Joris Luyendijk op festival Perugia: De journalistiek is fundamenteel stuk

Je kunt alles zelf online terugkijken…
Het mooie van het congres is, dat alle workshops en discussies worden opgenomen en op de site worden geplaatst. Het loont dus de moeite om even door het programma te scrollen op zoek naar een onderwerp dat je aanspreekt. Klik op het item en op de volgende pagina staat de uitleg plus de video van de bijeenkomst. Best wat bijeenkomsten zijn alleen in het Italiaans, maar meer dan voldoende zijn in het Engels.

Twee dingen mag je echt niet missen
En dat zijn de verhalen van Jay Rosen en Joris Luyendijk. Beiden met een Nederlands tintje. Luyendijk natuurlijk omdat hij Nederlander is en Rosen omdat hij als professor aan het Journalism Institute in New York sinds een jaar De Correspondent helpt bij hun start in Amerika. En omdat ze beiden een oorspronkelijke gedachte over journalistiek naar voren brengen.

Jay Rosen
Volgens Jay Rosen is het tijd het vertrouwen in de journalistiek te optimaliseren. Want vertrouwen is een hol begrip geworden. Meer Republikeinen vertrouwen de tweets van Trump dan journalistiek. Wat dan wel? Rosen is een fan van De Correspondent en somt in 14 punten hun kijk op journalistiek op. Wees transparant, werk samen met het publiek en wees niet bang te onderwijzen. Zo vat ik het even samen. Kritiek vanuit de zaal: hij zet Trump-stemmers weg en neemt daarmee in feite afscheid van hen. Mijn gevoel: Rosen vertelt zijn verhaal op zo’n gedragen toon dat je bijna denkt dat hij het nieuwe evangelie voorleest. Luister en oordeel vooral zelf.

Joris Luyendijk
Eerder stelde hij het werk van buitenlandse correspondenten aan de orde en beschreef de financiële crisis. Nu constateert Joris Luyendijk dat de journalistiek fundamenteel stuk is. Journalisten stellen zaken aan de kaak, de politiek doet niets en het publiek raakt teleurgesteld in de politiek en de journalistiek. Luyendijk: ‘Ik denk dat hoe beter wij ons werk doen, hoe sneller het instort.’ Oplossing? Hij is er nog niet helemaal uit, maar het zou helpen de politieke redacties op te heffen. Die schrijven over de verkeerde dingen. Ze moeten worden omgevormd tot ‘fixers’ die andere journalisten helpen politici te confronteren met hun falen of te dwingen zaken op te lossen.

Luyendijk reikt juist wel populisten de hand. ‘Het gaat niet om populisme. Dat is een naam die de elite het geeft. Het gaat om proteststemmen.’ Journalisten moeten niet voor één oplossing kiezen, zei hij op een vraag van Bas Mesters. De journalistiek kan oplossingen aandragen en nog beter dilemma’s aan de orde stellen. De politiek moet oplossen. Ook hier weer, luister vooral zijn veel gedetailleerdere verhaal.

Een paar suggesties uit het zeer rijke aanbod
Met 301 bijeenkomsten in 5 dagen is het onmogelijk alles bij te wonen. En ik heb ook niet alles kunnen beoordelen. Met die disclaimer in gedachten een paar zaken die mij opvielen. Zoals gezegd, je kunt alles zelf gratis online terugkijken. Het kost even tijd, maar het is de moeite waard.

Workshops
- 14 tips hoe je een community bouwt. Tip 1: vraag aan je publiek wat je moet uitzoeken
- Tips en trucs voor datajournalisten van een paar toppers
- De Correspondent maakt fouten en leert er van. Zo kun jij daarvan leren
- Van clicks naar impact. Opnieuw tips en trucs
- Speciaal voor John de Mol als kersverse eigenaar van het ANP: wat is de toekomst van persbureaus. Goed nieuws: er is een toekomst
- Hoe vraag je geld aan journalistieke fondsen in Europa? Jawel, ook hier weer tips en trucs
- Tijdschriftmakers opgelet! Hoe Vogue succesvol in 11 landen actief is

Discussies en panels
- Hoe helpen we Mark Zuckerberg? Zijn de nadelen van digitale platforms nog te veranderen?
- Diversiteit op redacties. Voorbeelden uit andere landen
- Bepalen algoritmes wat we maken en wat ons publiek bereikt. Of hebben we er zelf ook nog wat over te zeggen?
- Onderzoeksjournalist? Dan moet je legalleaks.info kennen. En kijk dan ook deze paneldiscussie

Luister je liever? Tilburgse studenten Journalistiek maakten 4 podcasts vanuit Perugia.

Tot slot een kritische noot
In Perugia verzamelden zich zo’n zevenhonderd sprekers en een veelvoud aan toehoorders om 5 dagen te praten over journalistiek. Een beetje over uitgeven, best veel over techniek maar vooral hoe je journalistiek bedrijft in deze tijd. De toegang is gratis. Dat maakt de (financiële) drempel laag om vanuit Europa een paar dagen naar het congres te komen.

De keerzijde is dat het congres wordt gesponsord. Niet door de gevestigde mediabedrijven, maar door Google, Facebook en Amazon. Dan geldt de regel: als het gratis is, ben jij het product. De bedrijven krijgen veel aandacht in Perugia. Ze leggen in allerlei workshops uit hoe we hun spullen kunnen gebruiken om ons bereik via hun platformen te verhogen.

Vervolgens benaderen ze onze adverteerders met de mededeling dat onze lezers op hun platform zitten en dat ze door hun slimme algoritmes onze lezers beter kennen dan wij zelf. En weg zijn onze inkomsten. Het is ongelofelijk dat Google, Facebook en Amazon het congres mogen sponsoren. Daarmee is dit eigenlijk een oproep aan Europese uitgevers om de financiering van het congres over te nemen en de agenda van die paar dagen in Perugia niet te laten bepalen door de bedrijven die ons opeten.