mgm nvj maart

— maandag 15 maart 2021, 11:22 | 0 reacties, praat mee

Igor Cornelissen, oud Vrij Nederland-redacteur overleden (1935-2021)

Igor Cornelissen, oud Vrij Nederland-redacteur overleden (1935-2021)
Igor Cornelissen in 1985 - © Hans van den Bogaard / ANP

Igor Cornelissen, van 1962 tot 1997 redacteur van Vrij Nederland, is zaterdag 13 maart overleden. 'Hij was een bohemien, een artistiekeling en bepaald geen kantoormannetje dat alles uitvoerde wat de baas van hem vroeg. Cornelissen was op z’n best als hij volop z’n eigen baan kon trekken.' Dit zijn de woorden van Rudie Kagie, oud-collega van Cornelissen, op de site van Vrij Nederland. Laatste wijziging: 16 maart 2021, 08:51

Igor Cornelissen (1935-2021) vertrok in 1958 als verslaggever bij de editie-Deventer van het sociaaldemocratische dagblad Het Vrije Volk om in Amsterdam politieke en sociale wetenschappen te gaan studeren. Hij was contactueel ingesteld, had een brede interesse en radicaliseerde – als gevolg van de tijdgeest in combinatie met de door hem gekozen studierichting – in een tempo dat de door hem als voorzitter geleide studentenorganisatie Politeia nauwelijks kon bijbenen.

Cornelissen sloot zich aan bij de Vierde Internationale, een stroming binnen het communisme die voor het historisch gelijk van de door Stalin geliquideerde marxist Leon Trotski opteerde.

Hij maakte zijn studie niet af, maar belandde in 1962 via zijn Politeia-contacten als redacteur op de loonlijst van Vrij Nederland. Slechte zaak, oordeelde de Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD, voorloper van de AIVD) in een dossier waar Cornelissen decennia later de hand op wist te leggen.

De dienst vroeg zich af waarom het destijds nog PvdA-getrouwe weekblad uitgerekend ‘deze mistige politieke figuur’ had aangetrokken, maar troostte zich met de gedachte dat ‘deze er wel snel uit zou vliegen’. Cornelissen stevende echter af op een dienstverband bij Vrij Nederland dat 35 jaar zou standhouden.

In Raamgracht 4 (1998), het tweede deel van zijn memoires, citeerde hij gretig uit Inzagedossier 2.290.788-26, waarin de geheime dienst zorg uitsprak over de overstap van de ultralinkse student naar de burgerlijke pers. Wie de grijstinten uit de alledaagse werkelijkheid filtert, houdt humor over, stelde de auteur tevreden vast.

Vrij om zijn gang te gaan
De gouden jaren van redacteur Igor Cornelissen vielen samen met de oplagestijging die het progressieve weekblad doormaakte toen het zich in de tweede helft van de jaren zestig opwierp tot spreekbuis van de protestgeneratie. Hoofdredacteur Rinus Ferdinandusse, aangetreden in 1969, profileerde Vrij Nederland nadrukkelijk als ‘auteurskrant’.

Een geschikter podium had Cornelissen zich niet kunnen wensen. Elke ingeving kon hij vanaf dat moment vertalen in een artikel – een mogelijkheid die geen ander medium hem had kunnen bieden. Als hij in de redactievergadering meedeelde dat hij een serie over arbeidersraden in Joegoslavië in de pen had, had hij zijn retourtje Belgrado al op zak, om drie weken later met een koffer vol verhalen weer op te duiken. ‘Ik kon schrijven wat en waarover ik wilde, er was geen censuur bij Vrij Nederland. Ik was vrij om m’n gang te gaan,’ zou hij er later over zeggen.

Eigenzinnige koers
Zijn eigenzinnige koers stond steevast garant voor fascinerende kopij, al was niet altijd iedereen overtuigd van de urgentie van de stukken die hij inleverde. Zijn specialiteit was de Oost-Westverhouding, de opkomst en later de neergang van het communisme. Veel van zijn gekrulde zinnen landden diep in het brein van de lezer.

Ik herinner me flarden tekst van een halve eeuw geleden, zoals de vermoeide uitspraak van een gemeentelijk voorlichter uit een artikel over de met sloop bedreigde urinoirs van Amsterdam (1973): ‘Ach ja meneer, komkommertijd zeker?’ Of hoe hij beschreef hoe hij in Albanië (1978) door een geheim agent in de gaten werd gehouden. De spion had zich verschanst achter een dagblad waarin een gaatje was geknipt. ‘En toen ik opstond om naar de wc te gaan, bewoog die krant méé.’

Linkse dwarsdenkers
Igor Cornelissen was op z’n best als hij volop z’n eigen baan kon trekken. Hij was een bohemien, een artistiekeling en bepaald geen kantoormannetje dat alles uitvoerde wat de baas van hem vroeg. Zijn artikelen sloten zelden aan op de actualiteit, hij was geen primeurjager.

Ik maakte hem bij Vrij Nederland mee vanaf mijn indiensttreding in 1985 tot en met zijn vrijwel geruisloze vertrek in 1997. In de twaalf jaar waarin we collega’s waren, vertoonde hij zich zelden op de redactie. Incidenteel woonde hij op woensdagochtend een redactievergadering bij, na afloop waarvan hij steeds schielijk in zijn jas schoot en vertrok.

Zijn doorwrochte, bovengemiddeld goed geschreven stukken over linkse dwarsdenkers met wie hij zich verwant zal hebben gevoeld – van Henk Sneevliet tot Fritjof Tichelman, van Ger Harmsen tot Roel van Duyn – kwamen steeds prominent in de krant.

De enkele keer dat we met elkaar in gesprek raakten, ging het vooral over jazz, zijn en mijn passie, de muziek waar hij ooit meeslepend over had geschreven en die hij als trompettist vanaf 1972 vertolkte als leider van de IGORiginal New Hot Shots, het huisorkest van literair café De Engelbewaarder.

Het aantal optredens liep terug toen hij begin jaren tachtig naar Zwolle verhuisde en de noodzaak wegviel om dagelijks in Amsterdam te zijn.

Gedreven rasindividualist
Igor Cornelissen was een gedreven rasindividualist die – althans wat mij betreft – vanachter het toetsenbord beter tot zijn recht kwam dan in het gesprek. Dat ik hem een beetje heb leren kennen, komt vooral doordat ik zijn vijfdelige memories heb verslonden, te beginnen met het in 1983 uitgegeven Van Zwolle tot Brest-Litowsk. Vorig jaar verscheen het slotakkoord Mijn opa rookte een pijp.

In alle boeken kwam ik verhalen tegen over intriges bij Vrij Nederland waar ik tot dan toe slechts zijdelings van op de hoogte was. Boeiende lectuur, al kan ik me niet voorstellen dat Igor zich met stemverheffing zal hebben gemengd in het tumult waarvan hij in zijn proza gewaagt. Hem kennende zal hij het geruzie bedachtzaam pijplurkend vanaf de zijlijn hebben aangehoord, nu en dan een aantekening krabbelend die hij op een dag zou verwerken in de terugblikken die hij ooit ging schrijven.

De dertig boeken die het oeuvre van deze gezellige brombeer omvat, vloeiden volgens eigen zeggen voort uit het Chinese spreekwoord dat zijn motto werd: ‘De bleekste inkt is sterker dan het sterkste geheugen.’

Hij overleed zaterdag 13 maart aan een hartstilstand, in het harnas zogezegd.

De laatste jaren combineerde hij de schrijverij met het runnen van een antiquariaat (samen met een 33 jaar jongere kompaan). Zijn koopwaar prees hij aan in wervende tekstjes, zoals op vrijdag 12 maart: ‘Igor Cornelissen en de opgetrokken kruitdampen van de provobeweging’.

Dit in memoriam verscheen eerder op de site van Vrij Nederland

Tip de redactie

Logo Publeaks Wil je Villamedia tippen, maar is dat te gevoelig voor een gewone mail? Villamedia is aangesloten bij Publeaks, het platform waarmee je veilig en volledig anoniem materiaal met de redactie kunt delen: publeaks.nl/villamedia

Praat mee

Colofon

Villamedia is een uitgave van Villamedia Uitgeverij BV

Uitgever

Dolf Rogmans

Postadres

Villamedia Uitgeverij BV
Postbus 75997
1070 AZ Amsterdam

Bezoekadres

Johannes Vermeerstraat 22
1071 DR Amsterdam

Factuurgegevens

Villamedia Uitgeverij BV
Johannes Vermeerstraat 22
1071 DR Amsterdam

Contact

redactie@villamedia.nl

Redactie (tips?)

Chris Helt, hoofdredacteur

Marjolein Slats, adjunct-hoofdredacteur

Linda Nab, redacteur

Lars Pasveer, redacteur

Trudy Brandenburg-Van de Ven, redacteur

Rutger de Quay, redacteur

Nick Kivits, redacteur

Sales

Sofia van Wijk

Emiel Smit

Teddy van der Laan

Webbeheer

Marc Willemsen

Vacatures & advertenties

vacatures@villamedia.nl

Bereik

Villamedia trekt maandelijks gemiddeld 120.000 unieke bezoekers. De bezoekers genereren momenteel zo’n 800.000 pageviews.

Rechten

Villamedia heeft zich ingespannen om alle rechthebbenden van beelden en teksten te achterhalen. Meen je rechten te kunnen doen gelden, dan kun je je bij ons melden.