Aan het graf van de GPD
De GPD, het persbureau van de regionale kranten in Nederland houdt er noodgedwongen mee op. Tony van der Meulen, oud-hoofdredacteur van onder meer het Brabants Dagblad, was vele jaren actief als GPD-verslaggever in verre land. Hij treurt over het einde van de GPD die niet alleen de kwaliteit van de regionale kranten verbeterde maar ook veel betekende voor de ontwikkeling van regionale journalisten.
Bij het GPD-bericht over het opheffen van de GPD zullen weinig krantenlezers ontdaan naar de zakdoek hebben gegrepen. De Geassocieerde Pers Diensten van de regionale kranten genieten geen grote naamsbekendheid. Maar ze zijn 76 jaar lang van essentiële betekenis geweest voor de kwaliteit van al die kranten. De GPD ‘deed’ de Haagse politiek, de landelijke economie, sport en cultuur, en bestierde een wereldwijd correspondentennet. De GPD stopt niet omdat de wereld ermee ophoudt, maar omdat Wegener, uitgever van zeven kranten in midden- en zuid-Nederland, een eigen persdienst wil opzetten.
Die neiging is al jaren oud, ik heb als hoofdredacteur bij Wegener het nut er nooit van ingezien. Daarbij speelt ongetwijfeld mee dat ik me een journalistiek leven lang een vriend heb gevoeld van de GPD. En vrienden help je niet om zeep.
Want die GPD heeft niet alleen de kwaliteit van de regionale kranten in hoge mate verbeterd, maar ook veel bijgedragen aan de ontwikkeling van journalisten. Zal ik, treurend aan de rand van de groeve, daar maar eens ruimhartig over opscheppen?
Ik heb het aan de GPD te danken dat ik als jong verslaggever naar West-Afrika kon gaan, een paar maanden later was ik in Calcutta. Dat was typerend voor de GPD-benadering: in Boekarest werd een wereldconferentie over armoede gehouden. De GPD koos er voor om niet een verslaggever naar de vergaderzaal te sturen, maar naar de armoede zelf. In Calcutta bleek de werkelijkheid nog weer vreselijker dan ik vooraf had gelezen. Nu ik dit opschrijf zie ik weer al die kleine, vervuilde kinderen door bergen afval kruipen, op zoek naar eten. Een ruik ik weer de penetrante ontsmettingsmiddelen in de vele sterfhuizen.
Terug uit een aantal Sahellanden hield ik in het café van Thesinge in Groningen, waar wij toen woonden, een lezing met lichtbeelden. Vooral de boeren en boerinnen onder mijn gehoor stelden veel gedetailleerde vragen. Over zaaizaad, over het conserveren van melk in die tropische hitte, maar ook over het opvoeden van de kinderen. In die kroeg op het Groninger Hogeland kwamen mondiale en regionale journalistiek verrassend dicht bij elkaar. Schrijven in regionale kranten over De Derde Wereld ging niet over iets onwezenlijks van ver weg, maar over vergelijkbare aspecten in het dagelijks leven.
De GPD dacht in het groot. Toen Nederland tijdens de tweede oliecrisis van premier Lubbers het advies kreeg vooral ook de overgordijnen punctueel te sluiten, wilde de GPD aan twee staatslieden in De Derde Wereld vragen wat onze oliecrisis voor hun land betekende. We vonden het nog heel normaal ook dat zowel de premier van India, Indira Gandhi, als de president van Tanzania, Julius Nyerere, de GPD wenste te ontvangen.
En zo ging ik op pad, eerst naar New Delhi, waar Indira Gandhi in het kantoor waar ze later op de stoep werd vermoord, mij verwelkomde met een ferme handdruk. Minutenlang ging ze door met het tekenen van staatsstukken. Pas toen gaf ze met een hoofs knikje te kennen dat ik van wal kon. Haar secretaris liet tweemaal in het aangezicht van een van de machtigste vrouwen op aarde een forse boer; zij keek daar niet van op.
Julius Nyerere ontving op de veranda van zijn buitenhuis aan de Indische Oceaan. Hij was in die jaren bezig met een nogal omstreden plan allerlei mensen gedwongen te laten verhuizen naar grote landbouwprojecten. Toen ik hem daar naar Nederlands gebruik een strenge vraag over stelde, vertelde hij met opgeheven vinger dat je in Nederland ook niet mocht wonen waar je zelf wilde: in ons land konden huizen onbewoonbaar worden verklaard. Hoe weet u dat, vroeg ik verrast. Hoe weet u hoe het bij ons is, vroeg de president van Tanzania, mild lachend.
Is dit alles nostalgie uit het journalistieke avonturenboek? Niet alleen, de GPD symboliseerde ook de journalistieke overtuiging dat de wereld veel groter is dan het eigen dorp. Aan het graf van de GPD hoop ik dat die overtuiging blijft.
Tony van der Meulen is oud-hoofdredacteur van onder meer het Brabants Dagblad en was vele jaren actief als GPD-verslaggever
Praat mee
5 reacties
Piet van der Vooren, 13 juli 2012, 19:38
Was het niet zo dat een groot deel van het huidige Wegener vroeger ook al geen deel uitmaakte van de GPD, maar samen met o.a. Westerpers (Het Binnenhof/Leidse Courant) de Persunie vormde? Gaan we eigenlijk niet gewoon een beetje terug naar die situatie?
Roy Hammink, 16 juli 2012, 18:27
een groot deel van Wegener werkte vroeger (voor 2001) samen onder de noemer van de VNU-dagbladen
jaap van essen, 16 juli 2012, 19:45
Ik begrijp dat de GPD voor Tonny een uitstekend reisbureau was.
Peter Kuijt, 18 juli 2012, 11:21
Wat een flauwe opmerking, meneer Van Essen. Maar ondanks de balk in uw ogen bijna foutloos getypt (‘Tonny’), waarvoor mijn complimenten. Als ik in het GPD-archief de zoektermen ‘jaap’ en ‘essen’ invoer, stuit ik op een flink aantal verhalen van u als voetbalverslaggever ‘voor de gezamenlijkheid’. Geschreven op niet de minste locaties: Kiev, Turijn, Moldavië, Portugal en ga zo maar door. De GPD was dus niet alleen voor Van der Meulen een uitstekend reisbureau…
Natuurlijk valt er op het verhaal van Van der Meulen het een en ander af te dingen: het heeft een hoog ‘opa vertelt’-gehalte. Maar er blijkt ook uit dat Van der Meulen de GPD altijd een warm hart heeft toegedragen, hij was zo’n beetje de enige bij Wegener…
En net als Van der Meulen vinden wij bij de GPD het onbegrijpelijk dat een in principe goed functionerend model (in gezamenlijkheid kún je groot denken en werken, als je maar wilt) de nek wordt omgedraaid. En dat allemaal ter meerdere eer en glorie van een Wikipedia Pers Dienst, die het al weer achterhaalde Evangelie van ‘digital first’ moet gaan uitdragen.
Pieter Harcksen, 20 juli 2012, 12:35
Na mijn werk als redacteur bij Sijthoff Pers heb ik jaren gewerkt als free lancer voor de speciale pagina’s van de GPD. In mijn geval was dat vooral de wekelijkse pagina over eten & drinken, samen met o.a. wijnschrijver Hubrecht Duijker en de legendarische Wina Born. De toenmalige hoofdredacteur Jan van Beek vroeg mij een rubriek te gaan schrijven, volgend op het culinaire radioprogramma dat ik wekelijks met acteur Henk Molenberg maakte voor de AVRO. Ook ik heb veel te danken gehad aan mijn werk voor de GPD. Ik dank Tony van der Meulen voor zijn mooie bijdrage ter herinnering aan deze persdienst.