Wordt de journalist een podiumbeest?

Proberen we het geloof - in journalistiek - te vernieuwen terwijl er niemand meer op onze God zit te wachten? Debatteren we over de Ark van Noach terwijl de rivierbedding droogvalt?

De twee jaar lang zorgvuldig gecomponeerde inhoud van m´n boeken over Google en Facebook zijn aardig verkocht maar toch bijzaak geworden, en dienen vooral een startbaan naar het podium. Er is meer animo voor een lollige babbel over de pittige details gelardeerd met wat filmpjes en scherpe meningen dan de diepgravende, objectieve inhoud op schrift.

Al enige jaren bekroop me het gevoel dat het zweten voor objectieve inhoud altoos zinlozer werd. De boekhouder verstrekte vorige week de droge bevestiging: in 2012 heb ik voor het eerst meer verdiend op het podium dan met schrijven. Natuurlijk, zonder te schrijven word je wellicht moeilijker geboekt in het babbelcircuit. Echter, het moment lijkt te zijn aangebroken om te stoppen met het schrijven van doorwrochte artikelen en boeken. Commercieel gezien dan.

Wijze lessen doe je onderweg op: dunne (non-fictie) boeken zouden duurder moeten zijn dan dikke, bondige artikelen verdienen een hoger honorarium dan paginalange verhalen. Vraag ik niet al jaren aan de boekhandelaar: “Als ik het koop, geef je er de leestijd dan ook bij?” Maar eigenlijk weet ik het al sinds Nescio en de boekenlijst op school: minder is meer.

Echter, ‘kort door de bocht’ wint niet enkel qua omvang. Voor objectief uitleggen van kwesties krijg je de handen nauwelijks meer op elkaar. Joris Luyendijk schreef met ‘Het zijn net echte mensen’ al over de schoffering van feiten, maar wekte nog de indruk dat we dit moeten betreuren.

Die schaamte zijn publiek en journalisten/schrijvers voorbij. Reportages en stukken moeten tenminste een persoonlijk stempel dragen en bij voorkeur leiden naar een pittige mening.
In De Groene van afgelopen beschreef Rob Wijnberg dit als een generatiekwestie (omslagartikel in hetzelfde blad overigens “De generatiekloof bestaat niet” - humor in de details). Letterlijk, over De Correspondent: “Interviewers boven de vijftig vragen bijna altijd: waarover gaan jullie straks schrijven? Interviewers onder de dertig vragen: wie doen er mee?”

De laatste krijgen gelijk, en ‘onze’ objectieve nieuwsvoorziening is domweg ‘saai’. Is het een generatiekwestie en nieuw? Henk Hofland werd journalist van de eeuw voornamelijk op grond van meningen in de beste stijl vervat. Zelfs het veel geprezen ‘Tegels lichten’ is één lange mening met nauwelijks nieuwe feiten.

We lezen ook liever The New Yorker en The Atlantic dan de Neue Zürcher en Frankfurter Algemeine. DWDD en P&W zijn goed voor een top van 1,2 miljoen kijkers - Van Nieuwkerk zou minstens een miljoen mogen verdienen. ‘De nieuwsfabriek’ beschreef Wijnberg als sterk vervuilend, maar doet de meningenfabriek de samenleving meer goed?

De mening overheerst de objectiviteit, het imago de inhoud. De kentering komt nu over de hele linie en is dominant in de vernieuwing. De Correspondent en De Nieuwe Pers gaan voor de kracht van individuele imago’s. (Dit is een feit, en geen mening ).

Dus zullen journalisten die nog wat willen verdienen aan hun ‘profiel’ moeten werken. Een goeie smoel zegt meer dan duizend woorden. Een vlotte babbel levert meer op dan tachtigduizend woorden. Je moet video maken om tekst te verlevendigen, het podium op om je verhaal echt te vertellen en jezelf aanprijzen op sociale media om je ‘Klout-score’  op te vijzelen.

Dit heeft natuurlijk wel consequenties. Niet enkel moet (mag) je naar de trainer voor video en optreden, naar de kapper, trendy kledingzaak en wellicht zelfs plastisch chirurg, maar je moet ook je houding aanpassen en plezieriger en vrolijker worden in de contacten met mogelijke opdrachtgevers.

Video en spreken maken je beter, van die verplichte zelfpromotie op Twitter en Facebook word ik niet vrolijker. Om maar niet te spreken van de mogelijke invloed van die marketing op de inhoud. Zo is bijvoorbeeld met al m’n kennis over Facebook er geen podiumplek voor me weggelegd bij een van die vele kritiekloze marketingcongressen over sociale media. Had ik al schrijvend wat vriendelijker moeten zijn over (het gedrocht) ‘sociale marketing’. Moeten we vooraf al bedenken of stukken goede voorzetten zijn voor uitnodigingen op tv, radio en podium?

Dat lijkt me een aderlating.

Verliest het collectief? Houdt bijvoorbeeld The Economist haar beste journalisten vast als ze anoniem moeten blijven? Blijven we The Economist de top vinden, ook zonder namen van schrijvers? Wordt de Hollandse journalisten-CAO een lachertje als de best optredende smoelen de pennenlikkers in de schaduw stellen? Krijgen we een transfermarkt van journalisten? Moeten we we allemaal nog meer ondernemer worden en in de aanval gaan? Wordt de journalistiek dan behalve boeiender ook beter?