Ideeën opdoen met Renga: de praktijk

—-
Lees ook aflevering 1: Renga: samen dichten en zo ideeën opdoen
—-

Geen twaalf maar zeven gezworenen zwoegden op 28 maart op het maken van een Renga, een kettingvers gebaseerd op de haiku. Gastvrouw Tanja van Bergen, directeur van de VVOJ, opende de bijeenkomst met een starthaiku waarmee ze het thema van de Renga inluidde. Haar haiku klonk zo: arme verwarde/nieuwsconsument, wie helpt hem/aan wat ertoe doet? De zeven journalisten schreven als reactie elk een slothaiku.

Meer eerst zetten ze zich in twee subgroepen aan de Renga. Deze bestaat uit twee verstypen: de haiku en de wakiku. De haiku bevat drie regels van totaal zeventien lettergrepen, terwijl de wakiku twee regels telt van totaal veertien lettergrepen. Elke deelnemer schrijft beurtelings een wakiku en een haiku. Hij reageert hiermee op een vers van een groepslid. Op deze manier ontstaat er een kettingvers met een persoonlijke slothaiku als afronding. Dit verzen schrijven gebeurt in stilte; belangrijk voor de energie en de concentratie.

Brainstormen
Op uitnodiging van de VVOJ konden journalisten kennismaken met deze nieuwe vorm van brainstormen, de Renga. Anders dan de mondelinge brainstorm gaat deze methode uit van geschreven verzen in stilte vervaardigt. Op deze manier heeft elk groeplid een stem. Het betrof een pilot aangezien de methode nog in een testfase verkeert.

De Renga biedt redacties en teams de kans in korte tijd ideeën te verzamelen op basis van een thema. De bijeenkomst was bedoeld om te beoordelen of deze opzet aansluit bij de werkwijze en beleving van journalisten.

Slothaiku’s
De slothaiku’s, zeven in getal, liepen uiteen van een hint aan de journalist zelf: verras je
lezer/met een heldere visie/op het nieuwsverhaal, een oproep aan de lezer: consument, denk na/kies je bronnen zorgvuldig/kom uit je bubble tot een eigen waarneming: wouw, mooie woorden/hou ze binnenskamers/zoek nu het verhaal.

Tijdens de pitch ontstond een discussie over zowel de inhoud van de Renga als de vorm. Inhoudelijk vond men de opbrengst wat mager. ‘Je wilt met elkaar tot een bondig eindresultaat komen’, merkte iemand op. Dat lukte nauwelijks aangezien deelnemers op persoonlijke wijze reageerden op de starthaiku van Van Bergen. Je had de onderzoekers en de meer vrije schrijvers.

Renga-methode
Evenals in het oude Japan, waar de oorsprong van de renga ligt, is ook in de moderne variant het thema van de starthaiku van belang. Daarmee wordt de richting en de toon van de stille dialoog bepaald. De starthaiku van de VVOJ-directeur cirkelde om de vraag hoe de serieuze journalistiek zich te weer kan stellen tegen opkomend populisme en cynisme. Deelnemers kwamen met verschillende suggesties: streef democratisch burgerschap na, bied ruimte voor onzekerheden, zorg voor onderscheidend beeld uit betrouwbare bronnen.

Het zijn aanzetten tot verdere verdieping, tot nadere uitwerking. Dat de Renga-sessie hier geen pasklaar antwoord op gaf, is niet vreemd: het was immers een peiling op basis van het algemene thema (een peilstok in een modderige sloot). Dit leverde niet het gewenste resultaat op voor degene die een concrete oplossing verwachtte. Is dat erg?

Rationele brein
Een deelneemster vertelde dat het schrijven in ritme haar hielp in een ander kader te denken. Het zette haar over de frustratie van haar eigen gedachten heen. Het schrijven in subgroepen in wakiku’s en haiku’s nodigt hiertoe ook uit; je kunt niet achter je eigen gedachten blijven aanlopen. Je moet reageren op wat je voorganger heeft geschreven. Het tart je rationele brein.

Voor sommigen was dit onbevredigend, voor anderen juist bevrijdend. Maar zoals de Zenmonniken al wisten: de weg is krom noch recht. Dat gold ook voor deze Rengabijeenkomst op 28 maart in Amsterdam: helaas geen eensluidende oplossing, maar een waaier aan suggesties.