— maandag 16 juni 2014, 13:52 | 2 reacties, praat mee

Raad voor de Journalistiek van het infuus

Hans Laroes, voorzitter van de Raad voor de Journalistiek - © Valerie Kuypers/ANP/KIPPA

Twee jaar geleden was de Raad voor de Journalistiek op sterven na dood. Voorzitter Hans Laroes: 'Er restte ons één ding te doen; de positie van de Raad versterken en daarmee de politiek van ons lijf te houden'. Broodnodige hervormingen doen hun werk: de vakbroeders zijn weer tevreden. Nu nog die ene grote droom: De Telegraaf terug aan boord. Laatste wijziging: 27 februari 2015, 11:45

De ontmanteling van de Raad voor de Journalistiek tussen 2011 en 2013 doet denken aan de beurscrash van zes jaar geleden. Alle signalen springen tegelijk op rood, gevolgd door de vrije val. En dan die angstvraag: komt het ooit nog wel goed?

Het was wel kantje boord, blikt bestuursvoorzitter Folkert Jensma terug. ‘We waren dichtbij opheffing. Toen ze mij vroegen als nieuwe voorzitter wist ik echt niet of de Raad een half jaar later nog zou bestaan. De kritiek was: te juridisch, te pretentieus, te omslachtig en vooral te weinig gezaghebbend.’

Er gebeurde ook zoveel rampspoed. Er ontstond commotie over omstreden uitspraken. Over de zaak Brinkman bijvoorbeeld. Elsevier pakte de politicus stevig aan in een hoofdredactioneel commentaar. De Raad achtte een weerwoord op zijn plaats. Hoofdredacteur Arendo Joustra vond dat de vrijheid van de columnist aan banden was gelegd. Uit protest nam het opinieweekblad afscheid van de Raad.

Harde oordelen over het gebruik van de geheime camera leidden eerder tot een boycot door Tros Radar en Tros Opgelicht. HDC vertrok. Het Parool, en RTL4 hielden het eerder al voor gezien.

Ver daarvoor, in 2007, was De ­Telegraaf afgehaakt, een klap die nog steeds nadreunt. Voormalig hoofdredacteur Johan Olde Kalter (†) van de grootste krant van Nederland was immers decennia lang een gerespecteerd lid van de Raad.

Daar kwam bij dat de subsidiekraan dicht ging. De begroting slonk in één klap van 2,5 naar 1,5 ton.

Toch aarzelde oud-hoofdredacteur Hans Laroes (NOS Nieuws) niet om in te stappen toen hij werd benaderd als opvolger van voorzitter Victor Lebesque.‘Ik heb de Raad altijd serieus genomen. Het moest wel veel journalistieker vond ik, en minder formeel. Verder weg van de pseudo-juridische aanpak. Als enige voorwaarde stelde ik dat ik geen zittingen wilde voorzitten. Als voorzitter moet je vrij kunnen discussiëren over opvattingen die leven. Als betrokkene is dat een stuk lastiger.’ Zijn benoeming paste in het streven om de Raad te ‘dejuridiseren’ en meer gezag te geven.

Laroes is de eerste voorzitter zonder een juridische achtergrond. Hij kon geen nee zeggen, daar komt het op neer. ‘Met grote zorg zag ik dat de Raad aan het eroderen was. Het dreigde te gebeuren dat Den Haag zich ermee ging bemoeien. Er werd gesproken over het aanstellen van een media ombudsman. Door alle affaires in de media in Groot-­Brittannië was er druk voelbaar vanuit Brussel. Er restte ons één ding te doen; de positie van de Raad versterken en daarmee de politiek van ons lijf te houden.’

Jensma, die eind 2012 Fons van ­Westerloo opvolgde als bestuursvoorzitter van de Stichting Raad voor de Journalistiek: ‘Ik heb het altijd een bijzonder nuttig instantie gevonden. De journalistiek is beter af met zelfregulering dan met een door de overheid benoemde oordelaar. Mijn achtergrond als jurist speelde ook een rol. Ik vind procedures interessant.’

Lebesque, gepensioneerd journalist van de Volkskrant en tevens jurist, was de eerste, en laatste betaalde voorzitter. Of hij destijds opstapte vanwege alle interne problemen? ‘Welnee, mijn contract liep af. Ik was benoemd voor twee jaar. Daarna heb ik het nog een tijdje ad-interim gedaan, omdat geen opvolger gevonden kon worden. Ik was toen al 72. Een spannende tijd was het. Die discussie over alle vernieuwingen. Niet dat ik het overal mee eens was. Zo zouden juristen de zittingen van de Raad niet meer mogen voorzitten. Wat een kletskoek. Dat voorstel heeft het gelukkig niet gehaald. Nu hoor ik niks meer over de Raad. ­Gebeurt er eigenlijk nog wel iets?

Voor het antwoord op die vraag moeten we bij zijn opvolger zijn. ‘Meer debat, minder rechtspraak’, luidde de slogan van Laroes bij zijn aantreden maart vorig jaar. Lebesque heeft wel gelijk; het is opvallend stil geworden.

Laroes zal het niet ontkennen. ‘Ik hou wel van een beetje de boel opschudden. Maar neem het jaarverslag even door en je zult zien dat 2013 niet het jaar was van spraakmakende zaken. Van de andere kant kunnen wij geen debatten organiseren. Daar ontbreken ons de middelen voor. We kunnen net doen wat we moeten doen. Wel proberen we een discussie van de grond te krijgen over de invoering van de nieuwe leidraad. Niet dat vakbroeders nu de slingers voor ons zullen ophangen, maar ik heb wel het idee dat de Raad meer geaccepteerd wordt dan twee, drie jaar geleden.’

De nieuwe werkwijze vloeit voort uit een combinatie van wensen van bestuur en leden en kritiek en raadgevingen van beroepsgenoten. De insteek is een kleinschalige, informele klachtenafhandeling in gewone mensentaal. Journalisten moeten tijdens zittingen aantonen dat ze waarheidsgetrouw en accuraat berichten, onpartijdig en fair zijn en dat ze controleerbaar en integer zijn. Dat zijn de drie kernwaarden van zorgvuldige journalistiek die de Raad hanteert.

Klagers moeten eerst proberen om tot een vergelijk te komen met krant, omroep of ander medium. Lukt dat niet, dan kan pas aangeklopt worden bij de Raad. Klachten tegen niet aangesloten mediabedrijven worden niet meer in behandeling genomen. ‘Voor dat laatste valt veel te zeggen, net zo goed dat je daar je bedenkingen bij kunt hebben’, vindt Huub Evers, lid van de Raad voor de Journalistiek. ‘In het geval van De Telegraaf staat de klager in de kou. Die kan nu nergens terecht. Een ombudsman à la de Volkskrant of NRC Handelsblad heeft die krant niet.’

Het doel om de procedure te ‘dejuridiseren’ lukt niet helemaal, vindt Evers. Aan de ijver van het bestuur ligt het niet, maar je kunt klagers en verweerders niet opleggen dat ze geen advocaten mogen inhuren en niet met pleitnota’s komen.

Laroes hierover: ‘Gekscherend heb ik wel eens gezegd dat er een bordje op de zittingskamer moet komen te hangen met daarop de mededeling “verboden voor advocaten”.

Evers ervaart tijdens de zittingen het spanningsveld tussen de goede bedoelingen van de Raad en de uitvoering. ‘De Raad is lang beschouwd als een vorm van tuchtrechtspraak, die het eigenlijk niet is. We streven een journalistieke toetsing na, niet een juridische. Maar aan de voorkant beslist de klager of verweerder of hij een advocaat meeneemt. De NOS neemt standaard de huis­jurist mee. De tegenpartij, zeker een bedrijf of instantie, voelt zich dan gauw geroepen om hetzelfde te doen.’

Het werk zit er nog niet op, benadrukt Laroes. In het najaar wordt de nieuwe werkwijze geëvalueerd, gevolgd door het aanpassen van de statuten en het opstellen van de definitieve leidraad. Nieuwe media zullen leiden tot nieuwe inzichten. Daarom ziet de voorzitter een rol weggelegd voor bloggers en datajournalisten bij de Raad. ‘Het verbaast me dat de Raad zich nog steeds weinig bezig hoeft te houden met digitale media’, zegt hij. ‘Door internet wordt nieuws veel sneller gepubliceerd. Dat leidt tot de vraag of je verantwoordelijk bent voor het doorplaatsen van nieuws van een ander. Daar moeten we het wel over hebben. Net zoals we het ongetwijfeld ooit zullen hebben over toepassingen in de journalistiek van de Google-bril.’

Resumerend zegt Jensma: ‘De ingrijpende hervormingen waren nodig, ook al stuitte dat intern op weerstand. Achteraf gezien had het veel eerder moeten gebeuren, dan hadden we het niet zo moeilijk gekregen. Toch hebben er ons doorheen weten te slaan. De nieuwe aanpak werkt. HDC, Elsevier en RTL Nieuws zijn terug. Met Het Parool gaan we praten. Hopelijk keert ook De Telegraaf terug. Er is een tijd geweest dat ze wel meededen. Daarom; zeg nooit nooit.’

Tip de redactie

Wil je Villamedia tippen, maar is dat te gevoelig voor een gewone mail? Villamedia is aangesloten bij Publeaks, het platform waarmee je veilig en volledig anoniem materiaal met de redactie kunt delen: publeaks.nl/villamedia

Praat mee

2 reacties

Dolf Rogmans, 24 juni 2014, 12:23

Victor Lebesque mailt:
Kleine aanvulling/correctie op artikel over de Raad voor de Journalistiek (Villamedia juni 2014).
HDC keerde de Raad niet de rug toe, omdat zij bezwaren had tegen het functioneren van de Raad, maar omdat de hoofdredactie van de dagbladen van HCD Media het niet eens was met belangrijke onderdelen van het in november 2012 naar buiten gebrachte vernieuwingsplan. Met name het al via een persbericht wereldkundig gemaakte voornemen om juristen te weren uit de Raad, viel bij HDC slecht. De kritiek op dit voorstel heeft het bestuur van de Stichting Raad voor de Journalistiek de dwaling doen inzien. Het voorstel werd ingetrokken.
De directeur van HDC, mr Tim Klein, zegde vlak na publicatie van het bestuursbesluit over de juristenban zijn lidmaatschap van de Raad voor de Journalistiek op.
HDC Media is alweer geruime tijd loyaal aan de Raad.

Victor Lebesque
gewezen voorzitter Raad voor de Journalistiek

Marjolein Slats, 25 juni 2014, 10:48

En Arendo Joustra van Elsevier laat weten:

In het artikel ‘Raad van het infuus’ (juli 2014, pagina 11) staat dat Elsevier uit de Raad voor de Journalistiek stapte uit protest tegen het oordeel van de Raad in de zaak-Brinkman. Die uitspraak van mei 2012 was inderdaad idioot (als je een commentaar over een politicus schrijft moet je hem eerst om wederhoor vragen), maar Elsevier vertrok al uit de Raad begin 2000 en deed dat om principiële redenen.

Arendo Joustra, hoofdredacteur Elsevier

Colofon

Villamedia is een uitgave van Villamedia Uitgeverij BV

Uitgever

Dolf Rogmans

Postadres

Villamedia Uitgeverij BV
Postbus 75997
1070 AZ Amsterdam

Bezoekadres

Johannes Vermeerstraat 22
1071 DR Amsterdam

Factuurgegevens

Villamedia Uitgeverij BV
Johannes Vermeerstraat 22
1071 DR Amsterdam

Contact

redactie@villamedia.nl

Redactie (tips?)

Chris Helt, hoofdredacteur

Marjolein Slats, coördinator magazine

Linda Nab, redacteur

Lars Pasveer, redacteur

Trudy Brandenburg-Van de Ven, redacteur

Rutger de Quay, redacteur

Nick Kivits, redacteur

Sales

Sofia van Wijk

Emiel Smit

Teddy van der Laan

Webbeheer

Marc Willemsen

Vacatures & advertenties

vacatures@villamedia.nl

Bereik

Villamedia trekt maandelijks gemiddeld 120.000 unieke bezoekers. De bezoekers genereren momenteel zo’n 800.000 pageviews.

Rechten

Villamedia heeft zich ingespannen om alle rechthebbenden van beelden en teksten te achterhalen. Meen je rechten te kunnen doen gelden, dan kun je je bij ons melden.