NPO-ombudsman Margo Smit waarschuwt voor de ‘handigste Harry’

De ombudsman, die onafhankelijk is, bekeek de berichtgeving op radio, tv en internet vanaf de eerste berichten eind 2019 tot 1 juni , toen de coronacrisis een andere fase in ging. Smit woog daarbij belangrijke uitzendingen over de persconferenties, het liveblog en de specials Feiten&Fabels, maar nam ook steekproefsgewijs reguliere uitzendingen mee in haar oordeel en deed bronnenonderzoek.

Smit keek of de berichtgeving proportioneel, accuraat & inzichtelijk, onpartijdig, pluriform, kritisch en tijdig was. In het onderzoeksrapport en een artikel daarvoor heeft Smit veel waardering voor het werk van de NOS. Kritiek beperkt zich tot kanttekeningen.

Zij concludeert: ‘Bij alles dat er in de eerste vijf maanden van 2020 door NOS Nieuws aan berichten gemaakt is, steekt uiteindelijk dat wat er niet, of pas laat was, de redactie zelf het meest. Maar niet alleen de journalistiek: de hele samenleving vraagt zich af waarom het tussen half maart en begin april zo stil bleef over de gebeurtenissen achter de deuren van de verpleeghuizen’.

‘Wat je merkt is dat volume, organisatiegraad en makkelijke omgang of ervaring met de pers helpen bij het (ook soms te) veel aanwezig zijn van bepaalde groepen (horeca, luchtvaart) of standpunten (scholensluiting, ic-bezetting) in de berichtgeving. Groepen of sectoren die meer versnipperd of bescheiden zijn en minder goed georganiseerd (in dit geval de verpleeghuiszorg, maar ook de cultuursector) kunnen altijd al gemakkelijker enige tijd uit beeld verdwijnen’.

‘Deze crisis laat nog eens zien dat je heel goed bij de les moet blijven als je wilt voorkomen dat de hardste stem of handigste Harry wél altijd aandacht krijgt. Iets dat breder dan in de pers mag resoneren’.

Hoofdredacteur NOS Nieuws Marcel Gelauff herkent het beeld dat Smit schetst. Vooral in de beginperiode was het erg zoeken naar wie over de epidemie aan het woord gelaten moest worden, meldt NOS Nieuws.

Gelauff: ‘Het rapport van de Ombudsman laat heel goed zien hoe lastig het is om te bepalen wie je aan het woord laat. Waarom geef je een bepaalde benadering de ruimte in je uitzendingen? Op grond van wat? Het was voortdurend een journalistieke worsteling om daar een goed midden in te vinden. De redactie discussieerde er elke dag over. In het NOS Journaal op televisie wil je puntig samenvatten, eenduidig en feitelijk zijn. Het is lastig alle nuances in een filmpje van 1 minuut 40 te behandelen. In een programma als Nieuwsuur of Met het Oog op Morgen kun je gemakkelijker drie mensen lang laten discussiëren. Maar we moeten met dit rapport zeker bekijken hoe we daar ook in onze eerstelijns nieuwsvoorziening nog beter mee om kunnen gaan.’

‘Verpleeghuizen gaan op een gegeven moment dicht en dan verdwijnen ze uit beeld. Tv had natuurlijk het probleem dat niemand er meer naar binnen mocht, maar ook bij andere media zie je een hiaat in de berichtgeving.’’

De oorzaak daarvan lag niet alleen bij de journalistiek. ‘De ziekenhuizen hadden goedgebekte woordvoerders die dagelijks cijfers presenteerden, maar de verpleegsector is meer versnipperd. Dat merkte je niet alleen bij de media, maar ook in de politiek: bij reconstructies bleek dat ze al vroeg om extra beschermingsmiddelen hebben gevraagd, maar ze kwamen er bij niemand doorheen.’

Toch zegt Gelauff ook hier een les te trekken. ‘We moeten ons blijven afvragen wie we niet bereiken, welke invalshoeken we missen. Verpleeghuizen waren misschien minder georganiseerd, maar dan moeten we dat eerder signaleren. We moeten actief blijven zoeken naar onderwerpen die niet vanzelf naar ons toekomen.’