mgm nvj maart

— donderdag 9 maart 2023, 07:00 | 0 reacties, praat mee

Eén jaar Woo: vooruitgang gehinderd door gebrek aan centrale regie

Eén jaar Woo: vooruitgang gehinderd door gebrek aan centrale regie
ANP

De Wet open overheid (Woo) is bijna een jaar van kracht. Ministeries, provincies en gemeenten hebben veel werk verzet om aan Woo-verzoeken te kunnen voldoen, maar feit blijft dat verzoeken "nog steeds ondraaglijk traag" worden afgehandeld. Dat concluderen Instituut Maatschappelijke Innovatie (IMI) en Open State Foundation (OSF) na onderzoek. Laatste wijziging: 9 maart 2023, 17:45

De organisaties concluderen dat de inwerkingtreding van de Woo onder instanties wel degelijk een nieuwe dynamiek heeft uitgelokt.

‘In alle bestuurslagen – Rijk, provincies en gemeenten – zijn acties in gang gezet. Het gaat daarbij om het op orde brengen van de informatiehuishouding, het aanpassen van werkprocessen en het werken aan een cultuuromslag. Meer dan de helft van de overheden in dit onderzoek heeft inmiddels een Woo-contactpersoon – zoals voorgeschreven door de wet’, schrijven ze.

Tegelijk is de omgang met de Woo volgens IMI en OSF “meer een startschot” dan een harde cultuuromslag om vanaf nu “daadwerkelijk transparant [te] opereren, conform de doelstellingen van de wet.”

De maximale termijn voor Woo-verzoeken werd het afgelopen jaar ‘zeer fors’ overschreden. Een Woo-verzoek levert, eenmaal voldaan, de verzoeker wel meer tastbare pagina’s op. In 2021 ontvingen Wob-verzoekers gemiddeld 135 pagina’s aan materiaal; een Woo-verzoek levert nu gemiddeld 210 pagina’s op. Ruim de helft van Woo-verzoeken (55 procent) is echter relatief beperkt van omvang met maximaal 50 pagina’s.

Voor de reactietijd maakt omvang overigens niet uit, stellen de organisaties. Ook de reactietermijn voor een ‘klein verzoek’ wordt ruim overschreden. Ook een klein verzoek kost nog steeds gemiddeld 111 dagen.

Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap blijkt verzoeken het snelst af te handelen - al is dat met 70 dagen nog altijd ruim meer dan het wettelijk voorgeschreven maximumtermijn van 42 dagen.

Volgens OSF komt uit het onderzoek een overheid naar voren die meer begaan is met risicomijding dan met het inwilligen van het grondrecht van iedere burger op informatie. OSF: ‘Een bekende overheidsreflex is dat niet de misstand zelf, maar de onthulling van de misstand moet worden gemanaged. Die houding is schadelijk voor het democratisch proces en voor het vertrouwen in overheid en politiek. Maar die reflex zit kennelijk nog diep in de cultuur en is nog niet weggenomen met de introductie van de Woo.’

Gebrek aan centrale regie
Een ander punt dat de Woo moest helpen aanjagen, de actieve openbaarmaking, komt nauwelijks van de grond. Ook in 2022 is daar geen verbetering in gekomen. Het Platform Open Overheidsinformatie (PLOOI) waar instanties zelf proactief informatie kunnen vrijgeven is nog niet actief. De link in het juichende persbericht over de live-gang loopt dood.

‘De meeste overheden wachten op een bericht vanuit Binnenlandse Zaken. Het gros van de overheden geeft aan zich eerst te willen richten op de verplichte categorieën’, aldus de onderzoekers. Ze stellen dat een gebrek aan centrale regie betekent dat ministeries, provincies en gemeenten hun eigen aanpak kiezen.

Er lijkt sprake van een minimale regie van het verantwoordelijk ministerie van Binnenlandse Zaken in dit proces. [..]  Duidelijke prioriteiten en tijdspaden ontbreken, waardoor ieder het wiel zelf lijkt te moeten uitvinden.

Het is volgens het Instituut Maatschappelijke Innovatie en Open State Foundation van cruciaal belang dat het ministerie van Binnenlandse Zaken de regie op zich neemt. Dat moet dan gaan om zowel het terugbrengen van de reactietermijn, meer terugkoppeling richting aanvragers als een verzoek meer tijd vergt en het sterker aanjagen van actieve openbaarmaking door instanties.

“Welke verplichte informatiecategorieën moeten vanaf wanneer op welke plek openbaar worden gemaakt? Stel een duidelijke invoeringsplanning op en communiceer deze eenduidig naar bestuursorganen. Maak heldere definities voor de verplicht openbaar te maken informatiecategorieën. Dit bespaart decentrale overheden veel werk”, luiden de aanbevelingen.

Cultuurverandering
Drie ministeries hebben een opleidingsprogramma of cursus opgezet om ambtenaren beter vertrouwd te maken met (eisen uit) de Woo.

“Negen ministeries noemen interne voorlichting en communicatie als instrumenten om een cultuurverandering te bewerkstelligen. Zo gaan Woo-coördinatoren langs bij verschillende directies om medewerkers in te lichten over de Woo en de veranderingen die dit met zich meebrengt voor de dagelijkse werkzaamheden van medewerkers”, constateren onderzoekers.

Dat beslisnota’s openbaar kunnen worden gemaakt, is volgens de onderzoekers een belangrijke stap naar een open cultuur.

“Medewerkers schrijven nu voor openbaarheid: ambtenaren zijn zich er nu van bewust dat deze informatie openbaar wordt, en kunnen daar op inspelen tijdens het schrijven zodat er minder gelakt hoeft te worden. Het creëren van bewustzijn dat alle informatie in principe openbaar kan worden is belangrijk voor de uitvoering van de Woo.” Meer in Matglas, ​Onderzoek ​naar ​de ​invoering​ van ​de ​Wet ​open ​overheid​ [.pdf]

Tip de redactie

Logo Publeaks Wil je Villamedia tippen, maar is dat te gevoelig voor een gewone mail? Villamedia is aangesloten bij Publeaks, het platform waarmee je veilig en volledig anoniem materiaal met de redactie kunt delen: publeaks.nl/villamedia

Praat mee

Colofon

Villamedia is een uitgave van Villamedia Uitgeverij BV

Uitgever

Dolf Rogmans

Postadres

Villamedia Uitgeverij BV
Postbus 75997
1070 AZ Amsterdam

Bezoekadres

Johannes Vermeerstraat 22
1071 DR Amsterdam

Factuurgegevens

Villamedia Uitgeverij BV
Johannes Vermeerstraat 22
1071 DR Amsterdam

Contact

redactie@villamedia.nl

Redactie (tips?)

Chris Helt, hoofdredacteur

Marjolein Slats, adjunct-hoofdredacteur

Linda Nab, redacteur

Lars Pasveer, redacteur

Trudy Brandenburg-Van de Ven, redacteur

Rutger de Quay, redacteur

Nick Kivits, redacteur

Sales

Sofia van Wijk

Emiel Smit

Teddy van der Laan

Webbeheer

Marc Willemsen

Vacatures & advertenties

vacatures@villamedia.nl

Bereik

Villamedia trekt maandelijks gemiddeld 120.000 unieke bezoekers. De bezoekers genereren momenteel zo’n 800.000 pageviews.

Rechten

Villamedia heeft zich ingespannen om alle rechthebbenden van beelden en teksten te achterhalen. Meen je rechten te kunnen doen gelden, dan kun je je bij ons melden.