Een doolhof vol vraagtekens

Twee jaar geleden, op 8 juni 2013, werden Judith Spiegel en haar man Boudewijn Berendsen in Jemen ontvoerd. Na een half jaar kwamen ze vrij. Nieuwsgierig naar de vraag door wie ze precies waren ontvoerd en hoe ze zijn vrijgekomen, gaat Spiegel in ‘Speelbal van sjeiks’ op zoek naar antwoorden. Het resultaat is een reconstructie van het schimmige circus dat ontstaat terwijl zij en haar man in een hok van 3 bij 4 meter aan yoga en kaartspelletjes doen.
De Nederlandse overheid betaalt en onderhandelt niet, althans niet met de ontvoerders, en verwijst de familie door naar een commercieel bureau van ene Lennard. Wél licht Nederland, tegen de wens van Spiegel, de Jemenitische overheid in, omdat het bang is voor een ‘omissiedelict’: Nederland is/voelt zich verplicht dit te doen. Intussen melden zich een Deen en anderen die zeggen iets te kunnen betekenen voor een goede afloop.
Spiegel probeert al die lijnen heel gedegen na te gaan. We zien een fascinerende wereld achter de schermen, maar staan ook in een doolhof vol vraagtekens, waarbij de uitgang niet wordt gevonden. Aan het einde komt een theorie ter tafel die iets meer met een uitroepteken vergezeld gaat (en de Nederlandse AIVD een grotere rol geeft) maar die verder niet wordt uitgewerkt, mogelijk vanwege sluitingstijd van het boek. Of wellicht hebben degenen die de waarheid kennen, er teveel belang bij die te verzwijgen of te verdraaien.
Spiegels journalistieke zoektocht wordt afgewisseld met verhalen over de ontvoering zelf. Daarin legt zij veel nadruk op detailbeschrijvingen, maar er zitten iets te weinig persoonlijke dialogen met haar partner en anderen in. Het is misschien geen ‘omissiedelict’, maar als bijvoorbeeld het stel bij het begin van de ontvoering met de moeder van Berendsen belt, lezen we wat zij zelf zeggen, maar niets over de reactie van die moeder.
Prachtig is daarentegen het stuk over de vrouw van een van de ontvoerders die op de compound waar ze gevangen zitten een soortgelijk bestaan lijkt te hebben als Spiegel en haar man, en misschien wel uitzichtlozer. Die vrouw zit soms net als Spiegel huilend in een kamer en komt er alleen uit om naar het toilet te gaan. Het schetst de situatie waarin veel vrouwen zich bevinden in deze regio: gegijzeld door hun man. Ook geeft zo’n scene een verklaring voor de soms wat ‘matter of fact’- benadering van Spiegels eigen ontvoering: ze weet dat haar lot, zeker in vergelijking met dat van veel inwoners van de regio of mensen die door IS zijn ontvoerd, nog best meevalt en wil daar ook niet te dramatisch over doen.
Judith Spiegel: Speelbal van sjeiks. Reconstructie van mijn ontvoering. Uitgeverij Atlas Contact, ISBN 9789045028705, 224 pagina’s, € 19,99
Praat mee