Een nieuwe industrie: Recht op vergeten

Tijdens een debat in Utrecht, georganiseerd door NVJ en VOJN samen, brachten vier sprekers donderdag het nieuwe speelveld in kaart. Frederik Zuiderveen Borgesius (onderzoeker bij het Instituut voor Informatierecht, IViR) : ‘Google moet van het Hof afwegen of het recht op privacy opweegt tegen het recht op vrijheid van meningsuiting. Het lijkt er op dat Google dat heel redelijk doet. Je kunt bij de Autoriteit Persoonsgegevens in beroep en ook naar de rechter. In Nederland zijn nu zeven mensen naar de rechter gegaan en in alle gevallen in het ongelijk gesteld.’

Het Hof kwam tot die opdracht aan de zoekmachine omdat het gros van de Europeanen zijn informatie op internet zoekt via Google. Eenmaal daar uit de resultaten maakt het niet uit dat je nog wel vindbaar bent op allerlei kleinere sites.

Er zit wel een belangrijke beperking aan het verwijderen van de zoekresultaten. Nederlanders die bijvoorbeeld links verwijderd willen hebben naarNederlandse sites, worden alleen uit de resultaten van Google.nl gehaald en niet uit bijvoorbeeld Google.be of Google.com. En je blijft natuurlijk vindbaar op de site van de bron.

Dat ging de Franse overheid niet ver genoeg. Die heeft zodanig gedreigd met boetes dat Google sinds deze week ook de zoekresultaten voor Google.com gaat aanpassen voor verkeer dat uit Europa komt. Zoek je vanuit Nederland via Google.com dan vind je niet langer de zoekresultaten van voor Nederland verwijderde links.

Wil je alles vinden? Gebruik dan een Google-zoekmachine uit een willekeurig niet-Europees land, zeg Zuid-Afrika, en je omzeilt het hele ‘recht op vergeten-debat’.

Maar toch heeft Google in Europa inmiddels 385.000 verzoeken gehad om in totaal 1,3 miljoen urls te verwijderen. In Nederland werd dat 22.500 keer gevraagd voor 78.000 urls, wist Mark Jansen, Head of Corporate Communications and Public Affairs, Google Benelux / Google EU. Daar werd gemiddeld genomen in 42 procent van de gevallen gehoor aan gegeven. In Nederland in 44 procent van de gevallen.

Google heeft om die verzoeken af te handelen verspreid over Europa zo’n tweehonderd mensen in dienst, onder wie veel juristen. Die interpreteren de uitspraak van het Hof. De Europese rechters gaven geen handleiding maar slechts wat richtlijnen hoe de zoekgigant om dient te gaan met verzoeken tot verwijdering.

Jansen: ‘Dus hebben wij overlegd met deskundigen in Europa en zijn tot een aanpak gekomen. Het valt overigens op dat in verschillende Europese landen anders over privacy wordt gedacht. De Fransen zijn streng, de Britten weer niet. Daar houden wij ook weer rekening mee bij het beoordelen van de verzoeken.’

Jansen gaf aan dat uitvoer geven aan de uitspraak van de Europese rechter nog een zoektocht is voor het bedrijf. ‘En toch denk ik dat wel het niet slecht doen. In Nederland heeft de Autoriteit Persoonsgegevens aangegeven dat ze het in het merendeel van de gevallen eens is met onze uitspraken. Dat vind ik een compliment voor een organisatie die wel eens kritischer op ons is geweest.’

Toch is er onder juristen en journalisten wel kritiek op het bedrijf.  Willem van Lynden (specialist op het gebied van zoekmachine-reputatie management, Mediamaze): ‘Waarom Google een verzoek toewijst of vooral afwijst blijft onduidelijk. Ze geven wel een categorie aan, maar dat is het dan ook. Ik begrijp dat een uitgebreide toelichting de privacy van de betrokkenen weer kan schaden, maar meer transparantie in de afwegingen is welkom.’

Ook Wieland van Dijk, chef online bij NRC Media, zou meer toelichting verwelkomen. Van NRC zijn in anderhalf jaar tijd ongeveer 20 artikelen verwijderd uit de zoekresultaten van Google. Althans, dat werd er gevonden nadat de webmaster van NRC zijn mailbox op verzoek van Van Dijk omkeerde. Google stuurt namelijk standaard zijn bevindingen naar de webmaster. Inmiddels wordt Van Dijk wel geïnformeerd als Google wat verwijdert.

Van Dijk is het in de meeste gevallen wel eens met Google, maar in de gevallen dat hij het niet begrijpt, zou meer informatie helpen.

Volgens Jansen kan Van Dijk daarom vragen en altijd nog in beroep gaan bij de Autoriteit Persoonsgegevens of naar de rechter stappen. Dat laatste merkt Van Lynden op is toch vooral weggelegd voor de rijken onder ons. Een rechtsgang kost al snel 5 tot 10 mille.

Jansen wilde, uit privacy-overwegingen, niet ingaan op de vraag op wat Google dan al zo weghaalt. Van Dijk kon wel een voorbeeld geven uit de NRC-praktijk. Hij kreeg de melding dat de verwijzing naar een 15 jaar oud verhaal over een familieruzie rondom adoptie, met daarin alle namen, is weggehaald. Kon hij zich voorstellen. Een verhaal over kindermisbruikers Robert M. en Richard O. verdween ook uit de resultaten. Waarvoor weer minder begrip.

Ook van welke sites veel zoekresultaten verdwijnen, laat Jansen in het midden. Van Lynden, die klanten bijstaat bij het verwijderen van resultaten, weet dat er relatief weinig verzoeken zijn tegen gerenommeerde journalistieke sites. ‘Het gaat vooral om de wat meer obscure sites en weblogs. Waar direct weer het gevaar bestaat dat je een wraakactie om je oren krijgt. Als zij van Google horen dat een zoekresultaat is verwijderd, kan je dat weer op aandacht komen te staan. Dus soms is het maar beter daar tegen niet op te treden.’

Dan zijn er natuurlijk nog andere mogelijkheden om niet gevonden te worden. Trucs die al lang voor het recht op vergeten werden toegepast. Bijvoorbeeld voldoende positieve zoekresultaten in Google creëren zodat de negatieve links naar de tweede of derde resultaatpagina verdwijnt. En daar kijkt werkelijk niemand meer.

De uitspraak van het Europese Hof heeft bij NRC de discussie op gang gebracht waar de eigen verantwoordelijkheid van de redactie ligt. Een beetje laat misschien, erkende Van Dijk, maar toch. De lijn is en blijft dat het eigen archief heilig is. Daar wordt alleen in zeer uitzonderlijke gevallen iets uit verwijderd. Ook de stukken waarvan Van Dijk begrijpt dat Google ze verwijdert, zijn nog wel terug te vinden bij NRC.

Wel is de krant voorzichtiger geworden met wat het opschrijft. Van Dijk: ‘Namen van kinderen noemen we in principe niet meer voluit.’ Want wat je niet opschrijft, hoef je ook niet weg te halen.