Naïef baasje die Sauer

Derk Sauer (60) ontvangt in zijn ingetogen ingerichte appartement dat uitzicht geeft op zowel Het IJ als de grachtengordel. In een razend tempo geeft hij deze dagen interviews naar aanleiding van het verschijnen van het boek Moscow Times van Dido Michielsen (zie recensie op pagina 69,) over de Russische jaren van Sauer en zijn vrouw Ellen Verbeek.

Wat vindt u eigenlijk van het boek?

‘Ontzettend knap. Wij keken ernstig op van het idee om een boek over onze Russische tijd te maken. Al die jaren hadden we geen logisch archief bijgehouden. Mijn columns die ik jaren voor Het Parool heb geschreven boden enige houvast. En Ellen heeft altijd van alles verzameld. Maar om daar een chronologisch verhaal van te maken – daar heb ik grote bewondering voor. En wij wilden eigenlijk een boek dat niet alleen over ons ging, maar via ons over de veranderingen in Rusland. Ik vind dat ze daar heel goed in is geslaagd.’

Het boek is goed gedocumenteerd maar heeft soms iets van een hagiografie.

‘Ik heb daar al veel vragen over gehad. In Rusland zou deze vraag niet worden gesteld. Dat is typisch Nederland en typisch voor journalisten. Dido wilde wel graag ook wat kritische noten kraken, maar ze kon heel moeilijk mensen vinden die iets negatiefs over ons konden zeggen. Er waren geen affaires.’

Misschien had ze bij Geert Mak moeten aankloppen (die vorig jaar de ‘snelle stijl’ van Sauer hekelde, onder meer vanwege de forse dividenduitkering die de Raad van Commissarissen – waarvan Sauer president-commissaris was – uit NRC Media trok).

‘Maar die heeft mij niet in Rusland meegemaakt. Dit boek gaat over ons Russische leven.’

Intimi spreken in het boek over het ‘bedrieglijke naïeve van Derk’, noemen je ‘Napoleon’ of zeggen: ‘hij lijkt geen bedreiging’. Dat suggereert dat er ook een andere kant is.

‘Het is geen act. Ik vind dat ik redelijk naïef ben. Ik ga er altijd vanuit dat ik mensen kan vertrouwen. Dat vind ik gewoon een goede levensinstelling. Soms loopt dat faliekant mis, want niet iedereen is te vertrouwen. Maar dat leidt bij mij niet tot de consequentie dat ik dan maar geen vertrouwen heb.

Ik ben voor niemand een bedreiging. Ik denk dat wordt bedoeld dat ik wel op een doel afsteven. Dus als ik vind dat dingen anders georganiseerd moeten worden zal ik proberen dat te bewerkstelligen.’

Voormalig NRC-hoofdredacteur Birgit Donkers vond dat u teveel invloed wegnam bij de hoofdredacteur ten gunste van de uitgever door uw Russische bedrijfs­model op te dringen bij NRC Media.

‘Ik geloof in het nieuwe uitgeven; een nauw contact tussen uitgever en hoofdredacteur. Birgit Donker chargeerde die invloed enorm. Het was angst. Ik vond bijvoorbeeld dat je die internetmensen gewoon hun ding moest laten doen. Het was duidelijk dat ik vond dat er dingen moesten veranderen. Dit werd het brandpunt, maar was niet het belangrijkste aspect. Ik zei: zo heb ik het in Rusland georganiseerd en het is een model dat weer van tafel kan, maar zoals het nu gaat, gaat het niet goed. Terugkijkend constateer ik dat er na die periode weer een winning mood is ontstaan bij NRC. Er is weer elan. De krant heeft weer toekomst.’

U heeft recent uw functie als president-commissaris bij NRC Media opgezegd, met als reden tijdgebrek.

‘Het was een combinatie. Ik heb een nieuwe baan geaccepteerd in Rusland (bij RBK, red.) en dat is heel druk. Anderhalf jaar was ik om de week op en af in Nederland-Rusland, en daar werd ik wel moe van. Daarnaast heb ik me een beetje verkeken op de functie van president-commissaris. Je moet heel veel procedurele dingen doen met vennootschapsrechten en dergelijke, vergaderingen voorzitten en overleg met de ondernemingsraad. Als ik mag kiezen is dat niet mijn meest favoriete werk.’

Op de redactie van NRC bestaat de vrees voor een Apax-scenario (waarbij de durfkapitalist krantenconcern PCM opkocht, uitkleedde en weer doorverkocht, red.) voor NRC Media. Is dat denkbaar?

‘Dat denk ik niet. Ik kan geen garanties geven want ik heb maar 9% van de aandelen. Maar Egeria begrijpt heel erg goed dat het houden van de aandelen van NRC bepaalde verantwoordelijkheden met zich meebrengt en dat een Apax-scenario enorme schade zou veroorzaken voor Egeria zelf. Apax zit in Engeland, wat kan het hun schelen hoe er over hen geschreven wordt in Nederland. Voor Egeria ligt dat anders.’

Er is vorig jaar een buitensporig dividend (12,5 miljoen euro) uitgekeerd van 2,5 keer de winst. Hoe gaat dat in de toekomst?

‘Dit jaar is besloten geen dividend uit te keren. Over volgend jaar kan ik geen garanties geven. De meerderheid beslist. Maar ik ben niet ten principale tegen een winstuitkering. Egeria is een onderneming, geen lief­dadigheidsinstelling. Maar ik heb er nooit een geheim van gemaakt dat je er prudent mee om moet gaan.’

Prudent, maar de uitkering vorig jaar was dat niet ten opzichte van de winst.

‘Die hete aardappel ligt nog steeds op tafel. Toen Egeria NRC overnam hebben ze de onderneming ruimer gefinancierd dan nodig was. Er zijn afspraken gemaakt met de OR, maar het is erg onduidelijk hoe die afspraken luiden. Die staan niet helder genoeg op papier. Maar er is meer geld dan strikt nodig was.’

Was dat geld bedoeld voor het NRC Restaurant Café?

‘Nee, het was bedoeld voor tegenvallers. Naar gelang de tijd vorderde bleek het echter best goed te gaan met de NRC. Er stond gewoon heel veel geld op de rekening.’

Hoeveel?

‘Ja, ik ga niet in bedragen treden. Maar Egeria heeft vorig jaar gezegd: we willen dat geld toch terug hebben. En op basis van de afspraken die met de OR zijn gemaakt konden we dat ook. Alle commissarissen, inclusief de werknemerscommissaris, vonden die uitkering te billijken. Ik heb niet tegengestemd. Gezien de crisis was het achteraf verstandiger geweest die buffer wat langer in het bedrijf te houden.’

Waarom is goed eigenaarschap van kranten toch zo moeilijk?

‘Egeria is de laatste tijd erg stabiel. Ik heb op dit moment niet zoveel te klagen. Als je wereldwijd kijkt zie je dat de waarde van kranten in korte tijd enorm is gedaald. Van tien à twaalf keer de winst naar vier keer de winst. Bedrijven die miljarden waard waren zijn nu nog miljoenen waard. Dat maakt ze interessante overnamekandidaten. En het is een lastige bedrijfstak. Het kapitaal bestaat voornamelijk uit journalisten, die kritisch en lastig zijn. Het grote verschil met Rusland is dat daar nog steeds een groeimarkt bestaat, terwijl Nederland als decennia een verdringingsmarkt kent. Het werkt ongelofelijk veel prettiger om in een groeimarkt te zitten. Met Independent Media (het mediabedrijf dat Sauer opzette en in 2004 verkocht aan het Finse Sanoma, red.) groeiden we een periode jaar op jaar met 20 of 25 procent. Dat is natuurlijk leuker dan jaar na jaar te moeten bezuinigen en rationaliseren.’

Doen Nederlandse dagbladuitgevers het zo slecht?

‘De meerderheid – Telegraaf, Wegener , NDC – heeft er een zooitje van gemaakt. Dat kun je objectief vaststellen. Zeker als je ze vergelijkt met omringen landen als Noorwegen, Denemarken en Duitsland. De Persgroep en NRC Media doen het aanmerkelijk beter.

Veel krantenuitgevers hebben zich laten adviseren door consultants. En dan krijgen ze van die sheets waarop staat dat de krant in elkaar zakt en internet groeit. En dan denken ze: het einde van krant is nabij dus we gaan alles op digitaal inzetten. Maar ze weten niks van digitaal, want 80 tot 90 procent van hun business komt van de krant. In het wilde weg zijn ze internetbedrijven gaan kopen, zonder zich er echt in te verdiepen. Investeren in internet is heel tricky omdat merken – neem Hyves – het ene moment de top of the world kunnen zijn en een jaar later kommer en kwel. Ze steken dus miljoenen in internetbedrijven die vervolgens niet brengen wat ze hadden gehoopt. Intussen investeren ze niet in de ontwikkeling van hun krant, die zakt dus ook in elkaar met als gevolg dat alles in elkaar zakt. TMG is daar een klassiek voorbeeld van.

Van Thillo (topman de Persgroep, red.) snapt hoe het werkt. Op de sleutelposities heeft hij mensen zitten die uit het vak komen, gepokt en gemazeld zijn en verstand van zaken hebben.’

Maar de Persgroep investeert weer nauwelijks in digitaal.

‘Ha ha. Toen ik nog commissaris bij Het Parool was begon ik elke commissarisvergadering over de website van Het Parool. Dan zei Christian: “Ja, dat internet. Laat iedereen maar fouten maken en zijn geld weggooien. Als iedereen erachter is, ga ik het ook doen.” En nu is hij om. Hij heeft recent AutoTrack.nl van Wegener gekocht. Ik ben erg benieuwd wat zijn volgende stappen zijn.’

Wat raadt u de Nederlandse dagbladuitgevers aan?

‘Back to basic. Niemand weet hoe lang het duurt, maar nog steeds worden er ontzettend veel kranten gekocht in Nederland. Als je die niet innoveert zakt het voor je neus in elkaar. Als je dat wel doet, kan het nog lang mee. De Telegraaf ziet er nog net zo uit als tien jaar geleden. Ik zou zeggen: richt je weer op die krant. Als je dat goed voor elkaar hebt kun je ook internet ontwikkelen. Maar op een slecht fundament valt niks te bouwen.’

Waarom blijft u niet in Nederland; zo te horen kan de dagbladsector u gebruiken?

‘Ha, ik ben niet verantwoordelijk voor het redden van de Nederlandse dagbladpers. Daarbij woon en werk ik graag in Rusland. RBK (waar Sauer op verzoek van miljardair Michail Prochorov de leiding op zich neemt, red.) heeft de grootste nieuwssite van het land, een groot televisiestation met dekking over heel Rusland, tientallen consumersites en en de grootste hosting business van Rusland. Waar vind je nou zo’n gigantisch bedrijf in Nederland?

Wat ook meespeelt is dat ik altijd heb gewerkt in gedrukte media, en nog nooit in een bedrijf waar de kern digitaal is. Voor ik te oud ben wil ik die ervaring wel opdoen. Dat houdt je hersens scherp.’

Wonen in Rusland heeft ook nadelen, zo blijkt uit het boek.

‘Er zijn veel redenen om niet in Rusland te willen wonen, maar de doorslag geeft de romantiek van het daar zijn. Je moet in je leven keuzes maken. De komende jaren heb ik besloten in Rusland aan de slag te gaan. Het systeem is er heel onaangenaam, maar de mensen zijn er zeer prettig. Hier is dat omgekeerd. Ik vraag me vaak af hoe het komt dat Nederlanders zo ontevreden zijn terwijl alles perfect geregeld is. In Rusland is niets perfect geregeld, maar de mensen zijn er aardige en warm. Een curieuze tegenstelling.’

En dan gaat u er een Westers efficiency-model brengen.

‘Ik probeer niet alles te veranderen; daarom vinden die Russen mij wel aardig. Maar omdat ik uit een westerse manier van werken kom probeer ik het toch allemaal net even iets beter te regelen, zonder te overdrijven.

De Russische ziel zit anders in elkaar. Men is minder concreet. Nederland is een transportnatie; zo goedkoop en efficiënt mogelijk van A naar B. Dat is de kracht van ons land. Een Rus is dat totaal vreemd. Die begint onvoorbereid zijn reis en ziet wel waar hij uitkomt. Ondertussen praat hij over allerlei zielenroerselen en emoties; een heerlijk Russisch voorwendsel om vooral niet hard te hoeven werken. Dat heeft wel wat.

De mores verschillen fundamenteel van die in Nederland. Als hier een burgemeester per ongeluk op kosten van de gemeente een zonnebril koopt kan hem dat zijn baan kosten. En dat is heel goed. In Rusland is de werkelijkheid dat vrijwel geen enkele overheidsdienst kan worden verkregen door er normaal voor te betalen. Daar niet aan meedoen is onmogelijk. Dan moet je daar niet zijn. Maar je moet wel grenzen voor je zelf stellen.’

Wat voor advies geeft u jonge journalisten?

‘Hun perspectief stemt niet vrolijk. De traditionele journalistiek zal minder emplooi bieden. Van de dagbladjournalisten zal nog maar een klein aantal overblijven. Het ouderwetse, uitgeschreven interview zal helaas voor steeds minder mensen zijn weggelegd. Internet en televisie hebben de toekomst. Waar ik me wel zorgen over maak is dat je op digitale platforms uiteindelijks steeds vervlakking ziet optreden. Kijk naar The Huffington Post. Dat begon heel journalistiek, en nu is de Privé er niks bij. Door de jacht op de clicks is het heel verleidelijk om de borsten van Beyoncé op je site te zetten.’

Heeft uw actieverleden uw stijl als ondernemer beïnvloed?

‘Ik ben begonnen als actievoerder die stukjes schreef. Ik kom uit de Vietnam-generatie. Wij waren ernstig verontwaardigd over wat er allemaal in de wereld – en met name de Derde Wereld – gebeurde. In mijn jeugd zat ik bij de Maoïstische beweging, ik droeg een speldje. Achteraf gezien belachelijk. Mao Zedong bleek een van de grootste moordenaars uit de geschiedenis te zijn. Toen ik in Rusland was zag ik meteen hoe ongelofelijk pervers dat communistische systeem is geweest. Daar wordt je bescheidener van.

Ik ben geëvolueerd tot journalist/uitgever omdat ik overal ter wereld heb gezien dat daar waar geen vrijheid van meningsuiting bestaat, geen fatsoenlijke samenleving mogelijk is. De Lenins, Stalins, Mao’s, Mugabe’s – noem ze maar op – zijn allemaal ooit met de beste bedoelingen begonnen. Maar eenmaal in de positie van ongecontroleerde macht gaat het fout.’

Journalistiek als het medicijn voor alles?

‘Nou, journalistiek is zo essentieel; en dan kom je weer terug hoe belangrijk het is dat kranten en nieuwsmedia goed worden geleid en kunnen blijven bestaan.’