mgm nvj maart

— dinsdag 29 september 2015, 15:45 | 0 reacties, praat mee

16 procent van de journalisten zit werkloos thuis

16 procent van de journalisten zit werkloos thuis
© Truus van Gog

Ondanks het feit dat de landelijke werkloosheid daalt is het in de journalistiek nog steeds kommer en kwel. Met bijna drieduizend werklozen zit 16 procent van de vakgenoten zonder werk thuis. Daarnaast is er sprake van verborgen werkloosheid, met name onder afgestudeerden en freelancers. Laatste wijziging: 1 oktober 2015, 13:57

Dolblij was Pascal Vugts eind vorig jaar. Iets meer dan een maand nadat de voormalig FHM-redacteur in Villamedia vertelde dat hij het zat was om werkloos thuis te zitten, kreeg hij een baan op de redactie van RTL Boulevard. Maar negen maanden later begon de gang naar het UWV opnieuw. ‘Mijn contract werd niet verlengd, maar heel erg vond ik dat niet. Ik paste er niet zo goed tussen daar. Een omgeving die bij wijze van spreken wild enthousiast wordt als Gerard Joling zijn nagel heeft gescheurd is niet de mijne.’ Opnieuw solliciteren dus, want een vaste baan heeft voor Vugts nog steeds de voorkeur. Angst dat die nieuwe baan er niet komt heeft Vugts niet. ‘Je moet positief blijven en vertrouwen op je eigen kunnen. Dan komt het wel goed. Maar van de huidige staat van de arbeidsmarkt wordt niemand blij.’

Bijna drieduizend werklozen
Die sombere noot die Vugts plaatst is niet onterecht. In de afgelopen twaalf maanden is de werkloosheid onder journalisten alleen maar verder gestegen, blijkt uit cijfers die Villamedia opvroeg bij het UWV. Tussen augustus 2014 en augustus 2015 (de meest recente cijfers op het moment van schrijven) liep het aantal bij het UWV als werkzoekende ingeschreven vakgenoten op met 12,41 procent. De werkloosheid neemt nu zelfs meer toe dan in veel eerdere jaren. In de eerste twaalf maanden van de economische crisis van 2008 steeg het aantal werkzoekende collega’s bijvoorbeeld nog met 9,14 procent. De werkloosheid groeit binnen de journalistiek ook harder dan in andere sectoren. Vergeleken met de rest van Nederland is de werkloosheidsgroei onder journalisten het afgelopen jaar twee keer zo hoog.

Opvallend aan de cijfers is dat vakgenoten zich steeds minder vaak inschrijven als ‘journalist’ en steeds vaker onder de wat bredere term ‘redacteur’. De cijfers laten daarnaast zien dat 43 procent van de ingeschreven werkzoekenden uit de printwereld komt, wat twee keer zo veel is als het aantal job hunters uit de omroepwereld (21 procent) en drie keer zo veel als het aantal werkzoekende redacteuren nieuwe media (15 procent). Daar staat tegenover dat ook het aantal vacatures in de printwereld hoger ligt dan bij de omroep. Van de 235 journalistieke vacatures die in augustus door het UWV werden geïndexeerd waren er 7 voor journalistieke functies bij de omroepen en 37 bij print. Wat betreft nieuwe media stonden er 70 vacatures open.

Van de bijna 3000 werkzoekende journalisten die er bij het UWV bekend zijn, krijgt 60,15 procent (1760 personen) ook daadwerkelijk een WW-uitkering. Werkzoekenden die deze uitkering niet krijgen voldoen bijvoorbeeld niet aan de zogenoemde weken-eis, die stelt dat de WW-aanvrager van de afgelopen 36 weken er 26 gewerkt moet hebben. Anderen zijn niet verzekerd voor werkloosheid, hebben zelf ontslag genomen of hebben geen recht op WW omdat ze herintreders of schoolverlaters zijn. En weer een andere groep vakgenoten heeft dan misschien wel werk, maar moest dat uit gebrek aan journalistieke banen buiten ons vakgebied zoeken. Onder een erg ruime definitie, zouden ook zij bij de (verborgen) werklozen gerekend kunnen worden. Zij hebben wel werk gevonden, maar zouden toch liever journalist zijn.

Sofie Smets is zo iemand. Drie jaar geleden ging ze na haar studie op zoek naar journalistiek werk, maar kon het niet vinden. Om toch brood op de plank te krijgen ging ze aan de slag als klachtenbehandelaar bij de Belastingdienst. Productiewerk, noemt ze dat. Vorig jaar stopte ze daarmee en nam een werkervaringsplek aan bij TravMedia, het vakblad voor de reisindustrie. ‘Dat was echt een droombaan, al kreeg ik wel minder betaald dan mijn collega’s. Toen het half jaar erop zat was er geen budget om me aan te nemen. Ik werk nu weer bij de Belastingdienst en schrijf voor een stadskrant in Utrecht om bezig te blijven in het vak. De concurrentie is moordend en ieder jaar studeren er weer honderden nieuwe journalisten af. Tijdens mijn studie wilde ik per se voor een krant werken. Dat is nu wel van de baan.’

Meer verborgen werkloosheid
Door de stijging van het aantal werkzoekenden is nu ruim 16 procent van de journalisten vanuit het UWV op zoek naar nieuw werk. Hierbij gaan we uit van eigen onderzoek van Villamedia, waaruit blijkt dat ons land 18.000 journalisten telt (zie kader op pagina 49). Van die 18.000 journalisten zijn er volgens de Kamer van Koophandel 5640 zelfstandig. Vier op de vijf van hen werkt als eenpitter. Nederland telt daarnaast bijna 1700 fotojournalisten, waarvan het overgrote deel ook werkt als eigen baas.

ZZP’ers (en andere zelfstandige journalisten) zijn niet opgenomen in het werkloosheidspercentage van 16 procent, omdat zelfstandigen geen recht hebben op WW. Toch moet een flink deel van de ZZP’ers het stellen met een laag inkomen, blijkt uit onderzoek van het CBS. De gemiddelde eenpitter harkt per jaar een persoonlijk inkomen van zo’n 33.000 euro binnen. De helft van hen moet het stellen met een inkomen van minder dan 25.000 euro.

Eerder al berekende de Sociaal Economische Raad dat 60 procent van de zelfstandigen na aftrek van belastingen en kosten een bedrag overhoudt dat onder de minimum-inkomensgrens ligt.

Uitgaande van die cijfers zijn er bijna 3400 journalisten en ruim 1000 fotojournalisten in Nederland die onder het minimumloon van 18.093 euro uitkomen. Net als de journalisten die uit ellende maar ander werk gaan doen, vallen ook zij onder de verborgen werklozen. Een flink deel van hen is ook nog eens niet verzekerd, blijkt uit de Rapportage Freelancers van de NVJ (2013). 66 procent heeft geen arbeidsongeschiktheidsverzekering en 35 procent van de ZZP-journalisten legt niets opzij voor zijn oude dag.

Ondanks de voor velen tegenvallende resultaten is de stap naar verzelfstandiging er een die een flink deel van de werkenden maakt. Sinds 2010 is het aantal eenmanszaken volgens het CBS met 25,7 procent gestegen (naar 1,1 miljoen). Ook binnen de journalistiek is een soortgelijke stijging waarneembaar: tussen 2011 en 2015 steeg het aantal zelfstandigen in de journalistiek met 26,5 procent.

De aanhouder wint
Toch gaan niet alle werklozen over naar de freelancerij. Anna Teresa Bellinzis, die bij een reorganisatie van dagblad Sp!ts na veertien jaar op straat kwam te staan, ging bewust op zoek naar een contract. En in haar geval is het: de aanhouder wint. ‘Binnen drie maanden verwachtte ik een nieuwe baan te hebben. Ik ben tegen mijn aard in brutaal geweest en heb overal tegen deuren lopen schoppen, totdat ze op een kier gingen. Het aantal keren dat ik met mijn uitkering op de bank ben gaan zitten en lekker even een film heb gekeken is op één hand te tellen.’

Ondanks die pro-actieve houding duurde het toch nog zeventien maanden voordat Bellinzis een nieuwe baan had, vlak nadat ze rock bottom had bereikt. ‘Ik was naar het winkelcentrum gereden met mijn CV. Toen ik daar uit de auto stapte moest ik spontaan huilen. Het zal toch niet zo zijn dat je na veertien jaar wereldsterren interviewen bij de bakker uitkomt?’ Twee weken ­later werd Bellinzis gebeld door Webmastery, een bedrijf dat web­redactie en social media-redactie doet voor klanten als het Wereld Natuur Fonds en Alzheimer Nederland. ‘Het is geen harde journalistiek, maar wel redactiewerk. Na lang trappen was er eindelijk een deur die open ging. Maar makkelijk was het niet.’

Hoeveel ­journalisten zijn er in ­Nederland?
Een centraal orgaan dat bijhoudt hoeveel journalisten er in Nederland zijn is er niet. Daardoor zijn cijfers van het aantal vakgenoten in ons land vaak gebaseerd op nattevingerwerk, waarbij getallen als 13.000 (2004), 14.000 (2002) en 15.000 (2010) journalisten genoemd worden. In een poging orde te scheppen in die chaos besloot Villamedia zelf een onderbouwde schatting te maken.

We verzochten zo’n 130 uitgeverijen van kranten en tijdschriften (landelijk en lokaal) en 35 landelijke en regionale omroepen het aantal journalistieke medewerkers met ons te delen. Om ook het aantal journalisten met een dienstbetrekking bij de lokale omroep mee te kunnen nemen in de optelsom, vroegen we ook de OLON om hulp.

In de loop van acht weken gaven bijna alle organisaties daar gehoor aan. In de paar gevallen dat we nul op rekest kregen (‘Ons beleid is dat we geen interne informatie delen met derden’) vroegen we journalisten op de redacties in kwestie om een telling te maken. Voor veel uitgevers en omroepen was de belofte dat we geen individuele cijfers naar buiten zouden brengen een belangrijke voorwaarde om medewerking te verlenen.

Om verwarring in definities te voorkomen vroegen we telkens om een optelsom van alle werknemers met een journalistieke functie en het aantal personen in plaats van het aantal fte’s. Freelancers lieten we daarbij buiten beschouwing, om dubbelingen te voorkomen (het gros van de freelancers heeft meer dan één klant en zou bij een gewone koppentelling daarom mogelijk meerdere keren worden meegeteld). Om de zelfstandigen toch mee te nemen in de optelsom, vroegen we het aantal freelancers en fotojournalisten op bij de Kamer van Koophandel.

Onze conclusie: Nederland telt grofweg 18.000 journalisten (inclusief werkloze collega’s). Daarvan zijn er zo’n 4000 werkzaam bij landelijke printmedia en zijn er 3000 die een contract hebben bij de omroep. De freelancers zijn met ruim 5600 stuks oververtegenwoordigd. Daarnaast blijkt uit een rondje langs de journalistieke opleidingen dat er het afgelopen academisch jaar 595 studenten de arbeidsmarkt op zijn gestroomd. Van alle uitgevers en omroepen in Nederland is De Persgroep veruit de grootste werkgever.

Het totaal van 18.000 journalisten verbaast hoogleraar mediastudies Mark Deuze niet. Zelf had hij het aantal vakgenoten geschat op zo’n 20.000. ‘Het ligt er ook maar net aan hoe smal of breed je definitie van de journalist is. Als we echt zeker willen weten hoeveel journalisten er zijn, dan zou volgens Deuze een uitgebreid onderzoek op zijn plaats zijn: ‘Ik probeer zelf al een tijdje de handen op elkaar te krijgen voor subsidie voor zo’n onderzoek. Wil je het goed doen, dan moet je een heel nieuwe benadering en een nieuw onderzoeksinstrument bedenken dat flexibel is. De beroepsgroep is namelijk continu in beweging en als je gedegen cijfers wilt, moet je onderzoek ook mee bewegen.’

Bekijk meer van

Werk UWV Dossiers

Tip de redactie

Logo Publeaks Wil je Villamedia tippen, maar is dat te gevoelig voor een gewone mail? Villamedia is aangesloten bij Publeaks, het platform waarmee je veilig en volledig anoniem materiaal met de redactie kunt delen: publeaks.nl/villamedia

Praat mee

Colofon

Villamedia is een uitgave van Villamedia Uitgeverij BV

Uitgever

Dolf Rogmans

Postadres

Villamedia Uitgeverij BV
Postbus 75997
1070 AZ Amsterdam

Bezoekadres

Johannes Vermeerstraat 22
1071 DR Amsterdam

Factuurgegevens

Villamedia Uitgeverij BV
Johannes Vermeerstraat 22
1071 DR Amsterdam

Contact

redactie@villamedia.nl

Redactie (tips?)

Chris Helt, hoofdredacteur

Marjolein Slats, adjunct-hoofdredacteur

Linda Nab, redacteur

Lars Pasveer, redacteur

Trudy Brandenburg-Van de Ven, redacteur

Rutger de Quay, redacteur

Nick Kivits, redacteur

Sales

Sofia van Wijk

Emiel Smit

Teddy van der Laan

Webbeheer

Marc Willemsen

Vacatures & advertenties

vacatures@villamedia.nl

Bereik

Villamedia trekt maandelijks gemiddeld 120.000 unieke bezoekers. De bezoekers genereren momenteel zo’n 800.000 pageviews.

Rechten

Villamedia heeft zich ingespannen om alle rechthebbenden van beelden en teksten te achterhalen. Meen je rechten te kunnen doen gelden, dan kun je je bij ons melden.