en geeft een vertekend beeld van de werkelijkheid.

Constructieve journalistiek beoogt een integrale journalistieke aanpak, en voegt aan de klassieke vijf w’s (wie, wat, waar, wanneer, waarom) een zesde toe: wat nu? Constructieve journalistiek zoekt ook niet obsessief naar oplossingen, maar is veel breder. Zij richt zich op het stellen van toekomstgerichte vragen en op het verder engageren van het publiek dat vaak zelf al de eerstelijns journalistiek verzorgt via social media.

Het is dan ook niet of-of, het is en-en. Constructieve journalistiek stelt misstanden aan de kaak én zoekt naar oplossingen. Als een journalist bijvoorbeeld bericht over vluchtelingen, voegt hij een constructief element toe als hij deze mensen niet louter in beeld brengt als slachtoffers van oorlogen en rampen maar hun ook vraagt naar hun wensen, dromen en talenten. Daarmee beoogt hij zijn kijkers en lezers beter te informeren en te betrekken bij problematiek die tevens de hunne is.

Daarmee ook maakt de journalist zich meer relevant voor de burgers die hij dient. Onderzoek op het gebied van constructieve journalistiek wijst uit dat het publiek meer verlangt van de nieuwskanalen die het gebruikt. Men wil weten welke mogelijkheden er zijn om te reageren op het nieuws dat wordt aangeboden. Wat is de volgende stap? Het groeiende aantal media-organisaties in Scandinavië dat dit concept omarmt, ziet zijn abonnee-aantallen stijgen en ondervindt meer loyaliteit van zijn lezers.

De Correspondent is een van de uitgesproken vaandeldragers van constructieve journalistiek, en verkeert met onder meer The Economist, The Huffington Post en The Washington Post in goed gezelschap. In Nederland traint de opleiding Journalistiek van Windesheim in Zwolle haar studenten in het hanteren van constructieve elementen van journalistiek. Zij heeft de Deense topjournalist Cathrine Gyldensted aangetrokken, een van de pioniers van constructieve journalistiek. In december organiseert de opleiding een congres rondom het thema. Ik nodig Elma Drayer hierbij van harte uit.

Erik van Schaik is docent journalistiek op Windesheim en oud-redactiechef van het AD