Journalistieke ambities in gevarenzone

De fusie van de twee christelijke omroepen met verschillende bloedgroep heeft nog niet de synergievoordelen opgeleverd die aanvankelijk werden verwacht. ‘Twee geloven op één kussen, daar slaapt de duivel tussen’; het lijkt een iets te makkelijke verklaring voor de problemen. Want van een echte ‘zuilenclash’ is geen sprake. Wel bestaat er een totaal verschil van inzicht over naar welke journalistieke richting de omroep gaat bewegen. Waar de KRO graag met veel aplomb en bravoure opereert, is de NCRV aardser, genuanceerd en soms wat braafjes. In het ideale geval zou de combinatie van ‘best of both worlds’ een interessante nieuwe journalistieke aanpak kunnen opleveren. Maar helaas, vertellen verschillende (oud)medewerkers aan journalistieke tv-programma’s van beide omroepen anoniem, zit er geen enkele gedachte achter.

Illustratief was de pitch – vorig voorjaar – om tijd en ruimte op het zendschema binnen te halen. Mediadirecteur Taco Rijssemus weigerde zijn toenmalig journalistiek hoofdredacteur Jeroen Illy mee te nemen naar de onderhandelingen met netmanager Gijs van Beuzekom. In plaats daarvan zat hoofd video Gijs van Dam aan de onderhandelings­tafel. Illy kreeg te horen dat zijn belangen door de directie zouden worden behartigd. De besprekingen verlopen desastreus. Van Beusekom is niet onder de indruk van de weinig vernieuwende plannen, waarvan de opvallendste de ‘inlijving’ van Altijd Wat is in Brandpunt. Hij kent de omroep over het totaal aan journalistieke programma’s aanzienlijk minder zendtijd toe dan waar ze op had gegokt. Het programma Eén op Eén – dat op het moment van de pitch nog maar enkele maanden draait – sneuvelt helemaal. Een andere harde klap valt bij beoogd ‘vlaggenschip’ Brandpunt, dat in 2015 maar 38 uitzendingen mag maken in plaats van de verwachte 44. De beslissing van de netmanager heeft grote gevolgen voor de financiële situatie van de omroep. Ter illustratie: een aflevering van Brandpunt kost ongeveer 70.000 euro. Wanneer er zes uitzendingen minder worden gemaakt wordt het budget met ruim vier ton gekort. Het sneuvelen van Eén op Eén had nog grotere budgettaire consequenties.

Dit tegenvallende scenario hadden we niet verwacht. We hadden gehoopt op meer budget, meer programma’s en meer uitzendingen, zegt Rijssemus na afloop op een van de personeelsbijeenkomsten die volgen en waar wordt uitgelegd dat mede als gevolg hiervan nogal wat journalistieke fte’s komen te vervallen.

Intern wordt de schuld van de mislukte intekening gelegd bij Illy, die op de achtergrond meewerkte aan de totstandkoming van de plannen. In juni van dat jaar vertrekt hij ‘in goed overleg’. Een deel van de redacteuren vindt echter dat Rijssemus nooit akkoord had mogen gaan met de lage frequentie van Brandpunt; een programma als Nieuwsuur gaat de hele zomer door en kreeg recent de zondagavond erbij. Per saldo heeft omroepreus KRO-NCRV nu geen dagelijks actualiteitenprogramma, in tegenstelling tot de Vara (Pauw), NOS/NTR (Nieuwsuur) en EenVandaag (AvroTros). Rijssemus had de intekening beter moeten voorbereiden en anders achteraf verhaal moeten halen bij de Raad van Bestuur van de NPO.

Naast Illy werden het afgelopen half jaar ook de eindredacteuren Annemiek Kortlang (Eén op één, dat van de buis verdween), Bart Nijpels (Reporter) en Bas van der Ham (Brandpunt) van hun programma’s gehaald.

Nijpels vertrekt ‘vanwege een verschil van inzicht over de nieuwe structuur van de afdeling journalistiek’. Het conflict spitst zich toe op de eindredactionele bezetting van de journalistieke programma’s. Rijssemus wil Nijpels inzetten als eindredacteur voor twee actualiteitenrubrieken, om te bezuinigen, maar deze weigert omdat hij vindt dat alle rubrieken – die zwaar leunen op onthullingsjournalistiek – een eigen eindredacteur nodig hebben om de zorgvuldigheid te kunnen borgen. Ze komen er niet uit, waarna Nijpels het veld moet ruimen.

Van der Ham (die Brandpunt vijf jaar geleden opstartte en de redactie samenstelde) werd recent van de rubriek gehaald omdat Rijssemus een ander type eindredacteur zoekt die past bij de nieuwe ambities van het programma en de twee gefuseerde redacties (Brandpunt en Altijd Wat) moet samensmeden. Van der Ham is niet de ‘aanjager’ die Rijssemus zoekt.

De redacties van Reporter en Brandpunt blijven ontredderd achter; beide rubrieken hebben nog steeds geen vaste eindredacteur en tot voor een maand geleden wisten de redacteuren niet of ze nog wel een baan hadden. De omroep zit middenin een reorganisatie waarbij 18 van 53 journalistieke arbeidsplaatsen sneuvelen.

De journalistieke ambities van KRO-NCRV komen hiermee in de gevaren­zone. Als gevolg van de onevenwichtige frequentie en het pakket aan kleinere rubrieken dreigen veel vaste redacteuren op gezette tijden op de reservebank te belanden en wordt er veel flexibiliteit gevraagd in de vorm van tijdelijke contracten. Er moet flink bezuinigd worden. Het gevolg is dat er veel onrust is op de redacties, die daardoor niet tot journalistieke wasdom kunnen komen.

Wie het positief wil bekijken kan concluderen dat, hoewel de frequenties tegenvallen, Rijssemus toch een redelijk breed palet aan actualiteitenprogramma’s kan presenteren. Naast Brandpunt, Oog in oog en Reporter is er nog De Monitor, Profiel en Jinek. Een recente opsteker is dat de vervanging van Pauw door Jinek – op de felbegeerde late avond op NPO 1 – wordt geprolongeerd in de maanden juli en augustus. En ook De Monitor kreeg recent meer ruimte op het zendschema en gaat van 8 naar 24 afleveringen. Dit moet wel met hetzelfde aantal fte waardoor de werkdruk omhoog vliegt. Als de omroep ook in staat blijkt een heldere journalistieke visie te formuleren en de rust op de redacties weet terug te laten keren, kan de journalistieke belofte die KRO-NCRV leek te zijn in de toekomst alsnog worden ingelost.

Zover is het nog zeker niet. Want hoe kon het eigenlijk gebeuren dat een omroep met zulke stevige journalistieke ambities in zo’n programmatische en personele chaos belandt? Veel overkomt deze directie, er valt niet echt een richting te ontdekken, is een veel gehoorde uitspraak van betrokkenen. Veel medewerkers zijn ervan overtuigd dat Rijssemus te weinig tijd had om naast het begeleiden van de fusie en zijn eigen promotie aan de universiteit Utrecht, ook een gedegen plan neer te leggen voor het zendschema van 2015.

KRO-NCRV wilde niet reageren op dit artikel.