Chris Aalberts: ‘Journalisten worden pas wakker als een collega voor hun neus wordt geïntimideerd’

Het was september 2019 en Forum voor Democratie (FVD) was bezig met een tour door het land. Ik deed er verslag van voor ThePostOnline. In Rotterdam betrad Thierry Baudet het podium, begon naar me te wijzen en riep dat ik ‘een sekteleider’ ben, erop uit om de partij ‘kapot te maken’ en boos omdat ik ben geweigerd op de Europese kandidatenlijst van Forum. Opeens stond een cameraman voor mijn neus, inclusief een enorme lamp. De meute ging opzij en Baudet riep twee keer dat ik op het podium moest komen. ­­Ik verroerde geen vin.

Het was ontzettend grappig. Tenminste, dat vonden de tweehonderd aanwezigen. Die Aalberts schrijft kritische stukjes en kijk eens wat een lafbek hij is. Senatoren Toine Beukering en Bob van Pareren stonden te schaterlachen, de Zuid-Hollandse Statenleden ook, inclusief wat andere bekende FVD-gezichten waaronder Theo Hiddema. Ik wist inmiddels wel dat mijn verslagen van FVD-avonden me niet populair hadden gemaakt, maar hier stond ik toch even van te kijken.

Later die avond werd ik belaagd door een aangeschoten vrouw en door een man die mij de les wilde lezen over hoe ik verslag zou moeten doen. Dat gedrag herkende ik inmiddels: een paar maanden eerder gebeurde iets soortgelijks bij een middag van JFVD, waar een groepje jongeren mij ervan probeerde te weerhouden te twitteren over het alom aanwezige extremisme. Ruim een jaar later bleken dit deels de jongeren die elkaar in app-groepen antisemitische berichten stuurden.

Journalisten intimideren
Ik denk dat politici en partijleden heel goed weten wat intimidatie is. In Rotterdam kwamen na afloop twee FVD’ers excuses aanbieden voor de actie van Baudet. Ze hadden er part nog deel aan, maar ze vonden het toch ongemakkelijk. Kandidaat-Statenlid Sonny Spek zegde naar aanleiding van dit incident zijn lidmaatschap op. Toen ik aan wat aanwezigen suggereerde dat ik op de terugreis van mijn fiets kon worden getrokken, schrokken ze daarvan. Dan zou men waarschijnlijk denken dat iemand van Forum dat had gedaan.

Of journalisten intimidatie herkennen is een hele andere kwestie. Omdat Spek woest wegliep haalde het incident de krant. NRC kopte: Kandidaat-Statenlid FVD zegt lidmaatschap op wegens ‘intimiderende actie’. In het stuk staat dat er een spotlight op mij gericht ‘zou zijn’ en dat Baudet mij een sekteleider ‘zou’ hebben genoemd. Spek zegt in het stuk de actie ‘intimiderend’ te vinden en NRC citeert Baudet die het voorval op Twitter afdoet als ‘een grapje’.

NRC nam niet de moeite om met een handvol aanwezigen te bellen. Dat had prima gekund want de hele Zuid-Hollandse tak van Forum was er. Dan had men heel snel een bevestiging van het verhaal gekregen. In plaats daarvan suggereerde NRC dat er meerdere legitieme lezingen bestonden. De perceptie van Spek - en mijzelf - dat het om intimidatie ging was evenveel waard als die van Baudet. Ook De Telegraaf plaatste intimidatie tussen aanhalingstekens. In de AD-kranten was het ‘een rel’.

Overal intimidatie
Ik schrijf al tien jaar over populistisch rechts en dat levert steeds meer reacties op. Sinds de opkomst van Forum zijn die grimmiger dan voorheen. Dat heeft een rechtstreekse relatie met het gedrag van de FVD-leider, die me betichtte van leugens toen mijn boek uitkwam, beweert dat ik eigenlijk met hem naar bed wil en een positie op de Europese kandidatenlijst had willen hebben. Dat is allemaal smaad, maar de niet-onderbouwde beschuldigingen haalden meermaals de media. Citaten van een belangrijk politicus, toch?

Mijn halve netwerk vindt het inmiddels onverstandig dat ik nog over Forum schrijf. Mijn privé-gegevens gaan rond, net als dubieuze roddels, onlangs moest ik over mijn beveiliging praten, er kwam een antisemitische ontslagbrief bij mijn werkgever binnen en dreigende taal hoor ik aan de lopende band. De inschatting hoe serieus dit allemaal is verschilt van aanstelleritis tot ernstig. Serieus wordt het niet genomen: een opdrachtgever kwam pas met de mededeling dat ik ‘te activistisch’ ben.

Mijn privé-gegevens gaan rond, net als dubieuze roddels, onlangs moest ik over mijn beveiliging praten

Verslaggevers die doorlopend kritisch schrijven over partijen als Forum zijn in Nederland schaars. Vaak moet je voor specialisten uitwijken naar wetenschappers of burgerjournalisten. Dat zegt eigenlijk al genoeg. Van intimidatie hebben ze allemaal last, of het nou burgers zijn die kritische vragen stellen of wetenschappers die hun nek uitsteken. De intimidatie is er steeds, maar bijna niemand heeft het erover. Doodse stilte, met name vanuit de reguliere journalistiek, waar men zo zijn eigen manier heeft om met Forum om te gaan.

Normalisering
De Groningse wetenschapper Leonie de Jonge schrijft dat Nederlandse journalisten uitgaan van het idee dat de media een neutraal platform moeten zijn: politieke stromingen moeten tegenover elkaar worden geplaatst en dan kan de kijker wel zien wie er gelijk heeft. Dat een partij racistische, anti-rechtsstatelijke of andere extremistische standpunten naar voren brengt maakt daarbij niet uit. Normalisering van radicaal en extreemrechts is het gevolg, alsof het om gewone politieke stromingen gaat die geen kwaad in de zin hebben.

Ik vermoed dat al die talkshowredacties waar Baudet en zijn trawanten de afgelopen jaren mochten aanschuiven nooit door Forum zijn geïntimideerd. Hoe het gaat als er in die setting stevige kritiek wordt geuit, konden we zien toen cabaretier Martijn Koning Baudet ongenadig hard aanpakte bij Jinek. Er was geen woord van gelogen, maar het was wel ongebruikelijk hard. De presentatrice bood meteen haar excuses aan en tafelgast Floor Bremer wist niet hoe snel ze zich moest distantiëren.

Dit incident illustreert de vriendelijke wereld waarin politici en journalisten het onderling gezellig willen houden. Deze is onlangs nog treffend door Kim van Keken en Dieuwertje Kuijpers beschreven. Politici en voorlichters kunnen elkaar immers altijd nog nodig hebben en dus moet je de relaties wel goed houden. Dat geldt óók voor politici met een extremistische ideologie, die antisemitisme in hun eigen partij toestaan, talloze pogingen doen om democratie en rechtsstaat te ondermijnen en collega’s intimideren. Misschien gaan de peilingen immers weer stijgen?

En toen was daar Merel Ek
Toen stond Gideon van Meijeren opeens met een draaiende camera voor het kantoor van Merel Ek van Hart van Nederland. Hij kwam verhaal halen over haar kritische vragen van een paar dagen eerder. Het gesprek werd zonder dat ze het wist opgenomen. Opeens sprak iedereen schande van de intimidatie. Journalisten hebben plotseling ontdekt dat dit buiten de orde is. Zo horen partijen niet met journalisten om te gaan en al helemaal niet in het hart van de democratie. Men ziet het probleem pas als het een directe collega raakt, als men iemand persoonlijk kent die letterlijk op dezelfde gang zit of daar had kunnen zitten.

Journalisten, suggereer nooit meer dat FVD een normale partij is en haal je ogen eens uit je broekzak als het om intimidatie gaat

Ek loopt na deze actie zeker het risico door FVD-fans te worden belaagd, maar dat gold al heel lang voor allerlei andere journalisten, zoals die in zaaltjes in het land waar je - zoals in Rotterdam - met rechtsextremisten blijkt te staan. Dat zulke situaties risicovol zijn weten we inmiddels. PersVeilig is er niet voor niets en waarom heeft de NOS ook alweer geen stickers meer op de eigen busjes staan? De journalistiek begrijpt de ernst van intimidatie pas als deze letterlijk voor hun neus
plaatsvindt.

De moeilijke vragen over radicaal rechts zijn voor verslaggevers in zaaltjes, kritische burgers en wetenschappers, die daardoor risico lopen op intimidatie en bedreiging. Niet voor gewone journalisten, die partijen als Forum normaliseren en doen alsof wat Ek is overkomen een unieke overschrijding van de normen is. Dat laatste is waar, maar alleen op de vierkante kilometer die het Binnenhof heet. Daarbuiten is intimidatie door radicaal en extreemrechts schering en inslag, alleen dat wil de journalistiek niet zien.

Als de journalistiek nu eindelijk gaat reflecteren op de omgang met Forum, kan men misschien eens de hand in eigen boezem steken. Een begin zou zijn: suggereer nooit meer dat FVD een normale partij is en haal je ogen eens uit je broekzak als het om intimidatie gaat.