‘Het poeltje waar­in we vissen droogt op’

‘De job hunt? Die is echt tergend. Als het aan mij lag was ik meteen weer aan de slag gegaan nadat ik op straat kwam te staan. Maar heel erg veel blaadjes zijn er niet meer over in dit land. Het liefst heb ik een vaste betrekking, dus solliciteer ik me nog steeds suf. Maar op gesprek komen mag je bijna nooit. Eén keer was ik heel dichtbij: toen ik solliciteerde naar een functie als redacteur bij Spijkers met Koppen werd ik tweede. Als ik heel eerlijk ben, ben ik best verbaasd dat ik nog beschikbaar ben. Ik heb de bagage en ik heb het netwerk. Maar het poeltje waarin wij vissen droogt op. En het aantal vissers wordt alleen maar groter.’

Ruim een jaar nadat we hem spraken voor ons vorige arbeidsmarktverhaal (Villamedia, oktober 2013), zit Pascal Vugts nog steeds werkloos thuis. En daar heeft de voormalig senior editor van mannenblad FHM schoon genoeg van. In juni vorig jaar kreeg Vugts te horen dat hij ontslagen werd. Uitgeverij Free Media Group had besloten de stekker uit de printversie van mannenblad FHM te trekken. Voor Vugts betekende dat aansluiten in de rij werklozen. Een rij die ook de afgelopen twaalf maanden alleen maar langer is geworden, blijkt uit data-onderzoek van Villamedia, waarbij we woelden in cijfers van het CBS, het UWV, de Kamer van Koophandel, vacaturezoeker Jobfeed en diverse andere bronnen.  Het aantal journalisten dat als werkzoekend staat ingeschreven bij het UWV is gestegen van 2093 in juni 2013 tot 2433 in augustus van dit jaar. In andere woorden: er hengelen nu 16 procent meer vakbroeders naar een nieuwe baan dan grofweg een jaar geleden.

Alleen maar schever
Uitgaande van onderzoek van de Universiteit van Amsterdam waaruit blijkt dat Nederland zo’n 15.000 journalisten telt, zit inmiddels 16,22 procent van de beroepsgroep thuis (bij onze vorige analyse was dat nog 13,96 procent). Een schril contrast vergeleken met de totale beroeps­bevolking, waarvan in augustus 8 procent al ploeterend op zoek was naar een nieuwe baan. ‘Het ziet ernaar uit dat we het ergste op de arbeidsmarkt gehad hebben. Het is niet één zwaluw waar we dat op baseren; er zijn genoeg tekenen voor. Maar voor de journalistiek is dat niet het geval’, weet arbeids­econoom Ronald Dekker van de Universiteit van Tilburg. ‘Er is weinig vraag naar journalisten. Tegelijkertijd zijn er nog hele volksstammen die graag met een kladblok en pen op pad willen. Die verhouding was al scheef en is de laatste zes jaar alleen nog maar schever geworden.’

Die laatste zes jaar waar Dekker op doelt, zijn de zes jaar die zijn verstreken sinds het begin van de economische crisis. Vergeleken met half 2008, dat wordt gezien als het begin van de crisis, is het aantal bij het UWV ingeschreven journalisten meer dan verdubbeld. Tussen april 2008 (het laagste punt) en augustus 2014 steeg het aantal werkzoekende journalisten met 134,4 procent. In de periode half 2012 tot half 2013 vielen de zwaarste klappen: tussen juli 2012 en september 2013 groeide de groep bij het UWV ingeschreven journalisten met maar liefst 69,9 procent. En hoewel de stijging het laatste half jaar afremt (en in juli en augustus zelfs een klein beetje terugliep), lag het aantal werkzoekende vakgenoten in juni van dit jaar nog altijd op het hoogste niveau van de afgelopen negen jaar.

Niet overal binnen het vak zijn de klappen even hard gevallen. Wie dieper graaft in de cijfers van het UWV, dat per vakgebied bijhoudt naar wat voor baan men op zoek is, ziet dat vooral print het zwaar heeft. Door voorgenomen bezuinigingen en verdwijnende titels (het afgelopen jaar zette Hearst bijvoorbeeld Red stop, kondigde Audax aan Glossy te schrappen, besloot TMG Spits en Metro samen te voegen en trok Sanoma onder andere de stekker uit 101Woonideeën) liep het aantal bij het UWV ingeschreven printjournalisten met een kwart op van 350 naar 440. Tellen we alle journalisten, redacteuren en eindredacteuren in de bladenbranche mee, dan is het aantal werkzoekers tussen januari 2006 en augustus 2014 bijna vernegenvoudigd. Binnen omroepland geldt een stijging van ‘slechts’ 430 procent.

Kieskeurig zijn is er dus niet bij voor werkzoekende journalisten. Ook Vugts realiseert zich dat. Terwijl hij aan de weg timmert als freelancer (onder andere voor Gamekings en Playboy), blijft hij solliciteren naar een baan. En waar hij vorig jaar nog aangaf ‘niet zomaar ergens te willen werken’, is hij nu een stuk minder stellig. ‘Ik ben een stuk soepeler geworden. Als ik nu een functie zie waarvan ik denk “dat zou ik ook wel kunnen”, dan reageer ik. Het afgelopen jaar heb ik gesolliciteerd op functies variërend van presentator voor het Klokhuis tot tekstschrijver. Mijn droom is nog steeds een veelzijdige baan met veel afwisseling. Maar ik ben nu vooral tevreden als ik maar ergens in medialand aan de slag kan.’

De keuze is… matig
Veel keus is er inderdaad niet op de arbeidsmarkt. Zeker niet wanneer we die vergelijken met een aantal jaar terug. In 2013 was het aantal vacatures het laagst in vijftien jaar tijd, blijkt uit cijfers van het CBS. Dat geldt voor de totale arbeidsmarkt, maar in het bijzonder voor de media. Het aantal vacatures in de film-, radio- en televisiesector kwam in 2013 niet boven de 500 uit. Dat zijn er zo’n 200 minder dan een jaar daarvoor. In 2007 lag het aantal vacatures met 1800 nog dik drieënhalf keer zo hoog als vorig jaar. Ook de cijfers die Villamedia lospeutert bij ‘internetspider’ Jobfeed bevestigen dat het mager is binnen de media, al liggen de cijfers bij Jobfeed – dat automatisch internet afspeurt naar vacatures – wel wat hoger dan bij het CBS. Waar die laatste in 2013 niet verder kwam dan 500 journalistieke vacatures, indexeerde het door softwareleverancier Textkernel gebouwde Jobfeed er net iets meer dan 2500. Wanneer we de twee datasets naast elkaar leggen is de beweging echter wel hetzelfde: bij beide datasets is 2013 het absolute dieptepunt.

Een prognose gebaseerd op de meest recente cijfers van Jobfeed voorspelt wel een kleine stijging voor 2014. In de eerste acht maanden van dit jaar vond de spider bijna 300 vacatures meer dan in dezelfde periode in het jaar daarvoor. Daarnaast loopt ook het aantal freelancers voor het eerst in jaren een stukje terug, blijkt uit cijfers van de Kamer van Koophandel. Eind juli stond de teller voor het aantal zelfstandige journalisten op 5340. Een jaar eerder was dat nog 5851. Meer dan de helft van hen (60 procent) harkt volgens onderzoek van de Sociaal Economische Raad maandelijks netto minder binnen dan het minimuminkomen. ‘Je vraagt je af waarom die mensen niet stoppen’, aldus arbeidseconoom Dekker. ‘Als je kunt schrijven en een HBO-opleiding gedaan hebt, zijn er genoeg andere velden om in te werken. Maar dat moet je wel willen. Als het je droom is om journalist te worden of te blijven, dan moet je dat vooral najagen. Maar stel je er wel op in dat het geen vetpot wordt.’