Hoe vermijd je generalisaties?

In Nederland kan iedereen een vakbond oprichten. En je hoeft ook geen leden te hebben om een cao voor een hele bedrijfstak te regelen.  En het mooie is dat de werk­gevers je betalen voor de moeite. Dit zijn volgens weekblad De Groene Amsterdammer de ‘werkgever-vriendelijke spookvakbonden’.

Werkgevers helpen zo, aldus het artikel, ‘bonden in het zadel (...) die zo min mogelijk eisen stellen en die het nooit in hun hoofd zullen halen te staken’. Je hoeft geen geharnast kaderlid van de Nederlandse Vereniging van Journalisten of een andere reguliere vakbond te zijn, om hier bedenkingen bij te hebben.

De auteurs zijn verbonden aan Investico, platform voor onderzoeksjournalistiek dat met verschillende media samen­werkt. Het stelt dat er nu zeker vijftig­duizend Nederlanders werken onder ‘relatief slechte cao’s’ die door zulke ‘bondjes’ zijn afgesloten.

Heel wijdverbreid is het fenomeen nog niet. Volgens de Algemene Werkgevers Vereniging Nederland werken er naar schatting zes miljoen werknemers (80 procent van de beroepsbevolking) onder een cao. Maar je kunt je voor­stellen dat het zorgen baart in het licht van de grote verschuivingen op de arbeids­markt waarop bonden als FNV en CNV koortsachtig het antwoord zoeken.

In het stuk komen voorbeelden aan bod, zoals de Landelijke Belangenvereniging, ‘onderhandelingspartner voor talloze bedrijven die onder dure cao’s uitwillen’. Opmerkelijk zijn ook werkgevers als Ikea, die voor het gemak zelf een bond hebben opgericht om mee te onder­handelen over de collectieve arbeids­overeenkomst.

Het Alternatief voor Vakbond is het eerste en (in woorden gemeten) belang­rijkste voorbeeld in het stuk. Deze bond werd in 2005 mede door Mei Li Vos opgericht om vooral de belangen van jongeren, flexwerkers en zzp’ers te behartigen. Volgens Investico trok de PvdA-senator zich vorig jaar terug onder druk van partijgenoten en FNV’ers die weinig op hebben met het Alternatief.

Voorzitter Martin Pikaart is verbolgen over de publicatie. Zijn bond wordt voorgesteld als een van de bonden die verdienen aan het afsluiten van voor werknemers ongunstige cao’s. Het begint al met de kop ‘De “Antillenroute” van het cao-overleg’. Dat blijkt een oude kwalificatie van werkgevers aan het adres van de Landelijke Belangen­vereniging. De lezer moet ver gevorderd zijn in het artikel voordat die nuance hem bereikt. Als De Groene hem niet de verlangde rectificatie gunt, wendt Pikaart zich tot de Raad.

In de conclusie stelt de Raad dat er weinig valt aan te merken op het onder­zoek. De Groene Amsterdammer heeft de feiten geverifieerd en Pikaart en de andere gesprekspartners in de gelegenheid gesteld hun citaten op feitelijke onjuistheden te controleren. Zorgvuldig, in meerdere opzichten.

Maar als je in de eerste alinea’s duidelijk maakt wat er allemaal mis is met de ‘spook­vakbonden’ om aansluitend uit­voerig in te gaan op het Alternatief voor Vakbond, wek je de indruk dat die club exemplarisch is. Dat vraagt om onderbouwing. Sluit het Alternatief ook alleen maar makke, werkgevers­vriendelijke cao’s af?

En de voorzitter had de gelegenheid moeten krijgen om niet alleen te reageren op de hem voorgelegde passages, maar ook op het negatieve frame waarin zijn bond zo prominent figureert.

Frits van Exter is voorzitter van de Raad voor de Journalistiek, maar heeft geen stem in de beoordeling van klachten. Hij verwoordt slechts zijn eigen mening.