De AD Ziekenhuis Top 100 verbetert juist de zorg

Wie schrijft dat een ander ‘maatschappelijke verantwoording’ moet nemen en beweert dat door een activiteit ‘eerder verbetering van zorg stagneert dan dat het bijdraagt aan verbetering’ moet weten waar hij over praat.

En met goede onderbouwing komen. Het is dan ook onthutsend dat het opiniestuk van Armand Girbes en Luc Pluijmen duidelijk maakt dat ze geen flauw idee hebben wat de AD Ziekenhuis Top 100 is en hoe die tot stand komt.

Volgens de auteurs is de AD Ziekenhuis Top 100: ‘Een lijstje gebaseerd op het behalen en behouden van “keurmerken” en groene vinkjes.’ Op deze zin is hun hele betoog gebaseerd: keurmerken en groene vinkjes zetten zijn zinloos, kosten tijd en het leidt af van de echte zorg en de ziekenhuislijst is daar een exponent van. Voor we naar de inhoud gaan, let vooral op de framing. In het opiniestuk staat 11 keer het woord keurmerk, 6 keer lijstjes (verkleinwoord!) en 5 keer vinkjes.

36 criteria
De ziekenhuislijst bestaat uit 36 criteria waaronder 4 keurmerken. 4 keurmerken van 36 criteria dus. Vanwaar de preoccupatie met het woord keurmerk? Ik weet het niet, waarschijnlijk appelleert het aan het gevoel van overbodigheid bij de auteurs. Al zou ik niet weten wat er mis is aan goed omgaan met borstkankerpatiënten en senioren in ziekenhuizen, om er maar twee keurmerken uit te pikken. Deze keurmerken zijn toegevoegd om de patiënt ook een stem te geven, naast de 32 criteria over feitelijk presteren van een ziekenhuis. Want hier draait het echt om in de AD Ziekenhuis Top 100, feiten over de kwaliteit van zorg.

De 32 criteria zijn opgesteld door de Inspectie voor Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) en het Zorginstituut Nederland en worden gebruikt bij het houden van toezicht op de kwaliteit van de zorg. Ziekenhuizen zijn verplicht deze criteria – prestatie-indicatoren in jargon- zélf openbaar te maken. Waarom? Omdat patiënten ziekenhuizen met elkaar moeten kunnen vergelijken.

Wie vinden dit? IGJ, de koepels van de algemene en universitaire ziekenhuizen (NVZ en NFU) en de federatie van medisch specialisten (FMS). Dit hebben ze (in 2004 al) vastgelegd in een samenwerkingsovereenkomst. En laat vergelijken nou nét zijn wat de AD Ziekenhuis Top 100 doet.
Zinnige zorg

We weten nu dus dat het in de Top 100 voor 90 procent niet om keurmerken gaat en om informatie die bedoeld is om te vergelijken. Maar over wat voor informatie gaat het dan? De auteurs hebben het standaard over ‘afvinklijstjes’. Dat zegt natuurlijk niets, want wat vink je dan af? Nou, volgens de auteurs dit: ‘Lijstjes die allesbehalve recht doen aan de complexiteit van geneeskundige zorg en het vaststellen van wat kwaliteit van zorg in essentie is’. 

Dus volgens de auteurs stellen IGJ, NVZ, NFU en FMS al 13 jaar zinloze lijstjes op die niets met kwaliteit van zorg te maken hebben. Bij zo’n boude veronderstelling verwacht je toch wel een stevige onderbouwing. Helaas, die is er niet. Laat ik dan zeggen om wat voor criteria het gaat. Het gaat om criteria die inzicht geven in hoe ziekenhuizen omgaan met (vooral) complexe behandelingen. Een greep uit de criteria: tijdig chemo krijgen bij borstkanker, diepe wondinfecties, voldoende complexe operaties doen bij prostaatkanker en een verwijde buikslagader, pijn registreren, complicaties bij galblaasoperaties, op tijd antibiotica krijgen bij een operatie en bijhouden hoeveel mensen overlijden na een risicovolle darmkankeroperatie.

Als dit allemaal niet met ‘de essentie van kwaliteit’ heeft te maken, wat dan wel? Het AD laat de uitkomsten van al deze belangrijke criteria in elk ziekenhuis zien. Het is de basis van de ranglijst. Toch stellen de auteurs dat het AD bijdraagt aan het in stand houden van ‘onzinnige registraties’. 

Kwaliteit verbeteren
Onzinnig? Ziekenhuizen registreren al deze criteria zodat ze inzicht hebben in hun eigen handelen. De IGJ gebruikt deze data voor toezicht op goede zorg en patiënten kunnen vergelijken. Maar ook ziekenhuizen kunnen zien hoe andere klinieken het doen en zo van elkaar kunnen leren. De ziekenhuizen kunnen met de AD Ziekenhuis Top 100 heel makkelijk elkaar vergelijken. Eigenlijk precies wat de auteurs beogen. Maar nee, zij weten dat van elkaar leren niet gebeurt met de AD Ziekenhuis Top 100, want ziekenhuizen concurreren alleen met elkaar. Wederom een bewering zonder onderbouwing.

Maar is ‘concurreren’ dan erg? Concurreren is in dit geval proberen het beter te doen dan een ander. Oftewel, je schroeft de kwaliteit op om betere resultaten dan een ander te krijgen. Keer op keer hebben ziekenhuisdirecteuren, met naam en toenaam, hun wens tot kwaliteitsverbetering en hiermee een hogere plaats in de lijst geuit, ook in het AD. Of ze dat jaar nou hoog of laag op de lijst stonden.

Na drie jaar Top 100 schrijft de IGJ in een rapport (toen nog IGZ): “Vele malen wordt door de ziekenhuizen de positie van het ziekenhuis in de top 100 van het Algemeen Dagblad genoemd als een belangrijke prikkel om prestaties te verbeteren. In een enkele situatie is het bereiken van een hoge plaats op deze rangorde opgenomen in het beleidsplan van het ziekenhuis.”

Serieus onderzoek
In hun opiniestuk schrijven de auteurs dat de AD-lijst de ‘noodzakelijke wetenschappelijke validiteit en betrouwbaarheid ontberen’. Een drogreden van jewelste; een krant bedrijft nu eenmaal geen wetenschap maar journalistiek. En met die journalistiek is niets mis. Om bijvoorbeeld te bepalen of een percentage complicaties door de beugel kan, raadpleegt het AD wetenschappelijke verenigingen en/of hoogleraren die expert zij op hun terrein. Zij bepalen de marges, vaak ook al vastgelegd in richtlijnen of kwaliteitseisen. Eisen die de IGJ ook handhaaft.

Journalistiek die ertoe heeft geleid dat ziekhuizen zijn gestopt met complexe behandelingen (verwijde buikslagader, borstkanker) omdat ze te weinig ingrepen deden om de beste kwaliteit te garanderen. Journalistiek die ertoe heeft geleid dat de IGJ ziekenhuizen die desondanks doorgingen met deze behandelingen (slokdarmkankeroperaties), heeft verboden dat langer te doen. Journalistiek die aanleiding was voor zorgverzekeraars om alleen zorg in te kopen bij ziekenhuizen die voldoen aan de kwaliteitseisen van de eigen beroepsgroep. Duidelijke resultaten van winst voor de patiënt. Mede hierdoor heeft de AD Ziekenhuis Top 100 de hoogste journalistieke prijs, De Tegel gewonnen.

Oliebollen opinie
De auteurs leek het ook nuttig om het onderzoek naar de kwaliteit van ziekenhuizen te vergelijken met de AD Oliebollentest. Een consumentenproduct vergelijk met ziekenhuizen alleen maar omdat ze beide een ranglijst opleveren, lijkt me niet alleen zinloos maar nogal tendentieus. Maar het kan nog vreemder. Volgens de auteurs zou een vergelijkbare lijst voor mensen met een verstandelijke beperking ertoe leiden dat de beste instellingen onderaan komen te staan. Want dat zijn ‘organisaties die helemaal níet aan keurmerken en vinkjes meedoen’.

Dus in de deze sector doen de beste niet mee aan verplichtingen (!) van de overheid en aan het registeren van kwaliteit? Moeilijk te geloven. Het maakt des te meer duidelijk dat de auteurs geen flauw idee hebben wat de AD Ziekenhuis Top 100 inhoudt. Dan kom je tot kromme niet ter zake doende vergelijkingen.

Wat ik me nu afvraag is waarom de auteurs zo slecht zijn geïnformeerd. Al deze informatie achterhalen is namelijk helemaal niet moeilijk. Het AD heeft het allemaal overzichtelijk bij elkaar staan op de internetpagina ‘Zo komt de AD Ziekenhuis top 100 tot stand’. Al sinds 2004. Het bakken van één oliebol kost meer tijd dan het aanklikken van deze pagina. Maar dat was kennelijk teveel gevraagd voor de auteurs.

Kees Wessels, voormalig AD-journalist en nu chef zorg bij De Argumentenfabriek