Journalisten: te volgzaam of onbewust onbekwaam?

Politicoloog Meindert Fennema mocht ‘the big picture’ schetsen. Populisten, zo doceerde de oud-hoogleraar, huldigen het standpunt dat ‘het volk goed is en de elite slecht’. Fennema memoreerde dat ‘perspartij’ D66 (mede-oprichter Hans van Mierlo was redacteur van Het Handelsblad) dé populistische beweging van de vorige eeuw was. ‘Inmiddels is het populisme van links naar rechts verschoven. Maar de media zijn niet meegeschoven. De media zijn in verwarring.’

Dat ging Volkskrant-redacteur Remco Meijer iets te snel. ‘Verschoven van links naar rechts? Vind je de SP dan niet links populistisch?’ Fennema, onmiddellijk: ‘Ja.’ Dat was dan duidelijk: ook anno 2016 bestaat er nog links populisme.

Wilma Haan van Het Parool: ‘Misschien zijn we wel in verwarring omdat we sinds Fortuyn niet echt meer aan de bal zijn. Tot eind jaren 90 leken we zelf te kiezen, of we bepaalde politici zouden boycotten, of we kritisch over ze zouden schrijven of niet. Nu hebben we te maken met politici die ervoor kiezen om ons niet te woord te staan.’

Meijer herkende dat. ‘De populistische partijen maken zichzelf schaars. Het is bijvoorbeeld niet zo dat je als journalist van de Volkskrant volgende week een interview met Sylvana Simons van DENK in de krant kunt hebben, want dat wil ze niet. Thierry Baudet wilde op de zondag dat hij bekend maakte de politiek in te gaan geen telefonische toelichting geven. En Geert Wilders laat zich alleen in verkiezingstijd interviewen.’

Wierd Duk van het AD, die zélf regelmatig voor rechtse populist wordt uitgemaakt, wees erop dat je als journalist moet investeren in zulke partijen. ‘Wilders en Baudet word zo vaak met zoveel dedain door de media behandeld dat ze zeggen: ik ga gewoon niet meer met jullie in zee.’

Pieter Klein, adjunct-hoofdredacteur van RTL Nieuws, kwam terug op de genoemde ‘verwarring’. ‘Ik bén niet in verwarring! Ik vind het goed dat er populistische partijen zijn. Ze geven een stem aan het volk. Wel denk ik dat de journalistiek nieuwkomers onvoldoende serieus neemt en te veel op de stoel van de macht kruipt.’ Dat neemt hij ook zichzelf kwalijk, benadrukte Klein.

Het probleem is niet zozeer dat de gevestigde media links zijn, maar dat ze politiek correct zijn, betoogde Duk. ‘Nederlandse journalisten hebben enorm de neiging te willen deugen. Deugen tegenover elkaar. Dus volgen ze bijna klakkeloos het neoliberale discours van de gevestigde partijen: meer Europa, meer kosmopolitisme, meer diversiteit. Nou, veel mensen denken op die thema’s heel anders. Ze zoeken andere geluiden in de media en vinden die alleen maar online, bij sites als ThePostOnline en GeenStijl. Het succes van GeenStijl is ongehoord: vier jongens in Amsterdam-Noord die de Nederlandse politiek op een ingrijpende manier kunnen beïnvloeden.’

En die daar de gevolgen van ondervinden, net als hijzelf. Dat hij op Twitter voor ‘stuk schimmel’ wordt uitgemaakt door een medewerker van de Universiteit Utrecht vindt Duk nog tot daar aan toe. ‘Maar ik word ook bedreigd. Door extreem links: de antifascisten, de Internationale Socialisten en buitenparlementair links binnen de SP.’

Duk maakt, vertelde hij, deel uit van ‘een groep journalisten die dit dagelijks overkomt, zoals de joodse Esther Voet en mensen rond GeenStijl’. Duk benadrukte dat deze journalisten niet zozeer politiek rechts zijn, maar slechts ‘een politiek correct discours’ aanvallen. De groep bereidt een aangifte van bedreiging bij de politie voor.

Pieter Klein van RTL snapt ‘dat gejeremieer over interviews’ niet zo. ‘Waarom maak je je daar zo afhankelijk van? Er valt genoeg te beschrijven en te analyseren.’ Wilma Haan viel hem bij. ‘We laten veel te veel woordvoerders van politieke partijen aan het woord. “Partij X wil dit.” Maar politici communiceren steeds meer zelf, via internet. We kunnen van veel meer waarde zijn als we die stroom beweringen controleren op hun waarheidsgehalte en voorzien van duiding. We zijn te veel gericht op dat ene interview.’

Sylvana Simons zat ook in de zaal. Het aspirant-Kamerlid van DENK geeft de journalistiek ‘na twintig jaar interviews geven’ het nadeel van de twijfel, vertelde ze gespreksleider Frénk van der Linden. ‘Ik kan mijn achterban zelf wel bereiken via Facebook. Ik heb er geen enkel vertrouwen in dat de journalist waarachtig verslag doet van het gesprek dat met mij heeft plaatsgevonden.’

Haar campagneleider heeft dat vertrouwen evenmin. Tegen de vier op het podium: ‘Ik verdenk jullie van onbewuste onbekwaamheid.’