Rotterdams stadsarchief kent zijn taak niet
Bezuinigen op fotografie is erg populair onder opdrachtgevers. Te populair, betoogt Maria Hermes, fotograaf en NVF-bestuurslid. Als voorbeeld gebruikt ze het Rotterdamse stadsarchief. Dat wil de geschiedenis van de stad louter nog vastleggen met beelden van amateurs. Wil deze erfgoedinstelling nu een collectie die kwalitatief niet uitstijgt boven de achtergrond van het dagelijkse RTL weerbericht?
Net zoals beeld in kranten de afgelopen jaren steeds belangrijker is geworden, neemt ook de vraag naar beeldmateriaal bij archieven toe: mensen kijken graag in beeldbanken naar (historische) afbeeldingen van hun omgeving. In navolging van kranten die steeds vaker gebruik maken van amateurfotografie, heeft het Rotterdams stadsarchief nu amateurfotografen opgeroepen de stad vast te leggen voor zijn beeldbank.
Het is waar dat een deel van de historische foto’s, die zich nu in de beeldcollecties van archieven bevinden, door amateurfotografen is gemaakt. Het onderscheid tussen amateur- en beroepsfotografen was vroeger net zo groot als nu. Een belangrijk verschil is dat er vroeger veel minder werd gefotografeerd, waardoor elk beeld, ook dat van amateurfotografen, vanzelf bijzonder werd. En terecht. Zonder die beelden zouden we belangrijke historische gebeurtenissen, mensen of gebouwen nu niet meer kunnen terughalen. Het is dus goed dat zowel amateurs als professionele fotografen er getuige van waren.
In tijden van overvloedig beeld is het juist belangrijk dat er gefotografeerd wordt met een scherp oog, een kritische blik en de vaardigheid een serie of een oeuvre af te leveren, met een persoonlijke en dwingende signatuur.
Het is begrijpelijk dat archieven op de kosten moeten letten. Bovendien kunnen amateurfotografen door hun aantallen veel meer beelden aanleveren dan vakfotografen. Maar gaat kwantiteit werkelijk boven kwaliteit? Een archief, dat dagelijks geconfronteerd wordt met keuzes voor de eeuwigheid (Wat bewaren we wel en wat niet?) zou beeld op waarde moeten kunnen schatten. Als een archief professionele fotografen niet serieus neemt, neemt het ook de fotografie niet serieus.
Beeldrechtenorganisatie Pictoright startte een paar jaar geleden een procedure tegen het Stadsarchief Rotterdam omdat dit de auteursrechten van fotografen en andere beeldmakers niet goed geregeld had. Er stonden al jaren werken van deze makers zonder toestemming online en daarnaast leverde het archief tegen marktprijzen afdrukken en downloads van beschermde werken aan derden. In het nieuwe plan moeten alle fotografen hun auteursrechten overdragen van het archief. Waarschijnlijk om nieuwe problemen met Pictoright te voorkomen. Dit is een zorgelijke ontwikkeling. De NVF raadt haar leden af hun auteursrechten over te dragen, maar een gebruikslicentie te verlenen en professionele fotografen doen dit dus ook zelden.
Hoe wil het Rotterdamse stadsarchief de geschiedenis ingaan? Fotografen die Rotterdam op een indringende manier hebben vastgelegd, zoals bijvoorbeeld de beroemde fotografen Cas Oorthuys en Peter Martens hebben gedaan en nu iemand als Otto Snoek dat doet, waren en zijn beeldbepalend voor de stad en haar historie. Hun foto’s vertellen een onmisbaar verhaal.
Wil deze erfgoedinstelling nu een collectie die kwalitatief niet uitstijgt boven de achtergrond van het dagelijkse RTL weerbericht? Laat vakfotografen hun werk doen, dat boogt op een sterke en waardevolle traditie. En volg de archieven na die oog hebben voor het belang van het consciëntieus vastleggen van aspecten van een stad of streek. Het bekendste voorbeeld is waarschijnlijk het Stadsarchief Amsterdam, dat jaarlijks drie fotografen een documentaire foto-opdracht geeft. Ook de provincie Noord-Holland, de Stichting Stedelijke Fotografie Utrecht en de provincie Groningen (ism het Regionaal Historisch Centrum Groninger Archieven) verstrekken vergelijkbare opdrachten. Het archief van een trotse en invloedrijke stad als Rotterdam zou in dit rijtje niet mogen ontbreken.
Maria Hermes
Fotograaf, historicus en bestuurslid van de Nederlandse Vereniging van Fotojournalisten (NVF)
Praat mee
2 reacties
Stadsarchief Rotterdam, 26 juni 2014, 11:42
Een oproep in de media (juni 2014) om je als fotograaf vrijwillig in te zetten voor het Stadsarchief Rotterdam leverde binnen de kortste keren 160 enthousiaste reacties op, plus een handvol negatieve reacties van beroepsfotografen en her en der op blogs/websites eveneens negatieve reacties van de beroepsgroep. De strekking: laat vakfotografen hun werk doen.
Een archiefinstelling is geen museum. Foto-esthetiek staat niet voorop bij het verwerven van materiaal, wel de vastlegging van de bebouwde omgeving, gebeurtenissen en het dagelijks leven. Het Stadsarchief Rotterdam is het geheugen van de stad voor de overheid die rekening en verantwoording moet afleggen, voor de recht- en bewijszoekende burger en voor (amateur)onderzoekers van diverse pluimage. Overheidsinstellingen zijn verplicht om hun archieven over te dragen, particulieren en particuliere instellingen niet. Toch nemen archiefinstellingen particuliere archieven en collecties op als aanvulling op de overheidsinformatie. Onderzoekers kunnen zich zo een beeld vormen van de Rotterdamse samenleving in een bepaalde periode.
Naast archieven beheren de meeste archiefinstellingen collecties/verzamelingen. Het gaat daarbij om bibliotheken, kranten, tijdschriften, kaarten, plattegronden, affiches, (bewegend) beeld, geluidopnamen en noem maar op. Het meeste materiaal wordt geschonken. Dat is ook niet zo gek. Een archiefinstelling zorgt voor het behoud, de ordening en beschrijving en beschikbaarstelling van het materiaal en dat voor de ‘eeuwigheid.’ Wat neem je wel op en wat neem je niet op? Veel archiefinstellingen werken met een acquisitiebeleid en ‘representativiteit’ is daarin een veel gehoord begrip. Werk van beroepsfotografen en beroepsfilmers komen vanzelfsprekend bij archiefinstellingen terecht. Officiële gebeurtenissen (bezoek van de koning) worden vaak vastgelegd door vakmensen. Hun ‘producten’ verschijnen in de pers en in journaals, media die worden gearchiveerd.
Naast beroepsfotografen zijn er amateurfotografen die dankzij digitalisering en daarmee gepaard gaande technische verbeteringen zelf prima foto’s maken en deze massaal op internet (social media, Flickr) verspreiden. Juist door die hoeveelheid ontstaan nieuwe toepassingen. Was het vroeger een hele opgave om bijvoorbeeld alle gedenktekens in de stad vast te leggen, tegenwoordig zorgt de ‘crowd’ ervoor.
Beelden van het dagelijks leven maakt nu bijna ‘iedereen’. ‘Alles’ wordt vastgelegd, een schatkamer voor toekomstige historici. Uit deze rijkdom put ook het Stadsarchief Rotterdam en eerlijk gezegd is dat niets nieuws, alleen de schaal waarop is nieuw. Uit vroeger tijden bereiken ons bijvoorbeeld filmbeelden (16-8 mm) van het dagelijks leven, meest van gegoede families, want niet iedereen kon zich een filmcamera veroorloven. Met video werd dat al weer anders. De digitale (film)camera ligt echt binnen ieders bereik. En dus? En dus doen wij een beroep op fotografen met talent die bijvoorbeeld hun straat, buurt, wijk of dagelijks leven vereeuwigen. Levert dat concurrentie op voor beroepsfotografen? Eerlijk gezegd niet. Wij hebben nooit de budgetten gehad en zullen die ook niet krijgen om soortgelijke opdrachten te verstrekken aan professionals. Mondjesmaat verstrekken wij opdrachten aan of kopen werk van beroepsfotografen, maar dat was en is minimaal in verhouding tot het vele materiaal dat wij zonder aankoopkosten verwerven. De kosten van beheer wegen al zwaar genoeg.
Wat overdracht van fotorechten betreft: wij respecteren het auteursrecht van iedere vervaardiger (zie onze voorwaarden op de website), maar proberen wel aan de voorkant te regelen dat we de rechten verkrijgen voor gebruik door ons publiek. We willen voorkomen dat we tot 70 jaar na overlijden de rechthebbende moeten administreren en toestemming moeten vragen voor verveelvoudiging en publicatie. Anders dan beroepsfotografen zullen vrijwillige fotografen daar minder moeite mee hebben.
Onze klanten zijn gebaat bij een soepele digitale dienstverlening. Ons toekomstideaal in deze is dat wij rechtenvrij materiaal tegen gering tarief direct downloadbaar beschikbaar kunnen stellen. Voor niet rechtenvrij materiaal hanteren wij de normale bestelprocedure (het woord zegt het al) die, in verband met de correcte afhandeling van een en ander, wat langer duurt en duurder is.
Velen, Rotterdam-geïnteresseerden maar ook historici, schrijvers, journalisten, doen onderzoek en willen bij hun publicaties beeldmateriaal. Zonder de door ons geboden diversiteit (‘amateur’ en professioneel beeld) zouden publicaties niet mogelijk zijn of ernstig aan kwaliteit inboeten.
Mw. Drs. J. Steenhuis, Stadsarchivaris Rotterdam
Rogier Maaskant, 27 juni 2014, 12:25
Hoe het ook kan: een voorstel. http://rogiermaaskant.wordpress.com/2014/06/27/vacature-stadsfotograaf-rotterdam-een-voorstel/
Reacties welkom.
VACATURE: STADSFOTOGRAAF ROTTERDAM
12 uur per week / 52 weken. (0.3 fte)
Functieomschrijving: Een derde oog. Inzetbaar als getuige van de vele ontwikkelingen die in Rotterdam plaatsvinden. Op ieder denkbaar niveau. Rotterdam bouwt aan de toekomst. Maar vergeet zijn verleden niet.
De gemeente Rotterdam is op zoek naar een stadsfotograaf. Rotterdam heeft een uitgesproken visueel visitekaartje. Met haar skyline van bijzondere architectuur, haar productiebedrijven in de audiovisuele sector en het Internationaal Filmfestival. De stadsfotograaf zal dit visitekaartje zowel persoonlijk als virtueel middels een digitaal platform aan iedere geïnteresseerde uitreiken.
Functienaam : 010-StdFgr
Functieschaal : n.t.b.
Vacaturestatus : Extern Vrijgegeven
Vacaturenummer : xx.xxx
De stad Rotterdam is een stad vol in ontwikkeling. Naast het feit dat de stad Rotterdam zich nog steeds kan scharen onder de grootste zeehavens ter wereld kenmerkt de stad zich vooral ook als internationale architectuurstad, multimediastad, festivalstad en pilot-stad voor ontwikkelingen op het gebied van beleid en visie op landelijk politiek nivo. Met deze karaktereigenschappen wil de stad Rotterdam zich graag op een positieve wijze profileren. De functie van stadsfotograaf is daarbij van wezenlijk belang. De eerste indruk is namelijk veelal een visuele indruk.
De Functie: De stadsfotograaf selecteert wekelijks een aantal opdrachten uit een verzameling op de website geposte voorstellen van Rotterdammers. In overleg met het Gemeentearchief zal hieruit een aantal opdrachten worden gekozen. De fotograaf heeft hierin de doorslaggevende stem. Hij maakt de afspraak met de opdrachtgever. Naast deze publieke opdrachten werkt de fotograaf op eigen initiatief. Het publieke en non-commerciële karakter van de functie en de officiële titel van stadsfotograaf helpen hem of haar toegang te krijgen tot iedere persoon en elke instelling in de stad. De beelden worden geplaatst op de beeldbank die te vinden is op de webpagina van de stadsfotograaf. Bezoekers kunnen de beelden downloaden. Van het werk zal een tentoonstelling worden samengesteld. Een boek uitgegeven. Jaarlijks zal men de stad zien veranderen. En deze verandering komt binnen handbereik van ieder.
Gevraagd: Je bent professioneel fotograaf en bent creatief, ondernemend, zelfstandig, communicatief vaardig en innovatief op het gebied van fotografie. Je beschikt over een getraind oog, een brede maatschappelijke interesse en hebt een oorspronkelijke visie. Je bent jonger dan 45 jaar en woonachtig in Rotterdam. Gevraagd wordt minimaal 1 keer per week een onderwerp te selecteren van het aanbod op de website van de stadsfotograaf en die te documenteren en daarnaast een 10-tal projecten zelfstandig te initiëren dan wel in overleg met het Gemeente Archief Rotterdam te selecteren. Je zorgt zelf voor de eindselectie en laadt die wekelijks ‘op’ naar de website. Daarnaast begeleid je actief twee ‘stagiaires’ fotografie. Elk gedurende een halve periode van het actieve stadsfotograafschap.
Aanbod: Geboden wordt een fijnmazig web van organisatie bestaande uit ondersteuning door het Gemeentearchief Rotterdam, contacten bij deelgemeenten, verenigingen & Rotterdamse bedrijven. Een expositie en mogelijk een boek van een jaar lang stadsfotograafschap. Het salaris bedraagt € xx,- voor een periode van 52 weken waarvan 12 weken verlof.
Reacties op dit voorstel, voor verdere ontwikkeling en aanvullende ideeën, kunnen gezonden worden naar:
Rogier Maaskant contact(at)rogiermaaskant.com
About these ads