mgm nvj maart

— maandag 2 juni 2014, 14:24 | 1 reactie, praat mee

Blendle: geen geld, eigen schuld?

Freelancers krijgen geen cent voor de stukken die Blendle en andere digitale platforms verkopen. Ook bij de massadigitalisering van archieven staan freelancers vaak in de kou. Tijdens het debat over digitaal hergebruik op 28 mei in De Balie maakte Tijs van den Boomen, freelancer en vice-voorzitter van Lira, zich boos. Laatste wijziging: 4 juni 2014, 11:51

Laat me om te beginnen wat citeren uit het hoofdredactioneel commentaar van NRC Handelsblad van vrijdag 9 mei 2014.

“Regel is dat een museale expositie voor een kunstenaar weliswaar eervol is en bevorderlijk voor zijn naam en faam, maar dat die om te beginnen een financiële aderlating betekent. (…) Weliswaar is hij uitgenodigd als hart van het feest, maar hij betaalt voor zichzelf. Voor elke expositie stelt een museum een budget vast. Daarin zijn allerlei kosten verdisconteerd – behalve een honorarium voor de kunstenaar. (…) Dat de kunstenaar als sluitpost geldt, is niet uit te leggen. (…) Als kunstenaars ondernemers zijn, dan spreekt het vanzelf dat ze investeren in hun carrière en dus hun marktwaarde. Hetzelfde geldt voor de musea: die doen niet aan liefdadigheid, ze verhogen hun status via de kunstenaars en genereren daarbij hopelijk inkomsten. De partijen zouden het risico kunnen delen. De kunstenaars worden dan betaald naar gelang het bezoekersaantal en de verkoop van de catalogus. Komt er niemand dan wordt er niet verdiend. (…) Staan er rijen dan komt dat beide partijen ten goede. Zoals dat hoort.”

Dat is mooi gezegd van NRC Handelsblad. Ik heb het stukje nog een keer gelezen en daarbij heb ik kunstenaar vervangen door ‘freelance journalist’ en museum door ‘Blendle’. Dat klinkt als muziek in de oren:

“Regel is dat een stuk op Blendle voor een freelancer weliswaar eervol is en bevorderlijk voor zijn naam en faam, maar dat het om te beginnen een financiële aderlating betekent. Weliswaar is hij uitgenodigd als hart van het feest, maar hij betaalt voor zichzelf. (…) Dat de freelancer als sluitpost geldt, is niet uit te leggen. (…) Als freelancers ondernemers zijn, dan spreekt het vanzelf dat ze investeren in hun carrière en dus hun marktwaarde. Hetzelfde geldt voor Blendle: dat doet niet aan liefdadigheid, het verhoogt zijn status via de freelancers en genereert daarbij hopelijk inkomsten. De partijen zouden het risico kunnen delen. Komt er niemand dan wordt er niet verdiend. (…) Staan er rijen dan komt dat beide partijen ten goede. Zoals dat hoort.”

Helaas is de krant niet zo royaal als ‘t de eigen freelancers betreft. Die krijgen namelijk niks, nada, noppes als hun werk wordt doorverkocht via platforms als Blendle.

Het vergt moed om als journalist in je eentje tegen je krant ten strijde te trekken. Dat merkte Minka Nijhuis, die als correspondent gehard is in Afghanistan, Irak, Syrië en Birma, toen ze bij Trouw bezwaar maakte omdat haar artikelen zonder haar toestemming op Blendle belandden. Tandenknarsend respecteerde Trouw haar verzoek tot verwijdering van haar stukken, maar de krant beraadt zich nog of haar positie als ‘vaste’ freelancer bij Trouw wordt voortgezet.

Als wij freelancers solidair met elkaar zouden zijn en allemaal de moed van een Minka Nijhuis hadden, dan zouden we de uitgevers en de digitale platforms zo op hun knieën hebben. De werkelijkheid is helaas anders.

Gelukkig is er een alternatief voor deze strijd van David tegen Goliath en dat is Lira.

Veel journalisten krijgen al geld van Lira voor de uitlening van hun boeken door bibliotheken, of voor de kopieën die bedrijven van hun artikelen maken. In 2013 kregen 1.044 journalisten geld van Lira, gemiddeld kregen zij 773 euro per persoon. Dat gaat bijna vanzelf: je hoeft alleen het nummer van je bankrekening door te geven, plus de boeken en artikelen je hebt geschreven.

Maar hoe zit het nu met Blendle en andere digitale platforms? En met digitale archieven als de Koninklijke Bibliotheek? En het digitale reprorecht, dat eraan zit te komen? Ook daarvoor kan Lira geld claimen, maar daarvoor moet je de rechten voor digitaal hergebruik eerst aan ons overdragen.

Het is gratis en simpel: op het aansluitingscontract hoef je bij de facultatieve rechten alleen maar hokje 3a aan te vinken, de ‘terbeschikkingstelling van werken in tekstvorm via internet of andere (mobiele) elektronische netwerken’.

Het is op basis van 3a dat we nu onderhandelen met Blendle over een eerlijke vergoeding voor freelancers. En het is eveneens op basis van 3a dat de rechter zich op 19 juni aanstaande buigt over het conflict dat Lira uitvecht met het archief Erfgoed Leiden en Omstreken, dat al jaren weigert freelancers te betalen.

Wat zijn de voordelen van een vinkje bij 3a (en liefst ook bij 3b, 3c en 3d, die onder andere gaan over dvd’s, voorbespeelde e-readers en knipseldiensten)? Je krijgt geld, dat is duidelijk. Maar minstens zo belangrijk: je hoeft je persoonlijk relatie met de krant niet op het spel te zetten: er is een brede rug om je achter te verschuilen. Lira onderhandelt nu al namens ruim duizend freelancers met Blendle en andere platforms en archieven.

Eigenlijk is het een eenvoudige zaak: je zou wel gek zijn om je niet gratis bij Lira aan te sluiten en om niet het vakje 3a aan te vinken. Dat van de naar schatting vierduizend schrijvende freelance journalisten slechts een derde is aangesloten bij Lira, en dat van degenen die zich wel hebben aangesloten nog altijd een vijfde ervoor kiest om de rechten voor digitaal hergebruik niet over te dragen, ik kan het niet anders zien dan als slecht ondernemerschap.

Het is te begrijpen dat Blendle en de uitgevers niet staan te springen om de auteurs hun aandeel te geven. Maar dat sommige auteurs de kant van hun uitbuiters kiezen, dat is vreemd. ‘Stop met dat gevingerwijs. Hier moeten we het mee doen.’ Dat schreef een van de blogsters van HoeVrouwenDenken als reactie op de protesten van FLA en NVJ tegen Blendle. Aan de ene kant klaagt ze dat freelancers steeds minder geld krijgen voor hun stukken – ze heeft het over meer dan een halvering van de tarieven in de afgelopen acht jaar – en tegelijk ziet ze het ‘als een kans’ als diezelfde stukken vervolgens worden doorverkocht zonder dat ze daar geld voor krijgt.

Het wordt hoog tijd dat freelancers zich zelfbewuster opstellen en het auteursrecht omarmen voor wat het is, namelijk een recht. Zelfs bij de belangenorganisaties voor freelance journalisten proef ik huiver voor het woord auteursrecht. Dat zou te veel doen denken aan grote concerns die tegen de free flow of information zijn en aan een internetpolitie die boetes uitdeelt voor diefstal. Makersrecht klinkt beter, vinden sommigen, dan hoor je tenminste dat het om de makers gaat.

Alles goed en wel, maar het auteursrecht gaat echt over auteurs. Over ons recht om met onze stukken te doen en te laten wat we zelf willen. Ze eenmalig verkopen aan een krant of ze gratis ter beschikking stellen onder creative commons. Ze direct zelf verkopen op The Post Online of toestemming geven voor opname op Blendle en daarvoor via Lira een vergoeding krijgen.

Het wordt hoog tijd dat wij freelance journalisten, die samen zeventig procent van de kranten en tijdschriften volschrijven, eens wat nuchterder omgaan met onze rechten.

Bijvoorbeeld door ons massaal aan te sluiten bij Lira. En vergeet dan niet vakje 3a aan te vinken.

Tijs van den Boomen is zelfstandig journalist en vice-voorzitter van Lira. Dit stuk is een verkorte versie van zijn slotwoord.

Bekijk meer van

Tip de redactie

Logo Publeaks Wil je Villamedia tippen, maar is dat te gevoelig voor een gewone mail? Villamedia is aangesloten bij Publeaks, het platform waarmee je veilig en volledig anoniem materiaal met de redactie kunt delen: publeaks.nl/villamedia

Praat mee

1 reactie

JJ Heij, 3 juni 2014, 08:56

Hear hear! :-)

Colofon

Villamedia is een uitgave van Villamedia Uitgeverij BV

Uitgever

Dolf Rogmans

Postadres

Villamedia Uitgeverij BV
Postbus 75997
1070 AZ Amsterdam

Bezoekadres

Johannes Vermeerstraat 22
1071 DR Amsterdam

Factuurgegevens

Villamedia Uitgeverij BV
Johannes Vermeerstraat 22
1071 DR Amsterdam

Contact

redactie@villamedia.nl

Redactie (tips?)

Chris Helt, hoofdredacteur

Marjolein Slats, adjunct-hoofdredacteur

Linda Nab, redacteur

Lars Pasveer, redacteur

Trudy Brandenburg-Van de Ven, redacteur

Rutger de Quay, redacteur

Nick Kivits, redacteur

Sales

Sofia van Wijk

Emiel Smit

Teddy van der Laan

Webbeheer

Marc Willemsen

Vacatures & advertenties

vacatures@villamedia.nl

Bereik

Villamedia trekt maandelijks gemiddeld 120.000 unieke bezoekers. De bezoekers genereren momenteel zo’n 800.000 pageviews.

Rechten

Villamedia heeft zich ingespannen om alle rechthebbenden van beelden en teksten te achterhalen. Meen je rechten te kunnen doen gelden, dan kun je je bij ons melden.