Voorbespreking: Poetins waarheid volgens Peter Pomerantsev

Het beetje democratie dat onder de Jeltsin-jaren was opgebloeid is door Poetin in korte tijd teniet gedaan - via machtspolitiek en bedreiging worden de media naar de hand gezet van het Kremlin. Opmerkelijk daarin is de rol van de in het Westen niet erg bekende, maar oppermachtige Vladislav Soerkov, een cynische reclameman die eind jaren 90 is overgestapt naar het campagneteam van Poetin.

Deze Soerkov krijgt bij het aantreden Poetin in 2000 zomaar de functie van plaatsvervangend hoofd van de regering en voert met harde hand controle over de media. ‘Iedere vrijdag krijgen de kranten en de nieuwsstations op het Kremlin instructies over wat wel en niet mag worden uitgezonden. Ook de gasten voor de Russische talkshows worden voorgeschreven’, stelt Pomerantsev in de Tegenlicht-documentaire Poetins waarheid volgens Peter Pomerantsev.

Hij schetst een ontluisterend beeld hoe Soerkov in opdracht van Poetin een realityshow van de politiek maakt waarin feit en fictie volstrekt door elkaar lopen. Zo zien we Poetin op de Amerikaanse televisie glashard ontkennen dat Rusland troepen heeft gestuurd naar de Oekraïne, terwijl kort daarop eer betoont aan de Russen die er waren gestationeerd.

Alles is fake, wil Pomerantsev maar zeggen, de waarheid zet je in hoe en wanneer het uitkomt.

Toen hij na tien jaar in Moskou terugkeerde naar Londen ontdekte hij met verbazing en afgrijzen dat in het Westen hetzelfde gebeurt. Ook hier lopen feit en fictie steeds meer door elkaar. Hij verwijst in dit verband naar Trump. Maar ook naar de Brexit, die door politici wordt aangegrepen om een dramatische realityshow weg te geven, terwijl het om ‘een volstrekt abstract begrip’ gaat dat – bij gebrek aan grote ideologieën - door politici bewust is gecreëerd om zich te kunnen profileren.

Tegenlicht toont in deze documentaire via een uitgebreid interview met Pomerantsev –afgewisseld met nog weinig vertoonde beelden van Poetin – een somber beeld van hoe Westerse politici in navolging van Poetin hun pr-machines informatieoorlogen laten voeren en het publieke debat bepalen. De journalistieke media worden hiermee volgers van de show, in plaats van dat ze zelf de agenda kunnen bepalen.