Frits van Exter: Discretie was geen optie in de kwestie-Garschagen

Op 21 september meldde de hoofdredactie dat Oscar Garschagen (64), ‘ernstige fouten’ heeft gemaakt en daarmee ‘het vertrouwen (heeft) geschaad dat de redactie en de lezer in hem stelden’. Hij zal tot zijn pensionering niet meer voor de krant schrijven.

Volgens een voorlopig onderzoek (inmiddels definitief onderzoek, pdf) van de krant heeft hij in de afgelopen twee jaar steken laten vallen in het gebruik van bronnen, in citaten en beschrijvingen. De correspondent heeft in enkele gevallen geput uit andere media zonder bronvermelding. Daarmee heeft hij de interne regels van NRC overschreden.

Veel collega’s, ook buiten de redactie, reageerden geschokt. Garschagen heeft een enorme staat van dienst als correspondent (Brussel, Washington, Tel Aviv en de laatste tien jaar Shanghai). Sommigen keerden zich ook tegen de hoofdredactie. Zij menen dat de vergrijpen te licht zijn voor zo’n harde, openbare bestraffing. Hij had zich misschien wat vrijheden veroorloofd, maar welke journalist heeft dat nooit gedaan?

NRC heeft het interne onderzoek online gepubliceerd. Het is ongemakkelijk leesvoer, ook door de details over de gemoedstoestand van de correspondent: het werk op zijn moeilijke post viel hem steeds zwaarder, hij zag op tegen zijn pensionering, was vermoeid en somber, maar wilde bewijzen dat hij het nog kon.

Natuurlijk roept dat ook, nog onbeantwoorde, vragen op over de verantwoordelijkheid van de redactie. Maar met de kanttekening dat ik niet over andere bronnen dan NRC beschik, vraag ik me af of de hoofdredactie een andere keuze had.

Discretie was geen optie: de Chinese assistent van de correspondent had zijn aanklacht online gepubliceerd in het Chinees en Engels. Aanvankelijk stelde de hoofdredactie zich achter het verweer van Garschagen tegen de rancuneuze assistent op. Maar toen hij gedetailleerd volhield en twee andere media zich ook met klachten meldden, moest het draaiboek voor crisismanagers in werking treden: onderzoeken, maatregelen nemen, volledig en publiekelijk verantwoording afleggen.

De hoofdredactie draagt niet alleen verantwoordelijkheid voor de in opspraak geraakte redacteur, maar ook voor de gehele redactie, de reputatie van de krant en de relatie met de lezers. Wie dagelijks anderen ter verantwoording roept, kan het zich niet veroorloven om zichzelf met de mantel der liefde te bedekken. Straffe maatregelen dienen intern ook als waarschuwing en zijn extern voorwaarde voor het begin van herstel van vertrouwen.

En het is misschien pijnlijk om te lezen, maar de verklaring die Garschagen zelf geeft voor zijn gedrag, wekken ook begrip en mededogen op. En natuurlijk de vraag: kan mij zoiets ook overkomen? Of is dat zelfs wel eens gebeurd?