Undercover als beveiliger op Schiphol: ‘Ik moest mijzelf wel eens toespreken: oog niet té nieuwsgierig’

Het blauwe uniform van beveiligingsbedrijf I-Sec aan, gewapend met het zilveren V-teken op de borst. Dat is de outfit waarin Kroon wekenlang rondliep op luchthaven Schiphol. Tussen het fouilleren van reizigers en het X-ray scannen van bagage door noteert ze stiekem in haar pauze of op de wc interessante informatie en citaten. Wanneer ze thuiskomt verwerkt ‘Maria’ – Kroon’s doopnaam die ze op Schiphol als schuilnaam gebruikt – al haar bevindingen van haar werkdag in een logboek, die ze later zal gebruiken voor haar verhaal.
 
Dat ze undercover zou gaan à la Volkskrantjournalist Jeroen van Bergeijk (die o.a. undercover ging bij Bol.com en als koffergooier bij Schiphol, red.), had ze een aantal maanden geleden niet zien aankomen. Kroon wilde eerst nog even goed nadenken over het interessante aanbod waar Corine de Vries, hoofdredacteur van de regionale kranten Noordhollands Dagblad, Haarlems Dagblad, Leidsch Dagblad, De Gooi- en Eemlander en IJmuider Courant, mee kwam.

Tekst gaat door onder de foto

Andere koek
Of ze als beveiliger aan de slag wilde op Schiphol, het vliegveld dat vooral rond de zomer werd geplaagd met enorme wachtrijen en honderden geannuleerde vluchten, luidde de vraag vanuit de redactie. ‘Ik heb in coronatijd weleens undercover een reportage gemaakt over een illegaal feest, maar dit is wel andere koek. Omdat ik freelancer ben, dacht ik ook na over hoe ik dan mijn andere klussen zou kunnen blijven doen.’ Tóch besloot Kroon in te gaan op het aanbod. ‘Eerst maar eens door de screening en opleiding zien te komen, dacht ik.’

Geen bezwaar AIVD
Over haar werk als schrijver en journalist valt de AIVD blijkbaar niet. Kroon besluit wel haar CV ietwat aan te passen: ze haalt haar ervaring in de horeca die ze in studententijd opdeed naar boven en verkleint haar journalistieke ervaring tot ‘tekstschrijver’. De recruiter van I-Sec lijkt overigens niet veel tijd te spenderen aan haar CV. ‘Het gaat mij niet om wat je in het verleden hebt gedaan, maar waar je naartoe wil’, hoort Kroon tijdens haar sollicitatie. ‘En bij jou voel ik dat het goed zit.’ Kroon: ‘Daar moest ik in mezelf hard om lachen, hij had géén idee.’

Voordat ze daadwerkelijk als beveiliger op Schiphol aan het werk mag, moet Kroon eerst de schoolbanken in. Tijdens de BAST-opleiding (Basic Aviation Security Training) leert ze fouilleren en hoe ze de X-ray moet bekijken, daarna volgt ze de eerste twee weken van de eenjarige mbo-opleiding tot beveiliger.

Na drie maanden – wachten op haar Verklaring Omtrent het Gedrag, het volgen van de vooropleiding en de introductieweek - staat ze dan eindelijk op de werkvloer van Schiphol. Tussen het beveiligingswerk door noteert ze gesprekken met collega’s en waarnemingen op haar telefoon. Volhouden en doorzetten, luidt het credo onder vooral de nieuwe werknemers. ‘Ik zeg vaak ja en amen om van het gezeur af te zijn. Je kunt je mond wel opentrekken, maar collega’s zijn er om de gekste redenen uitgegooid’, vertelt een beveiliger tegen Kroon. Ook maakt ze foto’s van haar werkomgeving. Dat doet ze zo onopvallend mogelijk, want telefoons zijn ten strengste verboden op de werkvloer. ‘Mijn journalistieke voelsprieten staan altijd aan, maar het mag niet te veel aandacht trekken.’ Zo merkt een beveiliger die er al twintig jaar werkt op dat ze wel erg veel vragen stelt. ‘Ik sprak mezelf daarom wel eens toe: kom niet té nieuwsgierig over.’

Het undercoverwerk smaakt naar meer, alleen al als ik kijk naar de hoeveelheid stof die dit verhaal heeft doen opwaaien

Angst om betrapt te worden
De journalist is wel eens bang geweest om tijdens haar werkzaamheden op Schiphol ‘betrapt’ te worden. ‘Ik ken ook iemand die er als beveiliger werkt. Op een dag werden we tegelijkertijd ingepland, ze stond een aantal rijen achter mij. Ik ben toen heel ongemakkelijk met mijn rug naar haar toe gaan staan omdat ik echt bang was dat ze zou roepen: “Jiska! Wat doe jij hier?!”. Gelukkig ging ze een half uur later naar een andere vertrekhal. Ook kwam ik er een oud-klasgenootje tegen die op vakantie ging. Hij keek me vaagjes aan, maar leek mij gelukkig niet te herkennen.’

Dubbel gevoel richting oud-collega’s
Kroon dacht wel al na over wat ze met haar verhaal zou doen als ze ontmaskerd zou worden. ‘Dan zou ik mijn invalshoek aanpassen. Nu heb ik me heel erg gericht op de arbeidsomstandigheden, omdat ik zes weken op de vloer heb gestaan. Wanneer ik om wat voor reden dan ook eerder zou moeten stoppen, zou ik meer inzoomen op het voortraject: de opleidingen en de screening.’

Alhoewel Kroon terugkijkt op een aantal hectische maanden, smaakt het undercoverwerk naar meer. ‘Alleen al als ik kijk naar de hoeveelheid stof die dit verhaal heeft doen opwaaien. Ik werd de dag van publicatie al benaderd door een gemeenteraadslid van de gemeente Haarlemmermeer: de PvdA wil een onderzoek naar de arbeidsomstandigheden, uitbuiting en angstcultuur op Schiphol. In januari mag ik mijn stuk komen toelichten.’

Haar undercoverwerk voelde soms wel dubbel tegenover haar collega’s van de beveiliging op Schiphol. ‘Sommigen deelden lief en leed met mij terwijl ze niet wisten wie ik écht was. Gelukkig reageerden mijn oud-collega’s erg positief op mijn verhaal en konden ze zich vinden in wat ik opschreef. Het deed mij beseffen dat het project dat ik deed een maatschappelijk belang heeft. Hopelijk draagt mijn werk bij aan de verbetering van de arbeidsomstandigheden van mijn oud-collega’s.’

Het undercoverproject dat is gepubliceerd in onder andere het Haarlems Dagblad is deels gefinancierd door het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten. Daarnaast werd Kroon begeleid en ondersteund door de hoofdredactie van Mediahuis Nederland.