Renga: samen dichten en zo ideeën opdoen

—-
Lees ook: ideeën opdoen met Renga: de praktijk
—-

Half februari schrijft de Amerikaanse dichter Robert Pinsky de eerste haiku voor de Renga for Obama. Hij doet dit op verzoek van Major Jackson, redacteur van de Harvard Review Online.

Pinsky opent de renga of kettingvers met de volgende haiku: Healing in winter/Lava-flower tea – its wood/Endures like laurel.

Met dit startvers van 5-7-5 lettergrepen zet hij de toon voor deze poëtische hommage aan de oud-president. De Renga voor twaalf journalisten is géén literaire onderneming, maar een methode om een actueel thema te onderzoeken (zie kader). Met deze stille dialoog in versvorm benut je de denkkracht van de groep voor de verdieping en verbreding van een onderwerp.

Literaire traditie
Met de Renga for Obama sluit Jackson aan bij een oude literaire traditie uit Japan. Renga-bijeenkomsten waren rond de 14e eeuw erg populair in kringen van Samoerai en handelslieden.

Jonge dichters nodigden een haikumeester uit om samen met hen een renga of kettingvers te maken. Met deze ‘zittingen’ wilden ze hun dichtkunst en -stijl verbeteren onder leiding van een haiku-meester. De meester schreef de starthaiku waarop de dichters beurtelings reageerden.

Het waren energieke en vrolijke bijeenkomsten waarbij het taalplezier en het wedstrijdelement om voorrang streden.

Spelregels renga
De oorspronkelijke Japanse renga begint met een starthaiku van 5-7-5 lettergrepen, gemaakt door de haikumeester. Hierop reageert de gastheer met een vers van tweemaal 7 lettergrepen, een wakiku geheten. De deelnemende dichters, soms drie, vaak meer, herhalen deze afwisseling tot het laatste vers, de ageku, letterlijk ‘het voltooide vers’.

De rengazittingen onder leiding van haikumeester Matsuo Bashõ (1644-1694) zijn beroemd geworden: hij koos met zorg het thema voor zijn starthaiku evenals de mededichters waarmee hij renga’s van grote poëtische kracht componeerden.

Renga nieuwe stijl
Hoewel Jackson aantoont dat renga zich goed leent voor een digitale aanpak, grijpt de Renga voor twaalf journalisten terug op de klassieke vorm: de fysieke bijeenkomst. Met twaalf journalisten – allen lid van de Vereniging van onderzoeksjournalisten (VVOJ) – maken we op 28 maart een korte renga.

De renga die ik heb ontwikkeld voor groepen, redacties en teams is een moderne variant op de oude vorm. Wat bewaard is gebleven, is de versvorm en de wijze waarop de groep de renga maakt, namelijk met pen en papier. Nieuw is de inhoud en werkwijze.

Stille dialoog
De korte renga heeft een idee of probleem tot onderwerp dat om verbreding of verdieping vraagt. Er is een ‘aangever’, iemand die de starthaiku maakt en daarmee het onderwerp bepaalt. Daarop reageren de deelnemers afwisselend met een haiku en een wakiku.

Dit gebeurt in stilte. Verder schrijft iedere deelnemer een slothaiku. Zo ontstaan er binnen drie uur twaalf persoonlijke slothaiku’s in reactie op de starthaiku van de aangever.

In dit geval is de aangever Tanja van Bergen, directeur van de VVOJ. Zij was bereid mee te doen aan deze avontuurlijke vorm van een stille dialoog in verzen.

De renga-sessie sluiten we af met het pitchen van de twaalf verzen van de twaalf journalisten als de twaalf gezworenen.

Nieuwsgierig naar de uitkomst? Lees in april het verslag van de zitting van de Renga voor twaalf journalisten, deel 2.

Karel Witteveen is zelfstandig trainer/docent Creatief denken en schrijven en ontwikkelaar van creatieve methoden, zoals de Renga en de Personal Branding Game. Hij werkt freelance voor onder meer de NVJ Academy. Hij is auteur van Van idee naar tekst. Creatief denken en schrijven voor professionals.  In april start hij samen met Monique Moonen de EnsõCompany, bureau voor cultuurverandering en communicatie.