Journalistiek mag niet verbloggelen
De Nederlandse nieuwsmedia koersen af op een heuse identiteitscrisis, constateert Erik van Schaik. Kranten en opiniebladen schieten alle kanten op in wanhopige pogingen zich te profileren om hun lezers vast te houden. De publieke omroep gooit in één klap de actualiteitenrubrieken op de schop en roept daarmee het spookbeeld van herzuiling op. Bloggende journalisten hebben de kip met de gouden eieren nog niet gevonden op hun zelfverklaarde nieuwssites. Tot overmaat van ramp maakt de explosief groeiende invloed van de social media de traditionele controllers van het nieuws onzeker.
De identiteitscrisis komt op het moment dat er sprake is van een mediacratie in Nederland; de invloed van de journalistiek op de politiek is nog nooit zo groot geweest. Volksvertegenwoordigers besteden hun controlerende taak zelfs uit aan de pers, stellen hoogleraren parlementaire geschiedenis vast (NRC Handelsblad, 3 maart 2010). Aanleiding voor die conclusie was de val van het kabinet-Balkenende IV voor het oog van de camera, en het feit dat de Kamer er niet eens meer een debat over aanvroeg. Interessant was ook de freudiaanse opmerking van Balkenende in het voorafgaande Uruzgan-debat op 18 februari. Daar deelde de premier met droge ogen mee dat hij ‘geen behoefte (heeft) om dit debat via de media te voeren’, terwijl hij op dat moment de Kamer te woord stond.
De paradox is dus dat terwijl hun macht toeneemt, de media inboeten aan nieuwskwaliteit. Primeurs en scoops worden schaarser omdat onderzoeksjournalistiek onder druk staat en er met minder redacteuren nu eenmaal minder valt te halen. De klassieke nieuwsdefinitie van de Britse persbaron Lord Northcliffe (‘News is what somebody somewhere wants to suppress. Everything else is advertising.’) is aan erosie onderhevig, en dat geldt ook voor de daaruit voortgekomen journalistieke aanpak met onderzoeksteams en campaigning à la The Sunday Times onder Harold Evans.
Een goed voorbeeld van die worsteling vormt NRC Handelsblad met wat nu al de scoop van het jaar mag heten: de pedopaters van ‘s Heerenberg. De kwaliteitskrant die bijna uitsluitend nog opent met analyses, reportages en achtergronden, bracht het harde nieuws op vrijdag 26 februari in een uitzonderlijke streamer met vette letters op de voorpagina. Het was een goed, ‘rond’ verhaal, uitgeserveerd met getuigenissen van slachtoffers en daders op de pagina 3. In de zaterdagkrant nog een eenkolommer, en dat was het. Tijd voor de gemeenteraadsverkiezingen. Pas nadat andere media in de zaak doken, pakte NRC de draad weer op. Er was niet vooraf nagedacht over een follow-up, laat staan over campaigning; de krant gaf zijn lead in de zaak zomaar uit handen. ‘Nee, we hadden niet een heel plan klaarliggen’, bevestigt NRC-verslaggever Joep Dohmen in een reactie. ‘Wij zijn als NRC ook huiverig voor campagnejournalistiek, daar willen we niet van worden beticht. Die opening over zeven kolommen was al heel wat. Je kunt van tevoren ook niet inschatten welke dimensies het verhaal krijgt als het wordt opgepikt door andere media. Maar we zijn wel doorgegaan met ons onderzoek.’ Dohmen vertelt dat hij een aantal getuigenissen over misstanden in het Don Rua-klooster in ’s Heerenberg al in 2002 had opgedoken, maar daar toen niks mee had kunnen doen. Pas in samenwerking met de Wereldomroep, die hem belde met een nieuwe ingang, slaagde hij erin het verhaal rond te breien.
Een tweede voorbeeld is de Telegraaf, die in het tijdperk-Paradijs weer uitbundig chocoladelettert en meerdaagse veldtochten onderneemt. Daarbij gaat het slechts in beperkte mate om het daadwerkelijk lichten van tegels en het aan de kaak stellen van grove misstanden. De nog altijd grootste betaalde krant van het land voert net zo makkelijk campagne tegen de kilometerheffing of afschaffing van de hypotheekrenteaftrek, als voor een bloemetje voor verpleegkundigen of ter promotie van de eigen tv-zender WNL. In een interview in Volkskrant magazine (27 februari 2010) antwoordt Paradijs op de vraag wat volgens hem de taak van de journalistiek is: ‘Ja. Nou, ja. Dat vind ik zo hoogdravend allemaal. Daar breek ik mijn hersens niet over. Ik moet zorgen dat we elke dag een goede krant maken.’ De interviewer herinnert hem aan ‘zoiets als waarheidsvinding’, maar het is duidelijk: Paradijs maakt de krant puur op zijn gut feeling en dat is bij hem een zeer breed begrip.
Ook de andere klassieke kranten en weekbladen hebben meer moeite met het genereren van harde primeurs. Om dat te verbloemen, profileren zij zich nadrukkelijker in hun keuzes en vormgeving. Een dramatisch voorbeeld is HP/De Tijd, die onder hoofdredacteur Jan Dijkgraaf een verpletterende verplatting ondergaat en in niets meer lijkt op haar respectabele voorgangers. ‘HP/De Tijd weer spraakmakend maken, dat beschouw ik als mijn persoonlijke missie’, zegt Dijkgraaf, en hij doet dat onder meer door een op zichzelf te rechtvaardigen maar niets onthullende undercoveractie bij de PVV vijf weken achter elkaar uit te smeren en te herkauwen. Echte primeurs heeft het blad, dat de concurrentie wil aangaan met de kranten, onder Dijkgraaf nog niet kunnen brengen. De oplage zakt als een baksteen.
En doordat de nieuwsrubrieken op radio en tv nog vooral leunen op de dodebomenmedia, kunnen zij het gat niet vullen. Hetzelfde geldt voor de nieuwssites. Voor zover ze al niet verbonden zijn met de kranten, doen ze weinig anders dan met zoekspiders het web afstruinen op zoek naar reeds door anderen gebracht nieuws, of zetten ze simpelweg de persbureaus door. De bloggers die proberen ongekarnd nieuws te genereren, komen nauwelijks verder dan opiniërende journalistiek of geenstijlerij. De Nederlandse versie van web only-kranten als The Huffington Post of The Daily Beast is nog ver weg.
Intussen zijn het de social media die in toenemende mate ‘het nieuws’ bepalen en kanaliseren. Politieke tweeting heads spelen er handig op in door hun eigen bypass te creëren langs de klassieke news-outlets - en meteen ook langs hun eigen voorlichters. Zij communiceren met de burger zonder tussenkomst van de gevestigde media. Die zien zich genoodzaakt de twitteraars actief te volgen of zelf mee te doen. Frits Wester heeft al minstens zoveel volgers als kwetterkampioen Maxime Verhagen. Zo wordt de journalist een actieve speler: Wester als prototype van de journalist 3.0. En dat roept een hele reeks vragen op over professionele standaarden en ethische codes van de nieuwe participerende journalist (nog los van de kwestie van de digitale schandpaal waar Sander V. aan werd genageld).
Een tweede gevolg van de razendsnelle opkomst van de sociale media is dat het klassieke nieuws, toch al bedreigd, verder naar de achtergrond verdwijnt. Het nieuws raakt immers versplinterd en gepersonaliseerd. De traditionele media die zich richten op de sociale media maar er onvoldoende in slagen aan te haken, worden als vanzelf meer volgend en opiniërend. Zij lijken hun oertaken van onthulling en waarheidsvinding te vergeten. De onderzoeksjournalistiek staat op de tocht, ook bij radio en tv, waar de rubrieken Reporter, Zembla en Argos moeten inkrimpen of zelfs helemaal teloor dreigen te gaan. Journalisten die zich beperkt voelen binnen de gevestigde orde beginnen hun eigen onderzoeksbureau, zoals Eric Smit c.s. met Followthemoney (ftm.nl). Hun initiatieven zijn op zich toe te juichen, maar werken de verbrokkeling in de hand. En helaas moet ook hier worden afgewacht of het geld de site zal volgen.
Terwijl de muckraking cowboys hun eigen weg gaan, stellen mediamoguls als Derk Sauer, Willem Sijthoff en Bart Brouwers dat zij alleen nog achtergronden willen lezen in de kranten (‘niet wát er is gebeurd, maar waaróm het is gebeurd’). Zij hebben zeker een punt, en NRC-hoofdredacteur Birgit Donker is het helemaal met hen eens, bleek in een discussie in Buitenhof op 23 maart. Maar als dat betekent dat het harde nieuws en de serieuze onderzoeksjournalistiek uit de traditionele pers verdwijnen om verder te verbloggelen op het web, zijn ze echt op de verkeerde weg en is de identiteitscrisis in de journalistiek compleet.
Erik van Schaik is docent aan de School of Media in Zwolle en voormalig redactiechef van het Algemeen Dagblad.
Praat mee
23 reacties
ad moerman, 8 april 2010, 14:22
Dat er van alles verandert op de wereld om ons heen moge duidelijk zijn. Ook in de journalistiek. Van Schaik trapt een hele rij open deuren in en spreekt vervolgens de vrees uit dat het nieuws ‘verbloggeld’. Angst is een slechte raadgever: vroeger waren de boeren ook bevreesd voor de langs tuffende stoomtrein, de koeien zouden geen melk meer geven. Inmiddels weten we allemaal beter. Nieuwe media zijn net zo onontkoombaar als het stoomtijdperk destijds. De stoker is inmiddels verdwenen en ook in de journalistiek zal er nog veel veranderen.
We kunnen de nieuwe mogelijkheden dus maar beter liefdevol omarmen en er met z’n allen mee leren omgaan. Uit Van Schaik’s verhaal klinkt naast zorg vooral neerbuigendheid en puberale verzetsdrang richting de vooruitgang. Dat is eigenlijk best jammer voor een docent aan de School of Media (gekke naam trouwens) die studenten de toekomst in moet leiden.
Laurens Verhagen - NU.nl, 8 april 2010, 14:36
Gaan we weer. Het bekende riedeltje. Ik citeer: “Hetzelfde geldt voor de nieuwssites. Voor zover ze al niet verbonden zijn met de kranten, doen ze weinig anders dan met zoekspiders het web afstruinen op zoek naar reeds door anderen gebracht nieuws, of zetten ze simpelweg de persbureaus door.”
Als hoofdredacteur van ‘s Neerlands grootste nieuwssite (NU.nl)voel ik me aangesproken. Ja, we maken gebruik van persbureaus. Nee, we spideren het web niet met robots. En nee, we houden het hier niet bij. Net als alle andere serieuze media doen we ook zelf aan nieuws maken. Primeurs enzo. Eigen nieuwsch.
Mag ik een voorbeeld noemen van afgelopen weekend? Wie had als eerste het nieuws over de door Amerikanen vermoorde Irakezen en journalisten? Juist, dat was NU.nl:
http://www.nu.nl/buitenland/2219553/amerikanen-vermoordden-irakezen-en-journalisten.html
Waarom wordt iedere keer gekeken naar al het slechts dat momenteel gebeurt? Waarom niet eens focussen op de goede dingen die op journalistiek vlak gebeuren? En ja, dat gebeurt ook op blogs en sites. Tis me toch wat.
Annelies Verhelst, 8 april 2010, 14:39
Nieuwe mogelijkheden omarmen is een ding, maar het een hoeft het ander niet uit te sluiten. Niet de hele krant hoeft vol te staan met grootschalige onderzoeken en het-onderste-uit-de-kan-artikelen, waarin misstanden aan de kaak worden gesteld en personen verantwoordelijk worden gehouden voor hun daden, inclusief gefundeerd bewijs, en niet de hele krant hoeft vol te staan met hippe primeurtjes of meningen van redacteuren over bezigheden van non-profit organisaties (oeh, goodwill kweken). Wat er is gebeurd is net zo belangrijk als waarom het is gebeurd, dus waarom niet gewoon een balans? Bovendien: blogs hebben minder naam dan een gevestigde krant en kunnen dus makkelijk vanalles roepen, terwijl een krant de hele goegemeente over zich krijgt bij een verkeerd woord en dat kost adverteerders, abonnees en dus geld en dat is waar het tegenwoordig behoorlijk om draait bij kranten. Op je tenen lopen dus als journalist en zorgen dat je zelf daarmee niet op de lange tenen van politici en bekende nederlanders trapt.
Ik lees echter geen neerbuigendheid in Van Schaik’s verhaal, maar enigszins terechte zorg over de rol van journalistiek. Het is tegenwoordig erg makkelijk om jezelf journalist te noemen.
Bart Nijman, 8 april 2010, 15:01
Welja, weer eentje die zich grote zorgen maakt via Villamedia. Nadat Guikje Roethof haar ongenoegen over vooruitgang een week terug al had geuit, begint nu ook Erik van Schaik zich druk te maken over dat internet (dat nog eens een keer heel groot gaat worden). Ja, de journalistiek zit in zwaar weer, in een impasse misschien wel, maar NEE, dat is niet de schuld van het internet in het algemeen, noch van weblogs in het bijzonder.
Zelf ben ik ook een krantenman, ik lees NRC met plezier en werk nota bene (onder andere) als redacteur voor een huis-aan-huiskrant. Maar daarnaast omarm ik de snelheid van internet, de vrije nieuwsgaring, twitter en andere directe communicatiemogelijkheden. Wanneer zijn die ‘oudmedialen’, om die ook maar over één kam te scheren dan, nou eens klaar met hun angst voor nieuwe dingen? Een belangrijke reden dat de journalistiek in zulk zwaar weer zit, is die verlammende angst in combinatie met paniekerige reacties van hen die angst hebben voor vooruitgang en verandering. Het zijn niet de bloggers en andere nieuwmedialen die de journalistiek in zwaar weer gestuurd hebben, het zijn de oudmedialen die met hun wanhopige - en zinloze - verweer het schip stuurloos maken. Stop eens met klagen en roei eens met de vele, vele riemen die je hebt vandaag de dag. Begin zelf eens een blog waarin je verdieping en een serieuze toon hoog in het vaandel zet in plaats van anderen ervan te beschuldigen dat ze dat níet doen. De beste stuurlui…!?
Arnoud Wokke, 8 april 2010, 15:15
Dit opiniestuk is geschreven met een beperkt wereldbeeld en klopt imho op diverse punten van geen kant.
Stuk voor stuk:
“Primeurs en scoops worden schaarser omdat onderzoeksjournalistiek onder druk staat en er met minder redacteuren nu eenmaal minder valt te halen. De klassieke nieuwsdefinitie van de Britse persbaron Lord Northcliffe (‘News is what somebody somewhere wants to suppress. Everything else is advertising.’) is aan erosie onderhevig, en dat geldt ook voor de daaruit voortgekomen journalistieke aanpak met onderzoeksteams en campaigning à la The Sunday Times onder Harold Evans.”
Primeurs en scoops worden schaarser? Echt waar? Als journalist wil ik dit graag onderbouwd zien met cijfers, dit soort aannames getuigen van een Telegraaf-achtige aanpak (de pot verwijt de ketel?) zonder hierbij enige onderbouwing te noemen. Moet ik dit als common knowledge beschouwen? Of is het een generatie-verschil tussen ons, omdat vroeger sowieso alles beter was?
“Een goed voorbeeld van die worsteling vormt NRC Handelsblad met wat nu al de scoop van het jaar mag heten: de pedopaters van ‘s Heerenberg. [knip] “Nee, we hadden niet een heel plan klaarliggen’, bevestigt NRC-verslaggever Joep Dohmen in een reactie. ‘Wij zijn als NRC ook huiverig voor campagnejournalistiek, daar willen we niet van worden beticht.’”
Waar is het een goed voorbeeld van? Een gebrek aan scoops? Een goed voorbeeld van campaigning?
“Hetzelfde geldt voor de nieuwssites. Voor zover ze al niet verbonden zijn met de kranten, doen ze weinig anders dan met zoekspiders het web afstruinen op zoek naar reeds door anderen gebracht nieuws, of zetten ze simpelweg de persbureaus door. “
Stuitend geval van - daar hebben we hem weer - de pot die de ketel verwijt. Het zijn juist kranten die op enorme schaal persbureauberichten ongecheckt en rücksichtlos overnemen (twee onderzoeken naar gedaan, een in Engeland en een in Nederland, linkjes kan ik zo snel niet vinden). Die persberichten veelal voor waarheid aannemen en overtikken. Dat zijn niet de berichten die met grote chocoladeletters worden gebracht, maar die in een en tweekolommers de vulling vormen op pagina 3,5,7,9 enz. Om nog maar te zwijgen over de bijlages vol betaalde artikelen, over reisjes naar Cyprus of een hippe nieuwe auto oid.
“De traditionele media die zich richten op de sociale media maar er onvoldoende in slagen aan te haken, worden als vanzelf meer volgend en opiniërend. Zij lijken hun oertaken van onthulling en waarheidsvinding te vergeten. “
Wees eens blij dat sommige traditionele media - en dan bedoel ik sommige kranten in dit geval - doorhebben dat ze een dag later oud nieuws niet meer als nieuw nieuws kunnen presenteren. Simpelweg omdat veel mensen het al gezien hebben op tv en/of op nieuwssites hebben gelezen. Die oertaken zijn er niet meer en met een versplinterend medialandschap zijn redacties van vele honderden journalisten simpelweg niet meer mogelijk: zo massaal is bijna geen medium meer.
“Maar als dat betekent dat het harde nieuws en de serieuze onderzoeksjournalistiek uit de traditionele pers verdwijnen om verder te verbloggelen op het web, zijn ze echt op de verkeerde weg en is de identiteitscrisis in de journalistiek compleet.”
Ik ben - net als veel iedereen, gok ik - ontzettend vóór onderzoeksjournalistiek. Waar dat gebeurt, maakt natuurlijk geen bal uit. Neem nou Brenno de Winter, die het artikel voor Nu.nl heeft geschreven dat Laurens Verhagen aanhaalde. Ik durf er een wedje op te leggen dat hij in zijn eentje de afgelopen jaren meer wob-verzoeken heeft ingediend dan welke journalist van een dagblad ook? (in ieder geval van de regionale dagbladen waar ik heb gewerkt, de rest kan ik niet met zekerheid zeggen). Nu zijn wob-verzoeken typisch zaken die feiten naar boven haalt dat volgens uw definitie nieuws is: ‘what is being surpressed’. Is het dan niet zo dat Brenno meer waakhond van de democratie is dan veel collega’s van traditionele media?
Het is buiten de traditionele media niet zo slecht gesteld als u graag beweert: de grote Nederlandse sites, Nu.nl, GeenStijl, Tweakers.net (waar ik voor werk), Webwereld, Sargasso… Ik noem zomaar wat sites op waar geregeld onderzoek wordt gedaan naar nieuws en waar scoops uit voortkomen.
Het grote probleem blijft dat het aantal grote namen in de Nederlandse internetjournalistiek laag blijft: internet is bij uitstek een plaats waar ook kleinere media goed kunnen gedijen - er zijn nieuwssites over van alles en nog wat die hun eigen kleine vakgebied erg goed in de gaten houden. Die blijven enigszins onder de radar, maar ze bestaan wel en trekken met gemak vaak rond 100.000 bezoekers of meer per maand.
Maar in een aspect heeft de schrijver van dit artikel gelijk: de kranten verkeren in een crisis. En die crisis is imho existentieel, onoplosbaar en onomkeerbaar. Net zoals het klassieke casettebandje en het vinyl zijn ingehaald door de tijd, zijn kranten dat ook: natuurlijk blijven ze bestaan, maar ze woelen zich rond in nostalgie of eigenlijk in heimwee naar een tijd van suprematie die eigenlijk nooit in die vorm bestaan heeft en kunnen niet accepteren dat ze in de maatschappij van de toekomst genoegen moeten nemen met een kleinere rol.
En dat is ook moeilijk te accepteren. Maar het door elkaar halen van traditionele media en journalistiek in het algemeen getuigt van een beperkt wereldbeeld en zelfoverschatting. De wereld is veranderd en verandert steeds door. Panta rei, zoals een oud-Griekse filosoof al zei 2500 jaar geleden. En dat alles stroomt en blijft veranderen is nu juist iets dat in die 2500 jaar níet veranderd is.
Mark, 8 april 2010, 15:21
“Journalisten die zich beperkt voelen binnen de gevestigde orde beginnen hun eigen onderzoeksbureau, zoals Eric Smit c.s. met Followthemoney (ftm.nl). Hun initiatieven zijn op zich toe te juichen, maar werken de verbrokkeling in de hand.”
Vraag aan Erik van Schaik: wat is het probleem van ‘de verbrokkeling’? Moet onderzoeksjournalistiek per se gebonden zijn aan media-instituten, en zo ja: waarom? Los van het verdienmodel, bedoel ik.
Wilbert de Vries, 8 april 2010, 15:21
Het lijkt wel alsof Villamedia een magneet is geworden voor verstofte journalisten die alleen nog maar de geneugten van uitgeven op papier hebben geproefd. Vanwaar die drang om af te geven op alles wat online is en dan ook alles nog eens over één kam te scheren?
Ik sluit me aan bij Laurens Verhagen, maar dan uit hoofde van mijn hoofdredacteursschap bij Tweakers.net, de grootste technieuwssite van Nederland. Als redactie hebben wij geen abonnement op welk persbureau ook. Wij maken nieuws en schrijven achtergronden, met onze eigen redactie van 10fte (ja, in loondienst). Dit doen we al ruim tien jaar en met succes gezien de stijgende bezoekersaantallen.
Internet stelt redacties in staat nauw contact te onderhouden met hun doelgroep en zo uit eerste hand te horen waar behoefte aan is. Hiermee blijft de redactie scherp en krijgen bezoekers de informatie waar ze om vragen. In ruil daarvoor krijg je loyale bezoekers, die niet te beroerd zijn om nieuwstips met de redactie te delen. Ook bij Tweakers.net gebeurt dit aan de lopende band, zowel per mail, het forum als Twitter. En, hoewel binnen onze eigen niche, levert dit met regelmaat primeurs.
Bert Brussen, 8 april 2010, 15:36
School of Media?
Wat een schattige benaming voor een provinciale scholierenclub.
Jeroen Weghs, 8 april 2010, 16:09
Opiniestukken waarin de noodklok wordt geluid over ‘de staat van de journalistiek’ hangen mij inmiddels de keel uit. Het stuk van oogkleppenvisionair Guikje Roethof bijvoorbeeld. Haar dedain, angst en gebrek aan kennis op het gebied van moderne media zijn stuitend, een diskwalificatie.
Van Schaik schrijft echter een gedegen analyse en uit terechte zorg. Want ja, nieuws moet steeds sneller en goedkoper. Dat kwaliteit daarmee in het geding komt lijkt mij niet te ontkennen.
Onbegrijpelijk is toch dat er telkens weer naar dat groezelige internet wordt verwezen als oorzaak van het probleem en niet als oplossing. Initiatieven als http://www.thesochiproject.org/ en http://wikileaks.org/ tonen aan dat de dorre grond van het internet een prima voedingsbodem kan zijn voor diepgravende journalistiek.
De afgelopen week schreven wereldwijd alle kranten over de onthulling van WikiLeaks. Dat zij die berichten overtikten van het internet is tot daaraantoe, dat je het filmpje dan niet direct kan bekijken is jammer, maar dat al die bomen daarvoor moesten sneuvelen is ronduit zielig.
Tom Sanders, 8 april 2010, 16:31
Waar haalt de auteur de arrogantie vandaan om te veronderstellen dat alleen kranten en opiniebladen journalistiek bedrijven? Juist bij die kranten en opiniebladen hebben de lezers de afgelopen jaren het hardst met hun voeten gestemd. Maar niet de behoefte van de lezer (de klant dus) is maatgevend, maar de perceptie van grijze heren in achterkamertjes, zijn kennelijk bepalend voor hoe journalistiek hoort te zijn.
Voor wie schrijven media eigenlijk? Dhr. Van Schaik kijkt te veel naar zichzelf, maar is zijn klanten volledig uit het oog verloren.
Tom Sanders
Hoofdredacteur Webwereld, Computerworld.nl, CIO.nl, Channelworld, Techworld.nl
Arjan Dasselaar, 8 april 2010, 16:48
@Tom - Zoals je al zegt, zijn lezers klanten. Maar er zijn heel wat journalisten die dat niet zo willen zien, en ik kom er bij trainingen genoeg tegen die het verwerpelijk vinden de lezer als klant (oftewel volwassen consument) tegemoet te treden. Zie ook: http://www.denieuwereporter.nl/2010/02/sapir-whorf-op-de-journalistieke-werkvloer/
@Laurens - Misschien omdat focussen op de goede dingen de terechte vraag zou oproepen waarom sommige journalisten dan liever klagen ipv te proberen die kansen om te zetten in concrete voorbeelden van media-innovatie (waar je op dit moment nog gratis geld van het Stimuleringsfonds vd Pers voor kunt krijgen ook).
Goede dingen negeren is niets anders dan klassieke cognitieve dissonantiereductie: je niet afvragen waarom andere media- en informatiebedrijven wel geld verdienen (en echt niet alleen met troep) - want dan moet je zelf misschien wat veranderen en toegeven dat je niet perfect bent - maar zoeken naar redenen waarom de rest van de wereld niet deugt.
Een prachtig voorbeeld hierboven is het bespreken van ftm.nl - een prima initiatief, zoals de auteur gelukkig ook toegeeft, maar er wordt met de haren weer een nadeel bijgesleept, namelijk dat het zou ‘verbrokkelen’. So what. De lekkerste kaas is brokkelkaas.
Mark, 8 april 2010, 16:58
Leuk nieuwtje voor Erik van Schaik. Dit artikel heeft het (relatief) hoge aantal reacties te danken aan de verfoeide social media, mn. Twitter.
JeroendeK, 8 april 2010, 21:40
Bewijs nummer zoveel: het gaat weer over de vorm: journalistiek mag niet verbloggelen. Journalistiek mag niet vern**k*n is de regel.
Johan Sterk, 8 april 2010, 22:12
Het stuk doet me een beetje denken aan het boek dat die monnik schreeft tegen de duivelse uitvinding van de drukpres… het boek verscheen in druk. Ik denk dat de auteur eens moet gaan googelen. Ooit van Asia Times of Wikileaks gehoord?
Erik van Schaik, 9 april 2010, 01:45
Collega’s, dank voor jullie reacties.
Mijn stelling @Arnoud dat primeurs en scoops schaarser worden, kan ik helaas (nog) niet met gedegen onderzoek onderbouwen, wel met mijn ervaring bij een klassieke nieuwskrant bij uitstek, het AD. Sinds de Persgroep daar eenderde van de redactie vrijwillig (!) heeft laten uittreden, zet de papieren krant minder de toon met eigen nieuws, al weet ik dat ze hun stinkende best doen. Op de site is dat al helemaal verleden tijd, want de Persgroep besloot deze los te koppelen van de printredactie en rooft nu enkel nog van het web. Terwijl juist het AD onder Jan Bonjer afkoerste op een web first-policy: primeurs het eerst op de site. Stap terug dus, maar het schijnt geld op te leveren; dat doet het althans bij de Belgische evenknie hln.be (met veel blote billen, borsten en broodjes aap).
Mijn punt is nou juist @Mark, en daar mag je best zorg over hebben, dat dat vervloekte verdienmodel er nog niet is in de nieuwe media. Gooi dus het kind (de krant) niet met het badwater weg door bijna alleen maar achtergronden te leveren of je alle kanten op te profileren behalve met hard nieuws. Onderzoeksjournalistiek buiten de gevestigde instituten: vooral doen, maar houd ook een aantal newsgetters van de lange adem binnenboord. Nu komen de kranten en tv-rubrieken achter elkaar met onthullingen uit boeken van vaak voorheen hun eigen journalisten (De geldpers, Nina, ZKH, Bernhard: Een verborgen geschiedenis, De Lakeman-dossiers, Luns: Een politieke biografie, Job Cohen: Burgemeester van Nederland). Sommige nieuwtjes daarin hadden best eerder aan het publiek mogen worden prijsgegeven.
En verbloggeling: ja natuurlijk brengen de bloggers ook hard nieuws, maar dat lukt ze door hun verbrokkeling lang niet dag in, dag uit. Alle lof voor Tweakers.net, @Wilbert, Webwereld etc. @Tom, en vlak ook Computable.nl niet uit, maar met alle respect, het gaat me om het algemene nieuws, niet de specialisten die hun weg wel vinden. Kijk naar regionale nieuwssites als http://dnu.nu (De Nieuwe Utrechter), waar vaak nog geen handjevol verslaggevers sappelt. Zie ook een site als http://www.welingelichtekringen.nl waar drie – inmiddels twee – ex-HP/De Tijd-coryfeeën niet zozeer nieuws maken maar het vooral schiften voor hun lezers. Dat doen ze mooi, maar daar ga je de oorlog niet mee winnen.
Ik hoop op zoiets als de Huffington Post, die met haar Investigative Fund het afgelopen halfjaar vijftig nieuwsverhalen produceerde; maar ook daar gaat het nog om non-profit journalism. Het jaarbudget van 2 miljoen dollar komt geheel voor rekening van donateurs. Altijd lastig als je onafhankelijk wilt zijn. En wat gebeurt er met het aantal pageviews als de HuffPost een betaalmuur zou oprichten?
Ten slotte @Laurens, goed om te horen dat nu.nl ook eigen nieuws maakt, dat kan jullie positie alleen maar versterken en biedt perspectief. Maar voor de goede orde: ik doelde niet op het brengen (of overnemen) van het nieuws als eerste, hoe belangrijk dat óók is, maar op het maken ervan: het IJslandse handwerk van Rop Gonggrijp c.s. Dat volgde overigens op de onthulling in september 2009 van David Finkel van de Washington Post. Jawel, een krant.
JeroendeK, 9 april 2010, 08:39
@Erik van Schaik
Je zou eens een keer je ogen moeten openen. Alsof de traditionele media dag in dag uit hard nieuws brengen. Bloggers, verbrokkeld of niet, brengen veel meer hard nieuws dan de traditionele media. En wat doet het er toe of bloggers niet elke dag hard nieuws brengen? Wanneer de ene blog geen hard nieuws heeft, is het wel op de andere blog te vinden.
Het gaat slecht met de journalistiek omdat het geen inhoud brengt. Omdat het altijd om de vorm gaat. Omdat journalisten denken dat ze wat zijn en opgeleid worden door docenten die niet bijgeschoold zijn. De journalistiek stelt niks voor tegenwoordig.
Elisa van der Schaaf, 9 april 2010, 11:58
De onderzoeksjournalistiek staat toch onder druk omdat bijna niemand er geld aan uit wil geven?
Daarom heb ik de onderstaande casus geschreven:
Stel je bent hoofdredacteur van een krant en nieuwssite met algemeen nieuws. Een redacteur (in loondienst) komt naar je toe en zegt heel waarschijnlijk een ontluisterende scoop te hebben. Alleen hij heeft wel twee weken de tijd nodig om alles uit te zoeken omdat hij het fijne er nog niet van weet. Hij vertelt daarbij dat het heel belangrijk is dat er in de tussentijd niets naar buiten wordt gebracht omdat anders zijn bronnen zich terug zullen trekken.
Hoewel je weet dat dit kostbaar is, besluit je het te doen omdat je inziet dat het inderdaad iets heel bijzonders is waar hij over gaat schrijven. Aan de andere levert deze redacteur zo’n vier a vijf artikelen op een dag. Nu werkt hij twee weken lang aan slechts één artikel. Hiervoor moet je dus een oplossing verzinnen waarbij of freelancers vervangen of ervoor kiezen dat er minder artikelen worden gepubliceerd.
Ondertussen werkt de redacteur hard aan zijn onderzoeksartikel. Hij controleert de informatie van zijn informant bij zo’n tien verschillende bronnen die ook aanvullende informatie hebben, duikt zelfs de bedrijfsarchieven in en drinkt een kopje koffie met de dochter van een betrokkene die hem aanwijzingen toespeelt waar hij ook nog achteraan gaat. Het levert een hard nieuws artikel met een met een ontluisterende scoop op waarin eerlijk staat wat er is gebeurd en wie er in welke mate bij betrokken is. Elke bewering wordt ondersteund met meerdere bronnen.
Ook is het mogelijk om het artikel op te splitsen in vijf vervolgartikelen.
///
Dan heb ik de volgende vragen die ik graag aan jullie wil stellen:
Wat is nu de economische waarde van dit artikel? (Is het meer waard dan een artikel waarbij één specialist aan het woord komt bijvoorbeeld)
Zou je de krant van die dag duurder verkopen vanwege dit artikel?
Zou je er geld vragen aan lezers om het gehele artikel te kunnen lezen op de site?
Rene Quist, 9 april 2010, 14:29
Ik vind dergelijke discussies uitermate fascinerend, vooral om dat er zo veel misplaatste arrogantie van journalisten in doorklinkt. Ik ben zelf twaalf jaar journalist geweest en sinds enige tijd woordvoerder van de Erasmus Universiteit. Mijn beeld van journalisten is sindsdien verslechtert. Leuke stukjes maken luidt het devies of persberichten bewerken. Scherpe vragen zijn er nauwelijks en scherpe verhalen al helemaal niet.
Zeker niet van gevestigde media. Als we al eens een lastige vraag krijgen, is dat veelal van een relatief klein medium. Of we krijgen van een journalist van een gevestigd medium een stortlijst aan vragen die bovendien simultaan aan alle universiteiten wordt gestuurd. Zonder dat er nu direct een verdenking is van echt nieuws.
Dat levert mij een conclusie op: het huidige uitgeversmodel voor media is geen lang leven beschoren meer.
Journalisten doen de verkeerde dingen (persberichten nabellen en dan er twee namen boven zetten), gebruiken hun tijd inefficient en daarbij zijn salaris en werkdruk zeker voor oudere journalisten niet in verhouding. Een blogger draait zijn hand niet om voor text, video, twitter en foto’s bewerken. Een dagbladjournalist tikt zijn stukken en thats it.
Het businessmodel klopt niet.
Media zullen tot een herschikking moeten komen van hun middelen. Laat simpel nieuws aan de persbureau’s, laat specialistische materia aan de freelancers en focus op activiteiten die meerwaarde bieden voor je lezer.
In het geval van NRC zijn dat schandalen, economie in het geval van het AD zijn dat scherpe analyses over voetbal en regionieuws.
Dat de website van het AD mij nul boeit en niets te maken heeft met de papieren AD is vooral een zaak van de uitgever. Het is gratis, dus niet zeuren.
Door andere keuzes te maken, harder te werken is er wel degelijk ruimte voor echt nieuw nieuws.
Ik heb zelf een tamelijk succesvolle site over golf:
http://www.golfvivant.nl. Die maken we naast het normale werk. Voor de Masters pakken wij uit: we schrijven wedstrijdverslagen, portretten, analyses. Verbrokkeling?
Misschien, maar in het AD stond vandaag niets over dit toernooi… Dus je moet soms wel uitwijken naar andere media om aan je informatiebehoefte te voldoen.
En met deze site is prima geld te verdienen. Adverteerders willen best in contact komen onze golfende lezers. Waarom verdienen wij geld: Omdat wij de bedrijfsprocessen slim inrichten: open source software, veel teleconferencing en goed inkopen. Metro, waar ik jaren hebt gewerkt, slaagt er ook al geruime tijd in met beperkte middelen een aardige krant te maken
Ik heb recent het boek de Geldpers van Joost Ramaer over PCM gelezen. Wie dat leest, krijgt een beeld van tamelijk impcompetente managers die weinig snappen van de krant als businessmodel.
Gelukkig hebben we nu Belgen.
Marcel Hooft van Huysduynen, 11 april 2010, 01:49
@Laurens Verhagen
Goed werk laurens. je tikt een berichtje over van een andere website en je doet dat snel. Gefeliciteerd. Het toont aan dat de dames en heren van nu.nl weten hoe een toetsenbord werkt.
De kritiek die ik hier lees op het stuk van Erik van Schaik is afkomstig van heren als Verhagen en Dasselaar, die er hun brood van hebben gemaakt om nieuws van anderen over te tikken, en een voorlichter als Quist, die bedrijven vertelt hoe ze nieuws uit de krant moeten houden…
Michel ten Hoove, 11 april 2010, 10:40
En daar gaan we weer bij Villa Media. Gezellig bloggers bashen. Alles lekker bij het oude laten, dat werkt.
Een tijdje geleden sprak ik voor een vakblad een ondernemer die bij zijn klanten en potentiële afnemers werd zwartgemaakt door één van de concurrenten. Deze ondernemer gaf te kennen zich hier niet toe te verlagen, maar van eigen kracht uit te gaan. Een mooi voorbeeld om op te volgen bij Villa Media lijkt mij zo. In plaats van met veel dedain neerbuigend te doen over het gebrek aan kwaliteit van veel weblogs (om nog maar te zwijgen over het vermeende niet toepassen van journalistieke waarden als bronnen controleren en feiten checken). Alsof bloggers dat niet zouden kunnen of willen.
Een kat (lees: de zieltogende media) maakt rare sprongen, maar in plaats van af te geven op de zichzelf journalist noemende bloggers zou diezelfde media zich beter kunnen afvragen hoe ze haar journalistieke taak tot in lengte van dagen kan blijven vervullen.
NB: In het kader van feiten checken wil ik Van Schaik er graag op attenderen dat de discussie in Buitenhof waarnaar verwezen wordt niet op 23 maart maar op zondag 21 maart was (Bron: http://www.vpro.nl/programma/buitenhof/afleveringen/42943846/). Je zal dit feit als blogger maar klakkeloos overnemen.
Jan Dijkgraaf, 12 april 2010, 08:05
Ik ben blij dat mijn beide zoons het vak nog op De Goede Manier gaan leren. In Zwolle. Van meneer Van Schaik. Als ze door de loting komen…
Rene Quist, 12 april 2010, 09:26
@Marcel Hooft van Huysduynen.
Jammer weer van het dedain richting voorlichters. Ben zelf ruim 12 jaar journalist geweest en niet omdat ik nu voorlichter ben, kan ik ineens niet meer nadenken over het journalistieke vak.
Nieuws uit de krant houden? Ik spreek bijna dagelijks met je collega’s van het FD/BNR. Als we een ding niet doen bij de Erasmus Universiteit is het wel nieuws uit de krant houden.
We helpen wetenschappers om erin te komen en we helpen journalisten om mbv van wetenschappers artikelen te schrijven.
Ik snap dat dedain nooit zo richting voorlichters.
Bas de Vries, 13 april 2010, 00:25
Dat heb ik wel vaker bij dit soort discussies, dat ik de nadere toelichting van de auteur sterker vind dat het oorspronkelijke artikel. Had zelf ook al het idee dat Van Schaiks bewering dat er tegenwoordig zoveel minder ‘primeurs en scoops’ (wat is eigenlijk precies het verschil tussen die twee begrippen?) vooral was ingegeven door zijn (op zich begrijpelijke) frustraties als AD’er. Kan me trouwens ook niet herinneren dat HP/De Tijd ooit heeft uitgeblonken in harde primeurs. Met name de Haagse Post las je veel eerder vanwege de trendverhalen, toch?
Vraag me ook af of het zo kwalijk is dat nieuws in het social media tijdperk zo ‘versplintert en personaliseert’. Je kunt dat ook democratisering noemen. Het was altijd al zo dat niet-journalisten vaak het eerste bij ‘breaking news’ waren, maar nu hebben ze ook de middelen om daar als eerste over te berichten. Dat houdt journalisten scherp en maakt ze (hopelijk) ook een beetje bescheidener. Politici die via rechtstreeks met burgers communiceren? Zonder tussenkomst van de ‘klassieke news-outlets’? Graag! Zouden ze vaker moeten doen! En wat nog mooier is: burgers kunnen zo ook veel directer politici bereiken dan in de goede oude tijd…
Wel jammer dat er in de reacties hierboven opnieuw zo langs elkaar heen wordt gepraat. Van Schaik maakt zich (volgens mij terecht) zorgen over de gaten die vallen als de oude, meer generalistische media verder worden uitgekleed, terwijl de internet-opvolgers het met zoveel menskracht minder moeten doen. Dan is het niet voldoende om erop te wijzen dat er ondermeer op technologie-gebied zoveel nieuws wordt gegeneerd online. Zie wat er momenteel allemaal wegvalt in de regio. Ook wat dat betreft is het te hopen dat de hyperlokale initiatieven van ‘mediamoguls’ als Bart Brouwers snel een groot succes worden.