— vrijdag 22 mei 2015, 11:06 | 1 reactie, praat mee

ANP is weer monopolist, maar toch anders

Guido van Nispen (l) en Marcel van Lingen snijden een taart aan op 11 december 2014, de dag dat het ANP 80 jaar bestond. - © ANP/Valerie Kuypers

Na de overname van Novum is het 80-jarige ANP weer monopolist. Maar de concurrentie is groter dan ooit. Insiders over de battle die vijftien jaar duurde. Laatste wijziging: 29 mei 2015, 16:20

Zijn finest hour beleeft Novum-directeur en mede-eigenaar Bram Bloemberg in 2011 met het binnenhalen van NRC Handelsblad/nrc.next als nieuwe, grote klant. Een keerpunt, verwacht hij. Metro komt in het kielzog van de twee NRC-titels mee. Het Nederlands Dagblad is eerder binnengehaald. Ook Trouw, Elsevier en de gratis dagbladen Dag en De Pers gaan in zee met de prijsvechter.

“We waren er dichtbij”, zegt Bloemberg over zijn poging om de hegemonie van het ANP te doorbreken. Indruk maakt Novum in ieder geval wel als de Easyjet van de persbureaus. Ook niet-klanten profiteren. De aanhoudende concurrentie dwingt het ANP tot het verlagen van zijn tarieven.

“De redactievloer in Rijswijk trilde van de schrik”, blikt voormalig ANP-hoofdredacteur-directeur Erik van Gruijthuijsen terug op het vertrek van NRC Media. “Novum was daarvoor al zo vaak getest door de grote mediabedrijven. Op snelheid, rijkdom aan nieuws en betrouwbaarheid wonnen wij het altijd. En toen vertrok NRC plotseling, in een vlaag van bezuinigingen en veranderingen. Een signaal. De vrees bestond dat andere bedrijven zouden volgen. Dat gebeurde gelukkig niet.”

Prestatie
Novum houdt vijftien jaar stand. Een prestatie van formaat als je de jaarcijfers van de afgelopen jaren onder de loep neemt. Eigen vermogen heeft het persbureau nauwelijks, schulden des te meer. Het bedrijf heeft in 2013 een negatieve reserve opgebouwd van 3,6 miljoen euro.

De winst- en verliesrekeningen ontbreken bij de gedeponeerde stukken bij de Kamer van Koophandel. Bloemberg zegt dat kleine bedrijven dat niet hoeven. Maar het mag wel. “Klopt. Betaal jij meer belasting dan je verschuldigd bent?”
Anonieme bronnen melden dat Novum een ingewikkelde boekhouding voerde en nooit zwarte cijfers heeft geschreven. “Een armzalige tent.”

Concurrent het ANP heeft het inmiddels ook moeilijk.De winst (EBITDA) vorig jaar bedroeg weliswaar bijna 3,6 miljoen euro bij een omzet van 25,1 miljoen euro. Maar door afschrijvingen en aflossingen eindigde het ANP op een verlies van 993.600 euro.

Gesprekken
In september 2014 gooit Bloemberg de handdoek in de ring en verkoopt zijn bedrijf aan V-Ventures, ook eigenaar van het ANP. Hij ontkent dat het noodlijdende Novum aanbelde in Rijswijk, zoals de officiële lezing luidt. “Het signaal kwam vanuit Rijswijk. De afgelopen jaren heeft het ANP drie keer geprobeerd ons over te nemen.”

De andere lezing luidt dat Bloemberg eiste dat niet naar buiten werd gebracht dat Novum op sterven na dood was. “Er waren gesprekken in het verleden”, zegt Erik van Gruijthuijsen, voormalig hoofdredacteur-directeur van het ANP. “Vaker kreeg ik te horen dat Novum op het punt van instorten stond. Daar had ik geen boodschap aan. Wat telde was dat er een “new kid on de block” was. Een prijsvechter, die een positie op de markt wilde veroveren. Daar moest ik naar handelen. We hebben de oorlog gewonnen van Novum. Daar was veel voor nodig, maar we hebben hem wel gewonnen.” 

Twee jaar eerder kwam er een einde aan de Geassocieerde Pers Diensten (GPD), de gezamenlijke persdienst van zeventien regionale dagbladen. Na het vertrek van steunpilaar Wegener en de Media Groep Limburg was er geen financieel draagvlak meer. Novum redde het uiteindelijk dus ook niet. Met als gevolg dat het 80-jarige ANP weer de monopolist van weleer is.

“Ons product was goed, daar lag het niet aan. Alleen bleef de afnemerskant achter”, blikt Bloemberg terug. “Achteraf kun je zeggen dat we wellicht naïef zijn geweest. We hadden er beter over moeten nadenken of uitgevers wel bereid zijn om los te komen van het ANP. Daar zit een historie van tachtig jaar aan vast.”

Pluriformiteit
Bloemberg begint zijn avontuur vanuit de gedachte om te zorgen “voor meer pluriformiteit in de Nederlandse persvoorziening”. Al gauw lekt uit dat de nieuwkomer stiekem gebruik maakt van de berichtgeving van de concurrent. Het komt tot een rechtszaak. Novum moet een voorschot van 50.000 euro betalen voor de één miljoen euro (reputatie)schade die het ANP zegt te hebben opgelopen.

Rob de Spa, destijds hoofdredacteur van het ANP: “Zeer tegen onze zin in hebben we ooit een fake bericht verspreid. Een kippenstal in Barneveld was zogenaamd afgebrand. Duizenden kippen vonden de dood. Via Novum kwam het bericht bij ons terug.”

Uiteindelijk wordt de strijdbijl na een slepende procedure begraven. “Zoveel was er niet aan de hand. Bovendien praten we over elf jaar geleden”, zegt Bloemberg. “Maar het idee van waar rook is is vuur, is altijd blijven hangen. Dat heeft het ANP tactisch goed gedaan.”

Van Lingen: “Niet veel aan de hand? Er werd stelselmatig ingebroken op onze computers. Hoe lang dat is geleden, maakt me niet uit.”

Van Gruijthuijsen: “Ik geloofde mijn eigen ogen niet bij het lezen van de processtukken. Mijn voorganger Rob de Spa had het proces gevoerd. Ik moet zeggen dat het gedrag van Novum daarna sterk verbeterde.”

De Spa, die later zou overstappen naar Wegener: “Ze zijn heel handig gebruik gaan maken van de sociale media. Het ANP hadden ze niet meer echt nodig.” 

Oorlog
De oorlog tussen Novum en ANP speelt zich af in de periode dat kranten geplet worden door de economische crisis, het wegvallen van adverteerders en abonnees, de opmars van de gratis kranten en door overnames door durfinvesteerders. Hun credo: snijden om de rendementen hoog te houden.

De rampspoed treft ook het ANP. Hoofdredacteur/mediadirecteur Marcel van Lingen ervaart het begin van de teloorgang als hij nog baas is van de redactie van de GPD, in 2006.

“Kranten begonnen het moeilijk te krijgen. Er werd bezuinigd, terwijl bij de GPD behoorlijk slordig met middelen werd omgesprongen. Zo was het een gebruik om tweejaarlijks alle correspondenten een week over te laten komen. De productie lag dan compleet stil. Daar heb ik in één klap een einde aan gemaakt.”

Saillant detail is dat de GPD in 2006 (Van Lingen is dan nog adjunct hoofdredacteur) de samenwerking zoekt met Novum in een poging om het ANP kapot te concurreren. Die poging strandt, omdat de aangesloten kranten dwars liggen. De persdienst moet inkrimpen van 92 naar 79 journalisten.

Steeds vaker en luider klinkt de roep dat Wegener de GPD wil verlaten. Een laatste reddingspoging volgt. De verder afgeslankte persdienst – er werken nog circa veertig journalisten – trekt in 2010 in bij het ANP in Rijswijk, dat inmiddels de hete adem van Novum in zijn nek voelt.

Van Lingen: “Ik wilde er een nog efficiëntere machine van maken. Op de redactie kreeg ik de handen echter niet op elkaar, omdat bij de operatie een aantal banen verloren zouden gaan. Voor mij was toen duidelijk; dan moet de GPD het zonder mij doen. Ik zag het einde naderen. Dat het zo snel zou gaan, had ik niet kunnen voorspellen.”

Van Lingen gaat in september 2011 wel bij het ANP aan de slag als hoofdredacteur. Hij volgt Erik van Gruijthuijsen op, die algemeen directeur wordt. De bezem gaat door de organisatie. Dertig banen verdwijnen, “zonder aantasting van de kwaliteit en kwantiteit”, aldus Van Lingen. “Ik trof in feite dezelfde situatie aan als destijds bij de GPD. De organisatie was niet efficiënt genoeg. Op de ene plek werk keihard gewerkt, terwijl het op een andere afdeling best wel een tandje hoger kon.’

Het doel is om de verloren klanten terug te halen. De Pers is een van de overlopers. Ben Rogmans, voormalig hoofdredacteur en uitgever van de inmiddels opgedoekte gratis krant, krijgt het in 2008 aan de stok met Novum. De Pers wil af van het driejarige contract. Die strijd verliest Rogmans voor de rechtbank. “We hebben gewoon moeten betalen”, herinnert hij zich. “Wat betreft prijs en pakketten viel er destijds bij het ANP weinig te onderhandelen. Daarom kozen we voor Novum. Alleen bleek de kwaliteit niet goed genoeg. Later zijn we alsnog teruggekeerd naar het ANP, dat zich inmiddels soepeler opstelde.”

Van Lingen: “Novum was voor mij een keiharde concurrent. Ik wilde ze uit de lucht hebben. Dat was lastig. Novum ging de markt op met een telmachine en telde gewoon een nul minder. We moesten meegaan in de prijsverlagingen, maar hielden wel vast aan ons systeem. De kwaliteit bleef als vanouds. We stuurden overal verslaggevers naartoe.”

Novum schudde het ANP wakker, zegt Van Gruijthuijsen. “Er werd ontzettend veel gemopperd op Novum. Maar een aantal dingen deden ze heel goed. Schrijven over entertainment bijvoorbeeld. Die categorie is heel populair geworden. Daar deed het ANP vrijwel niks aan. Ik weet nog dat De Telegraaf berichtte over de echtscheiding van Linda de Mol. Daar werd over gepraat bij de koffieautomaat. Toen ik vroeg wat wij met het nieuws gingen doen, keken collega’s me met grote ogen aan. Alsof ze water zagen branden.”

De aanhoudende crisis, de veranderende markt en de concurrentie met Novum dwingen het ANP tot een koerswijziging. “De prijzen daalden, terwijl we 40 procent meer gingen produceren”, aldus Van Gruijthuijsen. “We zijn ook meer diensten gaan aanbieden, zoals BuzzE, een nieuwsdienst op het gebied van entertainment.”

Door het opheffen van Novum keert NRC bij het ANP terug als klant. Twee jaar eerder had de krant al een fotocontract afgesloten. Novum had op dat gebied te weinig te bieden, zegt adjunct-hoofdredacteur Marcella Breedeveld.
“Het was voor ons vier jaar geleden geen kwestie van opzeggen. We werden verkocht door De Persgroep. Er moest een nieuw ANP-contract komen. Tot mijn grote verrassing moesten we meer gaan betalen. Ik proefde een zekere arrogantie bij het ANP. Zo van; ‘jullie kunnen toch nergens anders heen’. Ik vond het zonde om daar zoveel geld in te steken. We waren nooit een grootverbruiker geweest van ANP-kopij. We raakten verder weg van het standaard nieuwsbericht. De focus lag toen al op achtergrond, duiding en reportages. Toen herinnerde ik me een eerdere aanbieding van Novum. Die viste ik uit mijn mailbak. Binnen een week waren we eruit. Of we ook tevreden waren? Ik was tevreden dat ik me niet in een hoek heb laten duwen door het ANP. Het is jammer dat het Novum niet is gelukt. Voor de markt is het beter als er meer aanbieders zijn. We hebben nog serieus overwogen om zonder persbureau verder te gaan. Ik sluit niet uit dat we ergens in de toekomst geen persbureau meer nodig zullen hebben.”

Filmredactie
Bij de overname van Novum zijn 37 van de 52 banen verloren gegaan. De kleinere klanten – radiostations, websites – krijgen voortaan een uitgeklede versie van de ANP-feed. Nieuw is Novum-regiofoto. Zo’n tweehonderd fotografen verspreid over het hele land vullen een beeldbank. Neemt een klant een foto af, dan krijgt de fotograaf betaald. Tevens wordt het fotoarchief op orde gebracht.
De vertrokken journalisten blijken gewild. Bij NRC Media werken er vier, onder wie Eva Smal. Zij werkt deels ook voor RTL Z. Smal versterkte de redactie van Novum 3,5 jaar geleden.
“NRC bedong bij de overstap dat Novum meer inhoud moest geven aan cultuur en economie. Ik deed economie. We leverden een goed product. Die computervredebreuk in het begin was stom. Die rechtszaak heeft het imago van Novum geen goed gedaan. Nee, we schreven nooit berichten over. Vaak waren we zelfs sneller dan het ANP. Ik er met veel plezier gewerkt en heb er enorm veel geleerd. Een netwerk opbouwen, nieuws inschatten, invalshoeken bedenken, bronnen checken, dat soort zaken. Mijn baan bij RTL Z en NRC heb ik aan Novum te danken.”
Freelancer Maartje Willems kwam ongeveer op hetzelfde moment binnen bij Novum op de filmredactie. Als freelance (video)journaliste werkt zij nu onder andere voor Nu.nl.
“Ik wist waar ik aan begon. Novum stond niet bekend als het bedrijf dat goed betaalde. Daar kan ik achteraf wel over klagen, maar dat wist ik van tevoren. Ik vond het werk belangrijker dan het salaris dat ik verdiende. Bij Novum was best veel mogelijk, mits jezelf het initiatief nam. Het einde kwam niet echt als een verrassing. Ik was toen al bezig met het idee om voor mezelf te beginnen. Van het geld van het sociaal plan ben ik een videocursus gaan volgen.”

Salarissen
De NVJ foeterde in het verleden regelmatig over de salarissen en secundaire arbeidsvoorwaarden bij Novum. Het bedrijf kende geen cao. Salarissen van 1700 tot 2100 euro bruto euro per maand waren gangbaar. Een enkeling verdiende meer. Pensioen opbouwen was er niet bij. De arbeidsvoorwaarden waren voor iedereen anders. Meubilair en computers waren aan vervanging toe.
Smal stond aan de wieg van de personeelsvertegenwoordiging, die werkte aan het meer stroomlijnen van de arbeidsvoorwaarden. “Een paar jaar geleden vormde Novum uitzondering in de journalistiek wat betreft kale voorwaarden. Maar nu is payroll bij veel meer media realiteit. Ook bij NRC Media. Ik verdien niet meer en bouw ook nu geen pensioen op. Een ex-collega verdient bij een landelijke krant zelfs minder dan hij verdiende bij Novum.”

Heruitvinden
Tegelijk met het beslechten van de persbureau-oorlog kwam er een einde aan de economische crisis. Het krantenlandschap is inmiddels grotendeels opnieuw ingedeeld. Van Lingen: “Bijna alle mediabedrijven zijn klant bij het ANP. Dat doe je niet tegen je zin in.”

“Een bepaalde rust is teruggekeerd”, signaleert algemeen directeur Guido van Nispen (ANP). “Met De Persgroep, Concentra en Het Mediahuis praat je over echte krantenbedrijven. De sector is zich aan het heruitvinden, zie initiatieven als De Correspondent en Blendle. Er zit weer waarde in nieuws. Er wordt weer positief gedacht.”

Erik van Gruijthuijsen, tegenwoordig directeur journalistiek bij De Persgroep: “Ik geloof in het internettijdperk niet dat het ooit nog rustig zal zijn. Het videonieuwstijdperk staat op uitbreken. God weet wat er nog allemaal aankomt.”

Het ANP is als winnaar uit de strijd gekomen. Maar het persbureau heeft wel klappen gekregen. In 2006 bedroeg de omzet 35,5 miljoen euro. Daar is nog 25 miljoen van over. Ook het aantal werknemers is fors gedaald: van 250 tot circa 160. Het persbureau is zelf tweemaal overgenomen en heeft daarbij schulden opgebouwd die zwaar drukken op de resultaten.

En het ANP mag dan wel weer monopolist zijn, maar de concurrentie is tegenwoordig groter dan ooit, zegt algemeen directeur Van Nispen. Vroeger kwam een brand via het ANP online. Dat gaat tegenwoordig veel sneller via de sociale media en andere nieuwsbronnen, zoals de brandweer en de politie.  “De grootste concurrent is de consument. Dan doel ik op de gedachte bij mensen dat nieuws gratis is. Dat is best wel lastig.”
Intussen is het ANP zich opnieuw aan het uitvinden. Kranten worden bediend, maar ook het bedrijfsleven. Tal van nieuwe diensten worden toegevoegd, met het accent op service. Het ANP moet uitgroeien tot een zogeheten shared service center.

“Je bent als bedrijf nooit geland. Als je lang blijft stilzitten, krijg je trombose. Je moet blijven bewegen”, zegt Van Lingen. “Het ANP is meer dan een nieuwsorganisatie. We zijn een goed georganiseerde journalistieke agenda en doen voor onze klanten aan monitoring. Journalisten kunnen op de hoogte gehouden van iedere wetswijziging op hun vakgebied. Daar hebben we een tool voor ontwikkeld.”

Van Bram Bloemberg zijn ze nog niet verlost. Hij steekt voortaan al zijn energie in de videodienst Zoomin, waarvan hij de medeoprichter is. Zoomin is inmiddels in 25 landen actief. “Als een euro bij Zoomin er drie, vier oplevert en bij Novum één, dan moet je kiezen.” Dan telt pluriformiteit niet meer? “Ik sta nog altijd achter mijn doelstelling. Maar waarom zou ik pluriformiteit moeten financieren? Dat moet de markt doen.”

Tip de redactie

Wil je Villamedia tippen, maar is dat te gevoelig voor een gewone mail? Villamedia is aangesloten bij Publeaks, het platform waarmee je veilig en volledig anoniem materiaal met de redactie kunt delen: publeaks.nl/villamedia

Praat mee

1 reactie

Piet van der Vooren, 22 mei 2015, 12:24

Rob de Spa (destijds hoofdredacteur ANP) laat weten dat het ANP een fakebericht heeft verspreid om te kijken of Novum dat zou overnemen. Indertijd heeft de toenmalige Radionieuwsdienst van het ANP precies eenzelfde bericht verspreid om te kijken of de zeezender Radio Veronica het nieuws ‘pikte’ van de Hilversumse zenders. Dat bleek overigens het geval te zijn. Het ANP heeft dus tweemaal een fakebericht met vrijwel identieke inhoud verspreid.

Piet van der Vooren.

Colofon

Villamedia is een uitgave van Villamedia Uitgeverij BV

Uitgever

Dolf Rogmans

Postadres

Villamedia Uitgeverij BV
Postbus 75997
1070 AZ Amsterdam

Bezoekadres

Johannes Vermeerstraat 22
1071 DR Amsterdam

Factuurgegevens

Villamedia Uitgeverij BV
Johannes Vermeerstraat 22
1071 DR Amsterdam

Contact

redactie@villamedia.nl

Redactie (tips?)

Chris Helt, hoofdredacteur

Marjolein Slats, coördinator magazine

Linda Nab, redacteur

Lars Pasveer, redacteur

Trudy Brandenburg-Van de Ven, redacteur

Rutger de Quay, redacteur

Nick Kivits, redacteur

Sales

Sofia van Wijk

Emiel Smit

Teddy van der Laan

Webbeheer

Marc Willemsen

Vacatures & advertenties

vacatures@villamedia.nl

Bereik

Villamedia trekt maandelijks gemiddeld 120.000 unieke bezoekers. De bezoekers genereren momenteel zo’n 800.000 pageviews.

Rechten

Villamedia heeft zich ingespannen om alle rechthebbenden van beelden en teksten te achterhalen. Meen je rechten te kunnen doen gelden, dan kun je je bij ons melden.