Opinie Kees Schaepman over hoe je net iets meer aan een boek kunt verdienen door je aan te sluiten bij Lira. Dat is het goede nieuws. Het slechte nieuws is dat door de terugloop van het uitlenen via de bibliotheek de uitkering van Lira de laatste jaren daalt.

Net als veel collega’s, schrijf ik soms een boek. Dat levert per woord nóg minder op dan de Persgroep zijn freelancers betaalt, tenzij je talent en geluk hebt en je werk vele malen herdrukt wordt.

De vergelijking met de honorering waarmee krantenuitgevers hun medewerkers afschepen is niet helemaal eerlijk. Literaire uitgevers zijn van een ander slag dan de managers die dagbladen bestieren, ze houden meestal van hun vak en van hun schrijvers. Bovendien sluiten uitgevers van boeken over het algemeen eerlijke deals op basis van een modelcontract waarover overeenstemming is bereikt met de Auteursbond.

Zelf word ik altijd blij verrast met het bescheiden maar niet terug vorderbare voorschot dat ik ontvang na inlevering van een manuscript. Ieder jaar ontvang ik keurig een afrekening op basis van het aantal verkochte boeken, helaas zijn dat er in de meeste gevallen niet genoeg om bovenop dat voorschot nog iets te verdienen.

Is dat wel het geval, dan is mijn uitgever daarover net zo blij als ik, al moet hij mij over ieder verkocht exemplaar 10 procent royalty betalen. En ieder jaar ontvang ik, zonder dat ik er iets voor hoef te doen, een reprorecht- en een leenrechtvergoeding die hoog genoeg zijn om mijn geliefde mee uit eten te nemen.

Voor succesvolle of zeer productieve broodschrijvers kunnen die vergoedingen overigens flink oplopen en een belangrijk deel van hun jaarlijkse inkomsten vormen. Voor hen betekent het gestaag terug lopen van de leenrechtvergoeding dan ook een pijnlijke reductie van hun honorering.

Helaas: bibliotheken lenen ieder jaar minder boeken uit. Daar komt bij dat de digitale revolutie sneller gaat dan juridische aanpassingen in verband met de consequenties daarvan. De vergoeding die voor het uitlenen van e-books betaald zou moeten worden is nog altijd niet waterdicht geregeld.

De reden voor de terugloop van het aantal uitleningen? Veel bibliotheken zijn gesloten omdat subsidies opdroogden. Dat wordt enigszins gecompenseerd door een toename van schoolbibliotheken. Maar het onderwijs is door de wetgever vrijgesteld van de verplichting om een leenrechtvergoeding te betalen. In feite wordt dat gulle gebaar van de rijksoverheid dus gefinancierd door schrijvers en uitgevers.

Het kabinet lijkt voorlopig niet van zins om een eind te maken aan de afgedwongen subsidiëring van schoolbibliotheken door auteurs of daarvoor een compensatie aan te bieden.

Er ligt een taak voor de beroepsorganisaties NVJ en Auteursbond om Kamerleden ervan te overtuigen dat het niet aangaat een beroepsgroep waarvan veel leden nauwelijks het minimumloon verdienen te laten opdraaien voor onderwijskosten die door schoolbesturen en overheid gedragen zouden moeten worden.