Meer vrouwen op tv; mooi of lelijk!
Van alle mensen die in de media aan het woord komen is 75 procent man, zo becijferde ‘Vrouwen in de media’ onlangs weer eens. Redacties leggen de bal bij de vrouwen; die willen niet komen. Het schiet maar niet op met vrouwen op televisie, ze hebben geen pit, zijn te bescheiden óf zijn te lelijk voor de buis, vinden redacties… En presentatoren zijn ook overwegend man. Wat een nonsens! Tijd voor verandering!
Is je opwinden over het vrouwentekort op televisie het oprakelen van een feministische zeurdiscussie? Misschien. Natuurlijk is er niet alleen slecht nieuws; televisie is een medium dat óók door koninginnen wordt geregeerd. Mies en Sonja bepaalden al sinds het begin der televisietijd de beeldbuis. In het grote amusement zijn Linda en Wendy onverslaanbaar. Mariëlle Tweebeeke en Sacha de Boer zijn keien van anchors. Ghislaine Plag maakt een leuke talkshow, Eva Jinek wordt links en rechts al getipt als de nieuwe Sonja en buiten prime time komen we ook de Daphne Bunskoeken, Catherine Keijls en anderen tegen. BNN meiden Sophie Hilbrand, Zarayda Groenhart en Nicolete Klujver doen als typische, brutale BNN tomboys hun ding. En ook ‘typisch vrouwelijke’ eigenschappen kunnen het juist goed doen. op tv. De emo-televisie van Yvon Jaspers - van betrokken tot klef, maar altijd onderhoudend - even goed als de koele, soms bijna bitse, ‘sol niet met mij’ uitstraling van Antoinette Hertzenberg.
Maar toch zijn vrouwen op de buis veruit in de minderheid. Als tafelgast in talkshows bijvoorbeeld. Ruim drie jaar geleden constateerde journalist Hans Beerekamp dat, net als bij de dagbladen, vrouwen er ook als ‘talking head op tv’ bekaaid van af komen. Vijf van de zes regelmatig verschijnende gasten en deskundigen zijn mannen. Terwijl vrouwen toch zo graag ouwehoeren!
De tv-wereld pareert de kritiek met het aloude credo: ‘We willen ze wel, maar zij willen niet’. Vrouwen missen de ambitie om tafelgast te worden en als ze wèl willen zijn ze vaak te saai. In een rapport van Vrouwen in de Media doet Dieuwke Wynia, eindredacteur van De Wereld Draait Door in september 2008 een boude uitspraak over het gebrek aan vrouwelijke gasten: ‘Het klinkt misschien raar en hard uit de mond van een vrouw, maar er zijn echt te weinig leuke vrouwen. Vrouwen zijn over het algemeen bescheiden en niet zo uitgesproken, dat werkt op tv minder goed’. Ook zijn er andere ‘eisen’ voor vrouwen, legt ze uit. ‘Vrouwen worden veel meer op hun uiterlijk beoordeeld. Dat worden ze overal en al helemaal als de spoeling zo dun is als bij een talkshow het geval is. Een lelijke man valt minder op dan een lelijke vrouw’.
Dat bescheidenheid en gebrek aan pit niet werken op tv, snap ik. Maar dat uiterlijk zo allesbepalend is bij vrouwen lijkt mij nonsens. ‘Schoonheid verveelt, lelijkheid went’ gaat zelfs op tv op, bij vrouwen zo goed als bij mannen. Een mooi plaatje staat niet vanzelfsprekend garant voor lekkere televisie. Aan Arie Boomsma heb ik als televisieman echt moeten wennen. Eerst vond ik hem een soort aandachtszieke, kleffe maar te saaie Ken-pop, nu pas een authentieke, eigenzinnig denkende, betrokken televisiemaker. Hij heeft de ruimte gekregen, of genomen, om te groeien. De kersverse hoofdredactrice van Quote, Mirjam van den Broeke, ging, ondanks gezegend met een engelachtige verschijning, scherpe intelligentie en, zo weet ik uit haar columns, een aanstekelijk gevoel voor humor, ‘kapot’ bij haar eerste optreden in DWDD. Ze liet zich volkomen in de hoek jagen door beroepsbrombeer Jan Mulder, die ook alleen maar zijn eeuwenoude dansje uitvoerde; lekker fulmineren met gezwollen stem.Waar Jort Kelder met zijn ballerige branie en scherpe analytisch vermogen vrijwel dagelijks aan de DWDD tafel kan aanschuiven, zie ik Mirjam nooit meer. Terwijl ze bloedmooi is en hoofdredacteur van een belangrijk medium.
Voor televisie geldt denk ik dat je moet boeien, dan wel moet vermaken, op je eigen, authentieke manier. Uiterlijk speelt daarin een even belangrijke rol als originaliteit, humor, gekkigheid, nukkigheid of scherpzinnigheid. Intelligentie scoort altijd, net als juist vermakelijke dommigheid - zo heeft onze Britt Dekker toch wél even lekker een vaste plek aan tafel bij DWDD weten te bemachtigen. Prima wat mij betreft, alleen jammer dat er niet ook meer ruimte is voor vrouwen die wél wat te melden hebben. In talkshows moet je vooral ad rem en origineel zijn.
De neurotische spraakwaterval Marjon van Royen bijvoorbeeld heeft een energie die je, ondanks haar heerlijk bombastische manier van duiden, aan de buis doet kluisteren. Ze vertelt zo plastisch over de bloedige drugsoorlogen in Latijns Amerika dat je je bijna in een Tarantino film waant. Zelfs aan tafel bij Pauw en Witteman heb je het idee dat ze vanuit de vuurlinies verslag doet. Ze haalt nauwelijks adem, de kogels vliegen je om de oren en het levert geweldige tv op.
Strafpleiter Inez Weski met haar buitenissige verschijning, scherpe cynisme en wat huiveringwekkende, galmende klaterlach doet het ook altijd goed. Of Erica Terpstra. Haar altijd goedgemutste, ontroerende, bruisende optimisme, in combinatie met haar ontwapenende humor en zelfspot, maakt dat ze altijd van het scherm af spat. Mijn punt? Ik vind hun onderhoudende karaktertrekken net zo vermakelijk als het bokkige haantjesgedrag van bijvoorbee;d een Jan Mulder. Of de scherpe charme van Matthijs van Nieuwkerk, De soms wat verveelde, maar dan weer vileine en altijd messcherpe vragen van Jeroen Pauw. Ik denk dan ook dat het een uitstekend voornemen is om in 2012 weer eindelijk wat meer vrouwen op de buis te brengen. Mooi of ‘lelijk’... Ach, als je maar pit hebt.
Harriet Duurvoort is freelance journalist en consultant op het gebied van culturele diversiteit
Praat mee
5 reacties
Janneke van Heugten, 12 januari 2012, 21:19
Hear hear! Ik ben sinds 2008 dagelijks bezig met journalisten te overtuigen om meer vrouwen een stem te geven in de media. Bijna 346 journalisten en redacteuren staan hier inmiddels voor open en hebben zich aangemeld via https://www.vrouwenindemedia.nl/aanmelden_jl.php
Ook in mijn laatste onderzoeksrapport is te lezen dat we er al snel vanuit gaan dat vrouwen niet te zien zijn omdat ze te bescheiden zijn. De vrouwelijke deelnemers geven zelf echter helemaal niet aan ‘nee’ te zeggen vanwege een dwarsliggende bescheidenheid. Wel voelen ze de druk van ‘presteren’ tijdens een mediaoptreden een stuk sterker dan een man. Maar daar valt aan te werken.
Het hele rapport is te lezen via http://www.vrouwenindemedia.nl/pdf/Rapport_Onderzoek_Media_Vrouwenindemedia.pdf
Meer over het rapport uit 2009 is te lezen op http://www.vrouwenindemedia.nl/profiel.php?pid=64&detail=weblog&wid=8&yr=2009#nav. In dat rapport geeft 34,9 procent van de journalisten toe nog steeds een standaard bronnenlijstje te gebruiken waar voornamelijk mannen op voorkomen.
Harriet haalt een belangrijke kern naar boven. Laten we stoppen met (andere) vrouwen direct af te slachten en beginnen met deze vrouwen gewoon dezelfde kansen te geven om vlieguren te maken.
Janneke van Heugten, 12 januari 2012, 21:25
Voordat ik het vergeet. Journalisten en redacteuren: op zoek naar een vrouwelijke deskundige? Stel een persvraag via Vrouwenindemedia. Vermeld hierbij dat de persvraag doorgestuurd mag worden en de aangemelde vrouwen (supporters) helpen je zoeken. Want iedere vrouw heeft weer een eigen netwerk met deskundige vrouwen. Ik hoop dat jullie hier gebruik van gaan maken.
J. van Reede, 13 januari 2012, 10:52
Ik denk dat Janneke van Heugten de spijker op de kop slaat door op te roepen om andere vrouwen niet direct af te slachten maar ze dezelfde kans te geven om vlieguren te maken. Het valt mij op dat vrouwen, als presentator of deskundige, anders worden beoordeelt dan mannen. Op twitter gaat het voornamelijk over uiterlijk, vermeende ondeskundigheid, (uit)spraak, kledingkeuze, te mannelijk, te veel nadruk op vrouwelijk etc. Allemaal zaken die zelden of nooit bij een man aan de orde worden gesteld. En dit gebeurt voornamelijk door….vrouwen. Het lijkt erop dat het voornamelijk vrouwen zelf zijn die de behoefte hebben om andere vrouwen in de media kritischer te benaderen dan hun mannelijke collega’s. Dat vrouwen daarmee terughoudender zijn om als deskundige aan te schuiven verbaast mij niet.
Dat er te weinig vrouwelijke presentatoren een kans zouden krijgen is overigens een mythe die voornamelijk in stand wordt gehouden door Margriet vd Linden cum suis. Er is de afgelopen jaren juist uitsluitend vrouwelijk journalistiek talent doorgebroken; Marielle Tweebeeke bij Nieuwsuur, Eva Jinek bij WNL, Ghislaine Plag bij de NCRV. Dat vlieguren maken hierbij noodzakelijk is bewijst Marielle Tweebeeke; zij heeft zich in anderhalf jaar tijd ontwikkeld tot een ijzersterk anchor van Nieuwsuur. Ook Eva Jinek en anderen zullen zich, mits ze de kans krijgen, verder ontwikkelen tot nieuwe boegbeelden van de televisiejournalistiek.
Carmelita Serkei, 13 januari 2012, 13:14
Onlangs schreef Elma Drayer Hyena’s in petticoat (VN 48) en stelt in het artikel de vraag of we ons op moeten winden over virtuele vrouwenhaat. Ze trekt de conclusie dat het “reuze ergerlijk” is, maar dat we onze opwinding beter kunnen reserveren voor het feit dat vrouwelijke journalisten in Egypte en Libië pas echt te lijden hebben omdat het werken hen fysiek onmogelijk wordt gemaakt.
Drayer geeft aansprekende voorbeelden van recente vormen van seksisme op het internet in Europa en de VS. Vrouwelijke journalisten die ladingen modder over zich heen kregen; agressie in de vorm van aanvallen op hun uiterlijk en dreiging met seksueel geweld.
Ik wind me wel op over virtuele vrouwenhaat. Elke vorm van vrouwenhaat, virtueel of niet, moet bestreden worden.
Ook ik zie tijdens televisieoptredens van vrouwen op twitter de meest verschrikkelijke opmerkingen voorbij komen. Inderdaad weinig over de inhoud en veel over het uiterlijk van de betreffende deskundige dame. Daarbij doen overigens ook de dames achter hun toetsenbord van harte mee; zij concentreren zich vooral op psychologische karaktertrekken (bitchy). Je realiseren dat het (mannelijke en vrouwelijke) sukkels achter het toetsenbord zijn, helpt maar een beetje bij het omgaan met deze hatelijke aanvallen. Zeker voor de vrouwen die sterk op inhoud gericht zijn en nog weinig ervaring in de spotlight hebben is het lezen en horen van de opmerkingen schokkend.
Tuurlijk moeten ook vrouwen tegen een stootje kunnen en weerbaar zijn tegen de reacties die een publiek optreden op kunnen roepen. Maar dit is niet nodig en maakt het werken wel degelijk moeilijker.
Uit de recente gepresenteerde terugblik 2010 van de prestaties van de publieke omroep blijkt dat de representatie van vrouwen nog ver achterloopt. Zo bedraagt het percentage vrouwen op video (tv en gerelateerd internet) maar 37,6% en op de radio zelfs maar 25,2%. Er valt dus nog veel te verbeteren voor een evenwichtiger beeld. De publieke omroep pakt de handschoen op. Ze moeten wel!Maar ook vrouwelijke professionals zelf ontplooiien verschillende initiatieven op het terrein van advies en training om optreden van vrouwelijke deskundigen in de media te bevorderen (zie bv ZijSpreekt en VrouwindeMedia).Om leren gaan met virtuele vrouwenhaat vereist nieuwe vaardigheden. En ja hoor, steeds meer vrouwen hebben die. Belangrijk is om het niet te bagatelliseren. Beschrijven en benoemen is in ieder geval een belangrijke eerste stap.
Harriet Duurvoort, 14 januari 2012, 19:37
Inzichtelijk stuk in de Volkskrant vandaag, over de vrouwenhuiver van talkshowredacties enerzijds en de terughoudendheid van potentiële vrouwelijke tafelgasten anderzijds… Ik blijf bij mijn punt. Natuurlijk kun je niet alle vrouwen met elkaar vergelijken. Dat Johan Derksen een probleem heeft met het Mariska Orban, met haar voortdurende katholiek- fundamentalistische bord voor haar kop, daar kan ik inkomen. Ik vind dat ze het prima doet als tafelgast, ze intrigreert omdat ze de meeste weldenkende mensen het bloed onder de nagels vandaan haalt. Haar zelfingenomen homofobie, haar vrolijke nablaten van zelfs de meest extremistische Roomse prietpraat - spetterende televisie. Ik geef haar niet graag een compliment, want ik vind het een stuitend mens, maar ze heeft als vrouw wel ‘ballen’. En ja, het voorspelbare, misselijkmakende getwitter dat een Monique Samuel zich na een tv-optreden moet laten welgevallen… twitter maar terug dat je ze met een lieve glimlach en een grote schaar opwacht… (ahum, dat ik dit neerschrijf op een journalistenwebsite… nou ja, that’s reaguren, I guess…)