‘Je komt altijd aan, maar ergens anders.’ De schepping van Karine Zenja Versluis
Voor de rubriek De Schepping schrijven makers zelf iets over de totstandkoming van hun werk. Dit keer: fotograaf Karine Zenja Versluis over haar boek ‘Debaltsevo, Where Are You?’ In 2013 besloot Versluis haar familiegeschiedenis te gaan onderzoeken in de stad Debaltseve, Donbas, Oekraïne. De plek waar haar oma is geboren. Uiteindelijk was ze tien jaar onderweg omdat alles anders liep dan verwacht. De zoektocht zelf werd de rode draad in het verhaal.
Deze boekpublicatie zou eigenlijk geen boek worden. De stad waar ik heen zou gaan, daar ben ik nooit aangekomen. Het museum waar ik zou exposeren is ter ziele gegaan. De hoofdpersoon – mijn oma – die ik zou interviewen, werd dement en overleed.
Dit is een verhaal over de making of van een making of. Want uiteindelijk werd de zoektocht zelf de rode draad in het verhaal. Wat startte als een ‘gewoon’ documentair fotografieproject dat maximaal een jaar zou duren werd uiteindelijk een verhaal dat een periode van tien jaar bestrijkt en meerdere keren van richting veranderde. En wat eigenlijk begon als een persoonlijke zoektocht werd zodanig politiek gevoelig dat ik letterlijk slapeloze nachten had over één letter.
Als lezer vraag je je nu misschien af, wie is deze maker en waar gaat dit in godsnaam over?
Mijn tweede naam is Zenja, vernoemd naar mijn Oekraïense oma. Na de Tweede Wereldoorlog was ze met mijn opa, die ze in Duitsland had ontmoet, naar Nederland gekomen. Maar hoe het precies gegaan was? Ik had geen idee. Net zo min als dat ik niet wist hoe haar leven er in Oekraïne uitzag.
Al toen ik fotografie studeerde fantaseerde ik over een reis naar Debaltseve, haar geboorteplaats in Donbas, Oekraïne. Op de een of andere manier schoof ik het steeds voor me uit. Alsof ik aanvoelde dat er ook een duistere kant aan het verhaal zou zijn.
In 2013 besloot ik naar Debaltseve te gaan op zoek naar herinneringen van mijn oma en om erachter te komen hoe ze in Nederland was beland. De reis was al gepland toen in november 2013 de onrust op Maidan plein in Kyiv begon. Kort daarna werd de Krim geannexeerd. Ik moest mijn reis annuleren. Het was te gevaarlijk. Ik vroeg uitstel aan bij fondsen en verwachtte kort daarna de draad weer op te kunnen pakken. Maar helaas: de zelfverklaarde volksrepubliek Donetsk werd uitgeroepen, Debaltseve lag er middenin en in 2015 werd de stad volledig verwoest door bombardementen.
Hoe het allemaal precies is gegaan kun je in het boek lezen. En ook hoe ik uiteindelijk toch bij mijn roots ben aangekomen, alleen niet op de plaats die ik voor ogen had. Vaak heb ik gedacht om dit project te stoppen, maar iets in mij zei me steeds door te gaan. Door te gaan om de verhalen van de mensen in Oekraïne te vertellen, door te gaan om het vergeten verhaal van de generatie van mijn oma niet weer door andere gebeurtenissen te laten overheersen, door te gaan omdat ik nog één puzzelstukje in mezelf compleet wilde maken. En dat is gelukt.
Ik eindig dit verhaal met waar ik in mijn boek mee begin. Een aantal zinnen van de Argentijnse dichter Roberto Juarroz:
Het ene zoeken,
Is altijd iets anders vinden.
[..]
Je komt altijd aan, maar ergens anders.
Karine Zenja Versluis is documentair fotograaf en visueel verhalenverteller, gevestigd in Amsterdam. Ze heeft een bachelor in Social Work en studeerde fotografie aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag. In haar werk onderzoekt ze de invloed van identiteit, verschillende culturen en historische gebeurtenissen op het dagelijkse leven van mensen en hoe ze daarmee omgaan. Versluis combineert fotografie met audio, video, archiefmateriaal en tekst.
Haar boek ‘Debaltsevo, Where Are You?’ verscheen bij uitgever The Eriskay Connection (ISBN 9789492051912, 148 pagina’s, € 35,00). Eerder verschenen de fotoboeken ‘STAPHORST’ en ‘Enkeltje Schiphol’. In 2016 ging haar eerste korte film ‘What Time Is It?’ in première op het Nederlands Film Festival en werd geselecteerd voor de Debuutcompetitie.
Versluis’ werk was onder andere te zien bij FOTODOK Utrecht, Kunsthal Rotterdam, EYE Filmmuseum Amsterdam, Noorderlicht Internationaal Fotofestival Groningen, LagosPhoto (NG), Kolga Tbilisi Photo (GE), Encontros Da Imagem (PT).
Praat mee